ولجاس سۇلەيمەنوۆ: ءال-فارابيدىڭ ەڭبەكتەرى ەۋروپانىڭ قايتا جاندانۋىنا كومەكتەسكەنىن ۇنەمى ەسكە سالىپ وتىرۋ قاجەت
مۇنداي پىكىردى بۇگىن ق ر ۇلتتىق مۋزەيىندە وتكەن «قازاقستان: ەجەلگى مادەنيەتتەر توعىسى» اتتى دوڭگەلەك ۇستەل بارىسىندا اقىن، قوعام قايراتكەرى ولجاس سۇلەيمەنوۆ ايتتى.
«VII عاسىردا ارابتار گيبرالتار بۇعازى ارقىلى ءوتىپ بارىپ، يسپانيانى باسىپ الدى، سول جەردە 8 عاسىر بويى تۇراقتادى. سوندىقتان ولار يسپانيانىڭ دا، جالپى ەۋروپانىڭ دا مادەنيەتىنە كوپ جاڭالىق ەنگىزدى، ءبىزدىڭ ءال-فارابي بابامىز دا ولاردىڭ قاتارىندا. ونىڭ ەڭبەكتەرى XI عاسىردا اراب تىلىنەن لاتىنشاعا اۋدارىلدى. ولار قانداي ەڭبەكتەر ەدى؟ ولار ەجەلگى گرەكتەر اريستوتەل مەن پلاتوننىڭ ەڭبەكتەرى بولاتىن. ەۋروپا ول كەزدە اريستوتەلدى دە، پلاتوندى دا، ەجەلگى گرەكتەردىڭ مادەنيەتىن دە بىلمەيتىن. ويتكەنى وندا حريستيان فۋندامەنتاليزمى بولدى، بارلىق ۇلى ويشىلداردىڭ ەڭبەكتەرى جويىلعان ەدى»، - دەيدى و. سۇلەيمەنوۆ.
ونىڭ ايتۋىنشا، ەجەلگى گرەك ويشىلدارىنىڭ كىتاپتارى سول كەزدە تەك باعداتتا عانا ساقتالعان. ولاردى ءال- فارابي اراب تىلىنە اۋدارعان بولاتىن.
«مىنە، سول كىتاپتار Ⅺ عاسىردا گرانادا مەن كوردوۆاعا جەتەدى. سول جەردە ولاردى لاتىن تىلىنە اۋدارادى. سوسىن اريستوتەل مەن پلاتوننىڭ كىتاپتارى كۇللى ەۋروپا بويىنشا جاسىرىن تۇردە تاراپ كەتەدى. وسىلايشا قايتا جاندانۋ - ياعني رەنەسسانس ءداۋىرى باستالدى»، - دەپ اتاپ ءوتتى ول.
اقىننىڭ ايتۋىنشا، وسىلايشا ۇلى ويشىل ءال-فارابي جانە جالپى اراب مادەنيەتى قازىرگى باتىس وركەنيەتى يەك ارتىپ كەلە جاتقان قۇندىلىقتاردىڭ قايتا جاندانۋ داۋىرىنە ولشەۋسىز سەرپىن بەردى.
«ولار بۇل تۋرالى ۇمىتىپ كەتەدى، سوندىقتان ۇنەمى ەستەرىنە سالىپ وتىرۋ قاجەت»، - دەپ ءتۇيدى و. سۇلەيمەنوۆ.
ايتا كەتەيىك، دوڭگەلەك ۇستەل «حالىقتاردىڭ ۇلى قونىس اۋدارۋى» جاھاندىق جوباسىن ىسكە اسىرۋ اياسىندا ۇيىمداستىرىلىپ وتىر.
اۆتور: ءابۋ-اسقار مەكەش ۇلى
