باتىس قازاقستان كونە قۇلپىتاستاردىڭ كوپتىگىمەن ەرەكشەلەنەدى
«جايىق پرەسس» ج ش س باس ديرەكتورى جانتاس سافۋلليننىڭ اتاپ وتكەنىندەي، وڭىردە قۇلپىتاستاردى زەرتتەۋ ءىسى وتكەن جىلى قولعا الىنىپ، سونىڭ ناتيجەسىندە وبلىستىق ىشكى ساياسات باسقارماسىنىڭ قولداۋىمەن ەلۋ قۇلپىتاس ەنگىزىلگەن «قۇلپىتاس سىرىن اشايىق» اتتى جيناق جارىق كورگەن بولاتىن. باتىس قازاقستان وبلىسى اۋماعىنداعى كونە قۇلپىتاستاردى قورعاۋ، زەرتتەۋ ماسەلەسى «نۇر وتان» پارتياسى ب ق و فيليالىنىڭ «ميراس» قوعامدىق كەڭەسىندە دە كوتەرىلدى.
بۇل باستاما «نۇر وتان» پارتياسى ورتالىق اپپاراتىنان قولداۋ تاۋىپ، جوبانى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن ءتيىستى ورىندارعا تاپسىرما بەرىلدى. ەندىگى مىندەت - قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعى اياسىندا اۋىلدىق وكرۋگتەر اكىمدەرى، اۋداندىق مادەنيەت جانە تىلدەردى دامىتۋ بولىمدەرى، جۋرناليستەر مەن تاريحشىلار، باسقا دا جاناشىرلارمەن بىرلەسە وتىرىپ، وسى جۇمىستى اياعىنا دەيىن جەتكىزۋ. ءوڭىردىڭ بارلىق اۋدانىندا كونە قورىمدار مەن قۇلپىتاستاردى زەرتتەۋ بويىنشا جۇمىس توبى قۇرىلىپ، ونىڭ قۇرامىنا ءار اۋىلدىق وكرۋگتەن ەسكىلىكتى اڭگىمەلەردى بىلەتىن شەجىرە قاريالار، ورتا مەكتەپتىڭ تاريح ءپانى مۇعالىمدەرى، جاستار بەلسەندىلەرى، اراب جازۋىن وقي الاتىن مەشىت يمامدارى، باسقا دا ىقىلاستى ادامدار قوسىلدى.
نەگىزگى ماقسات - وبلىس اۋماعىنداعى اراب جازۋلى قۇلپىتاستاردىڭ سانى مەن ساپاسىن تۇگەل انىقتاپ، قاتتاپ، ءماتىنىن اۋدارىپ، عىلىمي اينالىمعا ەنگىزۋ، جيناقتارعا جاريالاۋ. قازىردىڭ وزىندە ءداۋعارا، ناۋشا، تايلاق، ساتىبالدى، ساتاي سىندى باتىرلار مەن ەسىم حان، اسفەنديار سۇلتان، ەسەنگەلدى تارحاننىڭ قۇلپىتاستارى تابىلىپ، ولاردىڭ تۋعان جانە ولگەن جىلدارى تۋرالى ناقتى دەرەكتەر انىقتالىپ وتىر.
وسى ابىرويلى ءىستى باستاۋشىلاردىڭ ءبىرى، قۇلپىتاستارداعى اراب جازۋلارىن وقىپ، ونى كيريلليتساعا اۋدارىپ، باسىلىمدارعا جاريالاپ جۇرگەن جۋرناليست، «DANA kaz» تاريحي-تانىمدىق جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى قازىبەك قۇتتىمۇرات ۇلىنىڭ ايتۋىنشا، اراب جازۋىنداعى كونە قۇلپىتاستاردى الەمدىك كاتالوگقا ەنگىزۋگە بولادى. كۇنى بۇگىنگە دەيىن سول كاتالوگتىڭ 18 تومى شىققان، وعان تەك اراب ەلدەرىندەگى ەپيگرافيكالىق ەسكەرتكىشتەر عانا ەنگىزىلگەن ەكەن، قازاقستاننان بىردە-ءبىرى كىرمەگەن.
قازىرگى تاڭدا ر. سۇلەيمەنوۆ اتىنداعى شىعىس تانۋ ينستيتۋتىنىڭ «قازاق حالقىنىڭ مادەني ەسكەرتكىشتەرى - رۋحاني مۇرانى ساقتاۋ مەن جەتكىزۋدىڭ جولى (باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ ەپيگرافيكالىق ەسكەرتكىشتەرى نەگىزىندە)» جوباسى قولداۋ تاۋىپ وتىر. ول ءۇش جىلعا (2015-2017) ەسەپتەلگەن. وسى زەرتتەۋ جۇمىستارىنىڭ قورىتىندىسى ەسەبىندە قازاق، ورىس جانە اعىلشىن تىلىندە ارنايى جيناق شىعارىلماقشى.
عالىم، تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى جانىبەك يسمۇرزين، وبلىستىق مادەنيەت، مۇراعاتتار جانە قۇجاتتاما باسقارماسىنىڭ باسشىسى داۋلەتكەرەي قۇسايىنوۆ بۇل باستامانى تولىق قولدايتىندىقتارىن ءبىلدىرىپ، تاريحي تۇلعالارعا قاتىستى دەرەكتەردى انىقتاۋدا قۇلپىتاستاردىڭ ماڭىزى ەرەكشە ەكەندىگىن اتاپ كورسەتتى. تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، وبلىستىق تاريح جانە ارحەولوگيا ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى مۇرات سىدىقوۆتىڭ سوزىنە قاراعاندا، وڭىردە 10 مىڭداي قورعان بار، ال قۇلپىتاستار سانى ودان كەمىندە ەكى ەسە ارتىق. سوندىقتان ولاردى دۇرىس ەسەپكە الىپ، تۇبەگەيلى زەرتتەۋدىڭ قاجەتتىگى كۇمان تۋعىزبايدى.
جيىندا ايتىلعانىنداي، ءوڭىر تاريحىنا قاتىستى قۇلپىتاستار سونىمەن قاتار كورشىلەس اتىراۋ، اقتوبە، سونداي-اق رەسەيدىڭ ورىنبور، استراحان، ۆولگوگراد، سامارا، ساراتوۆ وبلىستارىندا دا از كەزدەسپەيدى. سوندىقتان ولاردى دا قامتۋدىڭ ماڭىزى زور. كەزىندە بۇل اتىراپتاعى ەلدەر ءبىر-بىرىمەن ميداي ارالاسقانى بەلگىلى. قاي جەردى المايىق، قۇلپىتاستاردىڭ كوپشىلىگى مۇلدەم زەرتتەلمەگەن. كەيدە تەك جەرگىلىكتى دەڭگەيدە عانا بەلگىلى، الەمدىك دەڭگەيدە از زەرتتەلگەن مادەني ەسكەرتكىشتەر تابىلىپ جاتادى.
رۋحاني، ءدىني، ساياسي، الەۋمەتتىك ءارى ەكونوميكالىق تاريحتى زەرتتەۋدەگى دەرەككوزدەردىڭ ءبىرى ءدال وسى ەپيگرافيكالىق ماتىندەر بولىپ تابىلادى. ناقتىلى ءبىر ايماقپەن، رۋحاني ورتالىقپەن بايلانىسى بار ەپيگرافيكالىق ەسكەرتكىشتەر تاريحي-مادەني كەشەننىڭ قۇرامدى ءبىر بولىگى ەكەندىگى بارشاعا ايان. سونىڭ ىشىندە باتىس قازاقستان ەسكەرتكىشتەرى اراسىندا كوبىنەسە حاندار، سۇلتاندار، ءدىني قايراتكەرلەر، رۋلىق تارماقتار سياقتى دالا دانىشپاندارىنىڭ ەجەلگى ەسكى قورىمدارىنا قويىلعان قۇلپىتاستار كوپ ساقتالعان. وكىنىشكە قاراي، بۇل ەسكەرتكىشتەر تابيعي-كليماتتىق وزگەرىستەردىڭ زارداپتارىنان قيراپ، ءبۇلىنىپ جاتىر. سوندىقتان ولاردى ساقتاۋ، تاۋىپ الۋ، تىركەۋ، مۇلىك رەتىندە تۇگەندەۋ، كارتاعا ءتۇسىرۋ، بۇل نىسانداردى مەملەكەت قورعايتىن مادەني ەسكەرتكىشتەر تىزىمىنە ەنگىزۋ جانە ولاردا ساقتالعان ەپيتافيالاردىڭ ماتىندەرىن عىلىمي باسىپ شىعارۋ جۇمىستارى ۋاقىت كۇتتىرمەيتىن ءىس-شارالار بولىپ سانالادى. قازاقستان مەن قازاقتاردىڭ ۇلتتىق تاريحى بويىنشا شەتەلدەگى جانە ەلدەگى بۇكىل بار تاريحي ماتەريالداردى زەردەلەۋ ءارى جۇيەلەۋ، جيناۋدى ۇيىمداستىرۋ جۇمىسى «قازاقستان-2050» ستراتەگياسىمەن دە تولىق ۇندەسەدى.
باس قوسۋ سوڭىندا اراب جازۋلى قۇلپىتاستاردى قورعاۋ جانە كەشەندى زەرتتەۋ ماسەلەسى بويىنشا مۇددەلى توپتار - «نۇر وتان» پارتياسى وبلىستىق فيليالى، ب ق و مادەنيەت، مۇراعاتتار جانە قۇجاتتاما باسقارماسى، «جايىق پرەسس» ج ش س جانە «DANA kaz» تاريحي-تانىمدىق جۋرنالى مەموراندۋمعا قول قويدى.
اۆتور: ەلجان ەرالى
