قازاق حاندارى : حاقنازار حان
اكەسىنەن جاستاي جەتىم قالعان اقنازار اناسى قانىكەي سۇلتان- حانىممەن بىرگە قاسىم حاننىڭ قارىنداسى قاراۇلىكتى پانالاپ، نوعايلىنىڭ التى ۇلى اۋلەتىن بيلەگەن شاحمامايدىڭ قولىندا تۇرعان.
اقنازار تاققا اكەسى ولگەننەن 20 جىل وتكەنەن كەيىن وتىرعان. بۇل ەكى ورتادا قازاق ورداسىندا حان قۇتايماي، مومىش، توعىم، احمەت حاندار سىرت جاۋلارىمەن شايقاستا شەيىت بولعان بولاتىن.
قاسىم حان ايبىنىن اسىرعان قازاق حاندىعى ىشتەي السىرەپ، سىرت جاۋلارمەن كۇرەستە ءىرى-ءىرى ساتسىزدىكتەرگە ۇشىراعان ەدى. باتىسىندا نوعايلى، شىعىسىندا موعولستان، سولتۇستىگىندە ءسىبىر (كوشىم حان)، وڭتۇستىگىندە وزبەك حاندىقتارىنىڭ قىسىمىندا بولدى.
وسىنداي كەزەڭدە بيلىكتى قولىنا العان اقنازار ەلىنىڭ ەڭسەسىن كوتەرىپ، سىرتقى جاعدايلاردى قازاق ورداسىنىڭ مۇددەسىنە پايدالانا ءبىلدى. قاسىم حاننىڭ ءىسىن ىلگەرى جالعاستىرىپ، نوعاي ورداسىنىڭ ءبىر بولىگىن قازاق حاندىعىنا قوستى. مەملەكەت شەكاراسىن ەدىل مەن جايىققا جەتكىزدى. باشقۇرت حالقىنىڭ رەسەيگە مويىنسۇنباعان بولىگى دە قازاق ورداسىنىڭ قۇرامىنا كىردى.
ورىس پاتشاسى يۆان گروزنىي اقنازاردى قۇدىرەتتى ءامىرشى رەتىندە تانىپ، ەلشىلەر جىبەرىپ تۇردى. اقنازار ءسىبىر حاندىعىمەن كۇرەستىڭ ناتيجەسىندە ورتا ءجۇزدىڭ شەتتە جۇرگەن رۋلارىن وڭتۇستىككە توپتاستىردى. ويراتتارعا 1554-جىلى كۇيرەتە سوققى بەردى. 1555-جىلى موعولستان حانى ابد ءار-راشيد ۇلى ابد ءال-ءلاتيف سۇلتاندى جەڭىپ، ۇلى ءجۇز رۋلارىنىڭ كوپشىلىگىن قوسىپ الدى. موعولدار شەبى ءتاڭىرتاۋدان ارى ىسىرىلدى. تۇركىستان، سىعاناق، ساۋران، سايرام، تاراز قالالارىن قايتارىپ الدى.
قىرعىزداردىڭ ءبىر بولىگى اقنازاردى حان دەپ تانىدى. بۇدان سوڭ شايباني ۇرپاقتارىمەن ساياسي- ماملەگەرلىك تاسىلدەرمەن دە، قارۋدىڭ كۇشىمەن دە شەشۋشى ۇرىستار باستادى. بۇحار حانى ابدوللا مەن تاشكەنت ءۋالاياتىنىڭ ءامىرى بابا سۇلتاننىڭ الاۋىزدىعىن پايدالانىپ، تاشكەنتتى قوسىپ الۋدى كوزدەپ جۇرگەن اقنازار جورىقتا قازا تاپتى. اقنازاردان دىنمۇحامەد، مۇڭعىتاي، بوزعىل ەسىمدى بالالار قالعان. دىنمۇحامەد ءبىراز ۋاقىت تاشكەنتتى جانە حيۋانى بيلەگەن.
دەرەككوزى:
قازاقستان ۇلتتىق ەنتسيكلوپەدياسى، 1- توم
