بابالار ءسوزى: اعىباي باتىردىڭ قۇنانبايدى سوزدەن جەڭۋى
بۇل جوبا اياسىندا «بابالار ءسوزى» ، «قازاق حاندارى» ، «ەجەلگى قالالار تاريحى» ، «حالىق قازىناسى» قاتارلى جاڭا ايدارلار اشىلدى. «بابالار ءسوزى» ايدارى نەگىزىنە «مادەني مۇرا» باعدارلاماسى اياسىندا شىققان 100 تومدىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ جىر- تولعاۋلارى، قيسسا- داستاندار، ءسوز ۇستاعان شەشەندەر مەن بيلەرىمىزدەن قالعان ناقىلدار، تاريحي جادىگەرلەر الىندى. «قازاق حاندارى» ايدارىندا تاريحىمىزدا ەلىنە قورعان بولعان حانداردىڭ ءومىرى تۋرالى دەرەكتەر بەرىلەدى. ال «ەجەلگى قالالار تاريحى» ايدارىنا قازاق دالاسىنداعى وركەنيەتتىڭ ورداسى بولعان كونە قالالاردىڭ تاريحى تۋرالى جازبالار جاريالانادى. «حالىق قازىناسى» ايدارى بويىنشا، قازاقستانداعى تاريحي، مادەني ەسكەرتكىشتەر، قازاق حالقىنىڭ سالت- داستۇرلەرى، قولونەر، قارۋ- جاراقتارى تۋرالى ماعلۇماتتار بەرىلمەك. جوبا ماتەريالدارى قازاق تىلىندە (قازاقشا جانە توتە جازۋمەن) اگەنتتىك سايتىندا جاريالانىپ وتىرادى.
***
اعىبايدىڭ بەيىتى قازىرگى جەزقازعان وبلىسى اقادىر اۋدانىندا. 1861 -جىلعى جازدا، باياناۋىل اۋىلىندا اق كەلىن كولىنىڭ جاعاسىندا وتىرعان شورماننىڭ مۇساسى دەگەن زاسەداتەلدىڭ ۇيىنە اعىباي باتىر كەلەدى. ول ۇيدە قارقارالى دۋانىنىڭ اعا سۇلتانى قۇنانباي وسكەنبايەۆ قوناق بولىپ جاتقان ەكەن. قۇنانباي اعىبايدى بۇرىن كورمەگەن ەكەن، تەك اتىن عانا ەستىگەن. قاراپايىم كيىنگەن اعىبايدى كورىپ، مۇسا شورمان ۇلىنا: «مىنا باتىرىڭ كىم؟ » - دەپتى. سوندا مۇسا مىرزا: «بۇل كىسى ءوزىمىزدىڭ، اعاي، كىم ەكەنىن ءوزى ايتار» ، - دەيدى.
سوندا اعىباي وتكىر كوزىن قۇنانبايعا قاداپ:
توقىرايىپ وتىرىپ،
ءتۇستى مە كوزىڭ توتىعا؟
توندى كىسى سورلى ما؟
ءجونىن تاۋىپ سويلەسەڭ،
كىم كونبەيدى جولدىعا؟
ءتاڭىرىم قالاپ، جارقىنىم،
باسىڭا باقىت قوندى ما؟
باسىڭا باقىت قونعان سوڭ،
تاكاپپارلىق ىشىڭە تولدى ما؟
الىم ەدى ءعازازىل،
اكاپپارلىق قىلام دەپ،
اقىرى ونىڭ وڭدى ما؟ - دەپتى.
مۇنى ەستىگەن قۇنانباي ورنىنان ۇشىپ تۇرىپ، اعىباي باتىرعا:
اسسالاۋماعالەيكۋم، قولىڭدى بەر، اعاجان،
ءبىر ءسوزىڭىز ءبىر سوزبەن اسىپ كەتتى شامادان.
اسەر ەتتى ءسوزىڭىز كەتپەستەي قولىم جاعادان،
قولىڭدى بەر، ءوتىنىش، ءلاج جوق باسقا توبادان، - دەپ اعىبايدىڭ قولىن الىپ، كەشىرىم سۇراعان ەكەن.
