باتىس بارىنشا كوز تىگۋدە - باسپا سوزگە شولۋ
«ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنىڭ بۇگىنگى سانىندا ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنداعى جۇمىس ساپارى كەڭىنەن باياندالادى.
«مەملەكەت باسشىسى وبلىستىڭ كاسىپكەرلەرىمەن جانە اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋارىن وندىرۋشىلەرمەن اڭگىمەلەسىپ بولعاننان كەيىن، ءوڭىردىڭ الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق وڭ كورسەتكىشتەرىن اتاپ ءوتتى. - وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا اگروونەركاسىپ كەشەنى ءۇشىن بارلىق قاجەتتى جاعداي جاسالعان. مەملەكەت اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋ ىسىنە جان- جاقتى قولداۋ كورسەتىپ، قاجەتتى قاراجات بولۋدە. بەس جىلدا وڭىردە 2,3 ميلليون توننا كوكونىس ءوندىرىلدى.
قازاقستاندا مۇنداي جوعارى كورسەتكىشتەرى مەن تابيعي جاعدايلارى بار باسقا ءوڭىر جوق. قازىر ءبىز ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق ەلدەرىمەن شەكارامىزدى اشىپ جاتىرمىز. وسىعان بايلانىستى بىزگە ءوزىمىزدى عانا ەمەس، كورشى ەلدەردى دە ونىممەن قامتاماسىز ەتۋ قاجەت، - دەدى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ. مەملەكەت باسشىسى اڭگىمە بارىسىندا ەلىمىزدە كولىك ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋدىڭ قاجەتتىگىنە دە نازار اۋداردى. - ەگەر ەلدە جاقسى جولدار بولماسا، ساۋدا دامىمايدى، سايكەسىنشە ەكونوميكا دا وركەندەمەيدى. سوندىقتان ءبىز قازىر رەسپۋبليكانىڭ بارلىق وڭىرىندە كولىك جەلىلەرىن سالىپ جاتىرمىز، مىڭداعان جۇمىس ورىندارى اشىلۋدا. ءار ءوڭىردىڭ الدىنا ناقتى مىندەتتەر قويىلعان، سونى ورىنداۋ جۇمىستارىن جالعاستىرۋ قاجەت، - دەدى ەلباسى»، - دەلىنگەن «مۇمكىندىك دەگەن مىنە، وسى!» اتتى ماقالادا.
«ايقىن» باسىلىمىنىڭ بۇگىنگى سانىندا باتىس بايقاۋشىلارىنىڭ قازاقستانداعى كەزەكتەن تىس پرەزيدەنتتىك سايلاۋعا قاتىساتىندىعى جايىندا مالىمەت تاراتىلدى.
«باتىس بايقاۋشىلارى قازاقستانداعى كەزەكتەن تىس پرەزيدەنتتىك سايلاۋدىڭ اشىق جانە ءادىل وتەتىندىگىنەن ۇمىتتەنەدى. ءوز كەزەگىندە قازاقستان ە ق ى ۇ بايقاۋشىلارىنان سايلاۋ ناۋقانىنا ءادىل باعا بەرۋىن كۇتەدى»، - دەلىنگەن «باتىس بارىنشا كوز تىگۋدە» اتتى ماقالادا.
گازەتتىڭ حابارلاۋىنشا، كەشە ەۋروپالىق بەلدى ۇيىمنىڭ ماماندانعان بيۋروسى ءوز ميسسياسىن اشىپ، ەلىمىزدەگى پرەزيدەنتتىك دودانى بايقاۋعا بەلسەنە كىرىستى. ميسسيا باسشىسى كورنەليا يونكەردىڭ ايتۋىنشا، قازاقستاننىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ۇلىقساتىن العان دەلەگاتسيا ەلگە ەندىگى جەتتى. ميسسيا قۇرامىندا 12 ەكسپەرت بار، ولاردىڭ بارلىعى استانادا جۇمىس جاسايدى. مۇنىڭ سىرتىندا 30 ۇزاقمەرزىمدى بايقاۋشىلار كىرىپ وتىر ەكەن، ولار 31 - ناۋرىزدان باستاپ، بۇكىل ەلىمىز بويىنشا ءبولىنىپ، وڭىرلەرگە اتتانىپ كەتەدى.
«بىزدە سونداي-اق ە ق ى ۇ- عا مۇشە ەلدەردىڭ وكىلدەرى سانالاتىن 400 قىسقامەرزىمدى بايقاۋشى بار، ولار تەك 25 - ساۋىردە، سايلاۋ وتەتىن كۇن قارساڭىندا كەلەدى. ولار بۇكىل قازاقستان بويىنشا ەكى ادامنان قۇرالعان كوپۇلتتى كوماندالاردا جۇمىس جاسايدى. ولار تەك تىكەلەي داۋىس بەرۋ پروتسەسىنىڭ ءوتۋ بارىسىن، سوسىن داۋىس ساناۋدى جانە قورىتىندىلاردى
شىعارۋدى باقىلايدى. سايلاۋ وتكەننەن كەيىن دە ميسسيا مامىردىڭ باسىنا دەيىن ەلدە قالادى: ولار سايلاۋ وتكەننەن كەيىنگى ەلدەگى جاعدايدى انىقتايدى» دەدى ك. يونكەر حانىم.
«ايقىننىڭ» «سۋرەت تە سويلەيدى» اتتى كەلەسى ماقالاسىندا 1812 - جىلى رەسەي مەن فرانسيا اراسىنداعى سوعىسقا قازاق جاۋىنگەرلەرىنىڭ قاتىسقاندىعى تۋرالى قىزىقتى دەرەكتەر كەلتىرىلەدى.
«سول سوعىستىڭ جىلناماشىسى ن. گارنيچ ءوزىنىڭ كۇندەلىگىندە «قازاق جاۋىنگەرىنىڭ قولىنان شىققان شاشاقتى جەبە جاۋدىڭ تاماعىنا نەمەسە كوزىنە بارىپ قادالاتىنى ءبىزدى دە تاڭعالدىرادى. ولاردىڭ ات ۇستىندە ءجۇرىپ دالدەپ اتۋعا ماشىقتانعانى سونشالىقتى، شاۋىپ كەلە جاتىپ تا 15 مەتر جەردەن ادام تۇگىل، استىنداعى اتىنىڭ كوزىنە ءدال تيگىزەدى» دەسە، شايقاس دالاسىندا تۇتقىنعا ءتۇسىپ قالعان ناپولەون ارمياسىنىڭ ۋنتەر- لەيتەنانتى ەدۋارد ريۋپەل ءاربىر پولكتە 400-500 جاۋىنگەر بار ەكەنىن، ولاردىڭ ءبارى موڭعولتەكتى، كوزى قىسىق، كەڭ يىقتى ەكەنىن ايتقان. فرانسۋز گەنەرالى دە ماربو كەيىنىرەك ەستەلىكتەرىندە «بۇلار ورىس ءتىلىن دە، فرانسۋز ءتىلىن دە بىلمەيدى. ءبىراق مايدان دالاسىنداعى ەرلىكتەرىنە قاراساڭ، اناسىنىڭ جاتىرىنان قارۋ ۇستاپ تۋعان ءتارىزدى. بۇرىن ءبىز كورمەگەن قىسىق كوز، نايزالى جاۋىنگەرلەر ويلاماعان جەردەن شابۋىلعا شىعۋعا دايىن تۇرادى. ولار بىزگە كوپ شىعىن الىپ كەلدى» دەگەن جازبا قالدىرىپتى.
بۇل جەردە اڭگىمە الدەبىر ساياسي مۇددە ەمەس، مايدان دالاسىنداعى قازاقتار جانە وعان قارسى جاقتىڭ نازار اۋدارۋى بولىپ تۇر. مىسالى، سول سوعىسقا كىرەر الدىندا بولاشاعىن بىلمەك بولىپ الدىنا بارعان ناپولەونعا جۇلدىزشىسى «سەنىڭ اجالىڭ جىلقىنىڭ ەتىن جەپ، ءسۇتىن ىشەتىن قىسىق كوز جاۋىنگەردەن بولادى» دەگەن كورىنەدى. اتاقتى فرانسۋز قولباسشىسىنىڭ رەسەيدە ەمەس، الىستاعى ارالداردىڭ بىرىندە كوز جۇمعانىن بىلەمىز. ءبىراق 1812 - جىلعى سوعىس ونىڭ اسكەري عۇمىرىنا نۇكتە قويعانى دا، وندا ءبىزدىڭ قازاق جاۋىنگەرلەرىنىڭ قولتاڭباسى بولعانى دا اقيقات»، - دەلىنگەن ماتەريالدا.
ەر ادامنىڭ ولگەن بارىستىڭ جانىندا تۇسكەن فوتوسۋرەتى بارشا كازنەت پايدالانۋشىلارىن ءدۇر سىلكىندىردى, دەپ جازادى رەسمي تىلدە شىعاتىن «ەكسپرەسس ك» باسىلىمى.
بارلىق الەۋمەتتىك جەلىلەردىڭ پايدالانۋشىلارى قىزىل كىتاپقا ەنگەن وتە سيرەك جانۋاردى اتىپ الۋعا كىمنىڭ جۇرەگى داۋالاعانىن ىزدەپ الەك. كوپ ۇزاماي، ونىڭ ماسكەۋدەگى كاسىپكەرگە جانە تانىمال ريەلتورعا ۇقسايتىندىعى انىقتالدى.
«بىزدە الماتىدا قار بارىسىنىڭ سانى 200 گە جۋىقتايدى»، - دەيدى Snow Leopard Fund قورىنىڭ ديرەكتورى يرينا لوگينوۆا. - مەنىڭشە براكونەرلەردىڭ قاتارىندا باي جانە تانىمال ادامدار بار. قار بارىسىنا اڭعا شىعۋ ۇلكەن قاراجات تالاپ ەتەدى. ارينە، ولار ونى اڭدىپ ءجۇرىپ، اتىپ الا المايدى. اڭعا قاقپان سالادى، كەيىن ول ۇستالعاندا اياۋسىز الىستان اتىپ الادى. اڭشىلىقتىڭ بار ءتۇرى وسى».
گازەتتىڭ حابارلاۋىنشا، بارىستى اتۋ قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە جاتادى جانە براكونەرلەرگە 8-9 جىل باس بوستاندىعىنان ايىرۋ جازاسى قولدانىلۋى ىقتيمال. تولىعىراق، «كتو وتۆەتيت زا بارسا؟» اتتى ماقالادان وقي الاسىزدار.
اۆتور: جاسۇلان جولدىبايەۆ
