بابالار ءسوزى: قوناقباي باتىر
بۇل جوبا اياسىندا «بابالار ءسوزى» ، «قازاق حاندارى» ، «ەجەلگى قالالار تاريحى» ، «حالىق قازىناسى» قاتارلى جاڭا ايدارلار اشىلدى.
«بابالار ءسوزى» ايدارى نەگىزىنە «مادەني مۇرا» باعدارلاماسى اياسىندا شىققان 100 تومدىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ جىر- تولعاۋلارى، قيسسا- داستاندار، ءسوز ۇستاعان شەشەندەر مەن بيلەرىمىزدەن قالعان ناقىلدار، تاريحي جادىگەرلەر الىندى. «قازاق حاندارى» ايدارىندا تاريحىمىزدا ەلىنە قورعان بولعان حانداردىڭ ءومىرى تۋرالى دەرەكتەر بەرىلەدى. ال «ەجەلگى قالالار تاريحى» ايدارىنا قازاق دالاسىنداعى وركەنيەتتىڭ ورداسى بولعان كونە قالالاردىڭ تاريحى تۋرالى جازبالار جاريالانادى. «حالىق قازىناسى» ايدارى بويىنشا، قازاقستانداعى تاريحي، مادەني ەسكەرتكىشتەر، قازاق حالقىنىڭ سالت- داستۇرلەرى، قولونەر، قارۋ- جاراقتارى تۋرالى ماعلۇماتتار بەرىلمەك. جوبا ماتەريالدارى قازاق تىلىندە (قازاقشا جانە توتە جازۋمەن) اگەنتتىك سايتىندا جاريالانىپ وتىرادى.
***
ىستىقكول قىرعىزدارىنىڭ اتاقتى ءبىر باي ادامى باتىرقان قاجى قىز ۇزاتپاقشى بولىپ ۇلكەن توي جاسايدى. جاپسارلاس جاقىن تۇرعاندىقتان بۇل تويعا البان ەلىنىڭ ءبىرقانشا اتاقتىلارى دا شاقىرىلادى. اۋىل- ايماعىنا جاڭادان كورىنىپ، تانىلا باستاعان قوناقبايدىڭ جاس كەزى ەكەن، ول دا بىرگە كەلىپتى.
ارينە، ءدۇبىرلى توي بولعان سوڭ نەشە ءتۇرلى ويىن- ساۋىق قوسا كورسەتىلمەك. بالۋان كۇرەستىرۋ باستالار شاقتا توي يەسى: «جىققان باس بالۋانعا جيىرما تايلىق بايگەسى بار» ، - دەپ جۇرتقا جار سالادى. ءار رۋ- ۇلىستىڭ بالۋاندارى ءوزارا كۇش سىناسادى.
سوڭىنا تامان قىرعىزدار وزدەرىنىڭ جارداي بيىك ءداۋ بالۋانىن جەتەلەپ اكەپ ورتاعا شىعادى دا:
«كانە، البان اعايىندار، سەندەردەن ەشكىم كۇرەسكە شىقپادى. ءبىز سەندەردى قىمىز ءىشىپ، ەت جەسىن دەپ شاقىرعانىمىز جوق، مىنا بالۋانعا جىگىتىڭدى شىعار!» - دەيدى.
العاش بۇعان ەشكىم باتىنا الماي، اڭىرىپ تۇرىپ قالعاندا:
«شىق ورتاعا قوناقباي، ءبىز سەنى ۇل قىپ تۋدىق. البان اتانىڭ ارۋاعى جار بولسىن!» - دەپ توپ ىشىنەن ءبىر ادام ايعاي سالىپتى.
ەكەۋى سۇزىسەتىن بۇقالارداي كۇجىرەيىپ كەلىپ ۇستاسا كەتكەنى دە سول ەكەن، سونداي جىلدامدىقپەن قىرعىزدى جەرگە ءبىر- اق ۇرىپ جىعادى دا، جۇرە بەرگەن دەيدى. سودان باستاپ «قوناقباي بالۋان» دەگەن اتى شىعادى.
