مەن اتاجۇرتقا قالاي كەلدىم؟ - بەكەن قايرات ۇلى
مەن تۋعاندا، ياعني ەسىمدى بىلگەندە ورتام تاپ- تازا قازاق ەدى. كادىمگى كوشپەندى ءومىر بولاتىن. ءبىزدىڭ ءۇي كوكتەمدە مال تولدەتۋ ءۇشىن قىستاۋدان كوشىپ، ارالعا بارادى. ول جەردەن قوبدا وزەنى تاسىماي تۇرعاندا تەزىرەك كوشىپ جايلاۋعا بەتتەيدى. كوشكەندە كادىمگى تۇيەمەن كوشەمىز، ءبىز سياقتى بوقمۇرىن بالالار جۇكتى تۇيەنىڭ ۇستىندە كەبەجەنىڭ ىشىندە، شايقالىپ كەتىپ بارا جاتامىز...
جايلاۋ قانداي ەدى؟ باسقاسى باسقا، كەشكى جامىراعان قوزىنىڭ داۋىسىن ءالى ساعىنام. ءبىزدىڭ ۇيدە راديو قابىلداعىش بولدى. كەشكە «توعىزدىڭ حابارى» دەيتىن 30 مينۋتتىق ايماقتىڭ جاڭالىعى مەن كونسەرتى ارالاس اقپارات ايتادى. ونى ءتىرى ادامنىڭ ءبارى تىڭدايدى. بۇدان باسقا ەشقانداي جاڭالىق كوزى جوق. وسى «توعىزدىڭ حابارىنان» قازاقستاندىق ونەر ادامدارىنىڭ ايتقان اندەرى اندا- ساندا بەرىلىپ تۇرادى.
ماعان تۇڭعىش رەت «قازاقستان» دەيتىن ەل بارىن ەستىرتكەن وسى راديو. 1970 - جىلى جاسىم جەتىگە تولىپ، ساباققا باردىم. ءۇش كلاستىق باستاۋىش مەكتەپ. وقىعان الىپپەمىز قازاقستاندىق ەدى. جارتى جىلدان كەيىن (الىپپەنى اياقتاعان سوڭ) قولىمىزعا «انا ءتىلى» دەيتىن وقۋلىقتى ۇستاتتى. بۇل دا سول قازاق س س ر ءبىلىم مينيسترلىگىنىڭ ءونىمى. ىشىندە، تانىمال اقىن- جازۋشىلاردىڭ شىعارمالارىنان شاعىن ۇزىندىلەر بار- تىن. وقىپ وتىرىپ ويلانبايمىن با، مىنا ءسابيت مۇقانوۆ، ءابدىلدا تاجىبايەۆ، ديحان ءابىلوۆ دەگەن كىمدەر ءوزى. ءاي، مىنالار ءبىزدىڭ ايماقتىڭ ادامدارى ەمەس. قازاقستاندىق دەي مە؟ ونداي ەل قاي جاقتا؟ كۇللى قازاق سول جەردە تۇرادى ەكەن؟ وندا ءبىز نەعىپ مۇندا ءجۇرمىز؟
وسى سۇراقتى اكەمە قويدىم؟ جارىقتىق سەلك ەتتى. ويتكەنى، جالعىز اعاسىن 1938 - جىلى حالىق جاۋى دەپ اتىپ جىبەرگەن، ءوزىن باقىلاۋعا العان، سودان قورقىپ 1939 - جىلى العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ ارمياعا اتتانعان، اسكەر قاتارىندا 6 جىل ءجۇرىپ، سۇزەك اۋرۋىنا شالدىعىپ، تىزگەن سۇيەكتەي بولىپ ەلىنە امان ورالعان ادام ەدى. اكەم ايتتى: «باياعىدا قازاقتاردى ورىستار كەلىپ بوداندىقا العان ەكەن، ءبىزدىڭ اتالارىمىز سودان اۋىپ كەتكەن ەكەن». ءدال وسىلاي دەدى.
قۇدايعا راس! جان جۇرەگىمدە وسى كەزدەردەن باستاپ، اتاجۇرتىما دەگەن ۇلى ساعىنىش، اڭساۋ پايدا بولدى. ەكىنشى- ءۇشىنشى سىنىپتان باستاپ ادەبي كىتاپتاردى وقيتىن بولدىم. ءبىر كۇنى قولىما ءىلياس جانسۇگىروۆتىڭ «جولداستار» رومانى ءتۇستى. كەشكە قويدى قورالاپ تاستاپ، اتاما (اكەمدى اتا دەيمىن) سارناتىپ وقىپ بەرەم. اتام سولقىلداپ جىلايدى. «قايران قازاعىم- اي كورمەگەنىڭ جوق- اۋ» دەپ ەڭىرەيدى. بەسىنشى سىنىپقا بارعانعا دەيىن ءسابيت مۇقانوۆتىڭ 10 تومدىعىن وقىپ بولىپ، «قوبىلاندى»، «الپامىس باتىر» جىرلارىن جانە «ايمان- شولپان»، «قوزى كورپەش - بايان سۇلۋدى» ۇتىرىنە دەيىن جاتتاپ الدىم. ادەيى جاتتاعام جوق، جاتتالىپ قالدى.
زۋلاپ ۋاقىت ءوتىپ جاتتى. 1980 - جىلى ورتا مەكتەپتى ءتامامداپ، ۇلان- باتىر قالاسىنداعى اسكەري ينستيتۋتقا كۋرسانت بولىپ قابىلداندىم. قىرىق بەس قوناق كارەنتيندە ۇستادى. اسا اۋىر سىناقتان وتتىك. كۇنىنە 15-20 شاقىرىم كروسس جۇگىرەمىز. جولىمىزدا كەڭەس ارمياسىنىڭ اسكەري قوسىندارى ورنالاسقان. بيىك دۋالدىڭ سىرتىنا سولداتتار قيقالاقتاتىپ جازۋلار جازىپتى. جۇگىرىپ كەلەم، وقىپ كەلەم ... «چيمكەنت» دەپ تۇر. كوزىمە وتتاي باسىلدى. قاپتاعان قالقا- موڭعولدىڭ ورتاسىنا ۇيىرلەسە الماي جۇرگەن مەن بەيباققا انا جازۋ قول بۇلعاپ تۇرعان اتاجۇرىم سياقتى ەلەس بەردى ...
دۇنيە تاعى ءبىر دوڭگەلەگەندە وقۋ- توقۋدى اياقتاپ، جىپتىكتەي وفيتسەر بولىپ شىعا كەلدىك. اتاجۇرتقا دەگەن باياعى جىلت ەتكەن ساعىنىش، لاۋلاپ ورتكە اينالدى. 1986 - جىلى الماتى دا جاستار لاپ ەتكەندە، شىركىن- اي سول مارقاسقالاردىڭ ساپىندا تۇرمادىم- اۋ دەپ الاسۇردىم.
اقىرى قازاقستانعا ەل كوشتى. بۇل 1991 - جىلدىڭ ناۋرىز ايى بولاتىن. ءيا، اقسارباس، ەندى نە تۇرىس!!! تۋرا مامىر ايىنىڭ باسىندا باسشىلىقتىڭ اتىنا ارميادان بوساتۋ جايلى ءوتىنىش جازدىم. ول كەزدە قىزمەتتەن وڭاي- وسپاق بوساتا قويمايتىن. ەكى اپتا ءوتتى. «جولى بولسىن!» دەگەن قۋانىشتى حابار جەتتى. ءبىز پاقىر «الەي بولسىندى» ايتىپ ۇلگەرمەي قولما- قول كوشۋگە بەل بايلادىق. مۇنداي مۇمكىندىك عاسىر تۇر عوي ءبىر داۋىردە تۋا بەرمەس.
وسىنداي تولقۋلى كۇندەردىڭ بىرىندە، «نە اقىل ايتار ەكەن» دەگەن ۇمىتپەن قايىمحان دەيتىن اعاي بار ەدى سوعان باردىم.
- وۋ، كاكە، قازاقستانعا كەتپەكشىمىن، باردىم دەيىك، ول ەلگە قانداي پايدام تيەدى مەنىڭ؟ . كاكەڭ ادەتتەگىدەي قۇنجىڭداپ رياسىز كۇلدى.
- قۇداي- اۋ، بولماسا ونداعى قازاقتىڭ سانى ءبىر ادامعا كوبەيمەي مە؟
مەنىڭ عۇمىرلىق تانىمىما قامشى بولعان وسى ءسوز. قازىردىڭ وزىندە ءبىر ورالمان كوشىپ كەلسە، «قازاقتىڭ سانى ءبىر ادامعا كوبەيدى» دەپ قاراپ تۇرامىن.
سونىمەن قازاق ەلىنە كوشەتىن بولدىم. بايقاسام، قوبدا قالاسىنان تاعى ءبىر توپ كوشپەكشى ەكەن. ءبارىن تىزىمگە الدىم. تۋرا 100 ءۇي. بۇلاردىڭ قۇجات- انكەتاسىن جينىپ الدىم دا ۇلان- باتىرعا بارىپ بارىنە پاسپورت جازدىردىم. مىنا جاقتا ەل نە بوپ جاتىر ەكەن دەپ باي- ولكەگە كەلدىم. قازاقستانعا كوشۋگە 800 ءۇي تىركەلىپ قويىپتى. ارنايى ەڭبەك بيرجاسى دەگەن قۇرىلىپتى. باستىعى باربول قىزىل ۇلى دەيتىن ەڭگەزەردەي ازامات ەكەن. سوعان باردىم. ول كىسى بىردەن: - سەن جىگىتىم، وفيتسەر كورىنەسىڭ، مىنا جۇمىسقا كومەكتەسسەڭ قايتەدى؟
- ءلاپباي، نە ىستەۋىم كەرەك؟
- ەل كوشىرىس.
- دايىنمىن.
بارەكەڭ ەكەۋمىز باي- ولكەدەن كوشەتىن 800 وتباسىنىڭ (ۇمىتپاسام 21 مىڭ ادام) قۇجات- قاعازىن جانە پويىزعا بيلەت الۋ ءۇشىن قارجى- قاراجاتتارىن جيناپ الىپ ۇلان- باتىرعا تارتتىق. قالادعى تەمىر جول تەكنيكۋمىنىڭ 4 - قابات جاتاقحاناسىن جالداپ الدىق. موڭعولدىڭ جولاۋشىلار تاسىمالداۋ اۋە اگەتتىگىنە بارىپ، ولارمەن كەلىسىپ بارلىق جولاۋشىلار ۇشاعىن باي- ولكەگە بۇردىق. ايماقتان كۇنىنە 5-10 ۇشاق ادام كەلەدى. ونى قابىلداپ الىپ، اقشاسىن بەرىپ ساتىپ العان ەكى سوستاۆقا تيەپ رەسەيدىڭ ناۋشكە بەكەتىنە جەتكىزەمىز. ناۋشكە دە قازاقستاننىڭ بارلىق وبلىسىنان مىڭداعان ادامدار كەلىپ قازاقتاردى الىپ كەتۋگە كۇتىپ جاتىر. باستىعى مارات قوناقبايەۆ دەگەن ق ر ەڭبەك مينيسترلىگىنىڭ وكىلى. ماكەڭ قازاقتاردى سول جەردە وبلىس- وبلىسقا ءبولىپ تاراتىپ بەرىپ جاتىر. وسىنىڭ ءبارىن ۇيىمداستىرعان سول كەزدەگى ەڭبەك ءمينيسترى سايات بەيسەنوۆ دەگەن ادام. سايات اعامىز ۇلان- باتىرعا كەلىپ كوشىپ جاتقان ەلدى كوزىمەن كوردى. باربول اعاما، «كوشتى توقتاتپاڭدار!» دەپ بۇيىردى.
ەڭ سوڭىندا پويىزعا وتباسىمدى الىپ ءوزىم وتىردىم. ناۋشكەدە مارات قوناقبايەۆ كوكەم كۇتىپ وتىر ەكەن. «وسىمەن ءبىتتى سوڭعىسى مەنمىن» دەدىم. مارات كوكەم: «سەن قايدا بارعىڭ كەلەدى؟» - دەدى. «قالاعان جەرىڭە جەتكىزەم». ارتىنان وسى ءساتتى كوپ ويلاندىم. «تۋرا الماتىعا بارام» دەپ نەگە ايتپادىم ەكەن.
- مەن، شىعىس قازاقستان وبلىسىنا قاراستى تارباعاتاي اۋدانىنا بارام؟ - دەدىم. مارات اعا قولما- قول شىعىس قازاقستاننىڭ وكىلىن شاقىردى.
- مىنا جىگىت تارباعاتايعا بارادى؟ قىزىق بولعاندا ناۋشكەدە تارباعاتاي اۋداننىڭ وكىلدەرى دە ءجۇر ەكەن. ساۋ ەتىپ ونشاقتى قازاق جەتىپ كەلدى. ىشىندە قارۋ- جاراق اسىنعان ميليتسياسى بار. وسىلار قولتىقتاپ الا جونەلدى. وسى ميليتسيا جىگىتتىڭ اتى سەرجان شوكەيەۆ ەكەن. ارتىنان قيماس دوس بولىپ كەتتىك. قازىر زەينەتكە شىققان تارباعاتاي اۋدانى اقجار اۋىلىندا تۇرادى.
تارباعاتايعا باراتىن سەبەبىم: قازاقستانعا كوشۋدى ويلاعان كۇننەن باستاپ «قايدا بارۋىم كەرەك؟» دەگەن سۇراققا باسىم قاتتى. سودان قاز س س ر ەنسيكلوپەدياسى دەيتىن 12 تومدىق زىلدەي كىتاپتى ەكى اپتا اقتارىپ قونىس ىزدەدىم. سول كىتاپتا: «كەڭەس زامانىندا قۇجات- قاعازدارى قازاق تىلىندە جۇرگىزگەن جالعىز اۋدان بار. ول - تارباعاتاي» دەپ جازىلعان ەكەن. وسى ءسوز مەنىڭ ول جاققا اتباسىن بۇرۋىما سەبەپ بولدى. «قايدا بارسام دا، قازاعى تۇنىق جەرگە بارايىن».
وسى جەردە ءبىر قىزىق ايتايىن. مەنىڭ وتباسىمدى اتامەكەنگە جەتكىزۋ مىندەتىن ارقالاعان قايرات بوداۋبايەۆ دەگەن جىگىت ماعان توسىنان: - قاي جىلعىسىڭ دەپ، - سۇراق قويدى. بۇنداي سۇراق ءبىزدىڭ جاقتا «قاي جىلى ارمياعا بارعانسىڭ؟» دەيتىن سۇراقتىڭ ورنىنا جۇرەدى. «1980 - جىلعىمىن» دەپ قويام. قايرات اڭ- تاڭ. سويتسەم بۇل سۇراق مىنا جاقتا «قاي جىلى تۋعانسىڭ؟» دەگەندى بىلدىرەدى ەكەن. قازىر كۇلكىم كەلەدى. قايرات ويلاعان شىعار، مىناۋ ءوزى 1980- جىلى تۋسا، قازىر جاسى 11 دە، سويتە تۇرا ايەلى ءۇش ۇلى بار ...
وسىنداي قىزىقتار كوپ بولدى عوي. قىسقاسى، يركۋتسىدەن پويىزعا وتىرىپ قازاقستاندى بەتكە الىپ تارتىپ كەلەمىز. ورىستىڭ نۋ ورمانى ءبىتىپ بەرمەيدى. ول كەزدىڭ پويىزى شابان. ءۇش كۇن ءجۇرىپ تۇستە بارناۋىلعا جەتتىك. كەشكى ساعات 8.30-دە «اۋىل» دەگەن ستانسادان قازاقستانعا كەلىپ كىردىك. تەرەزە تەلمىرىپ قارايمىن. «ارمان بولعان قازاقستانىم وسى ما ەدىڭ!».
تۇندە پويىز جالعىزتوبە ستانساسىنا كەلىپ توقتادى. سول جەردە ءبىز باراتىن سوۆحوزدىڭ كولىگى كۇتىپ تۇر ەكەن. وتىرعىزىپ الدى دا سالدىرلاتىپ تارتىپ وتىردى. ءجۇرىپ كەلەمىز. جولدى جاتقا بىلەمىن. كارتادان قاراپ ءبىلىپ العام. قاسىمدا سوۆحوزدىڭ كاسىپوداق ۇيىمىنىڭ باسشىسى قارا مۇرتتى بىرەۋ وتىر. مەن بولسام الگى ادامعا، الدىمىزدا كوكپەكتى، ودان كەيىن اقسۋات، اقجارعا دا تاياپ قالدىق... دەپ اڭگىمە ايتىپ قويام. مۇرتتى ءۇنسىز. ماعان ءبىرتۇرلى ەجىرەيىپ قارايدى. سويتسەم ول بەيباق مەنەن قورقىپ كەلە جاتىر ەكەن. «بۇل پالە ءبارىن قايدان بىلەدى، مىناۋ ناعىز تىڭشى شىعار». بۇل مۇرتتىنىڭ ويى. ارتىنان ماعان ءوزى ايتىپ قارق- قارق كۇلگەنى بار.
1991 - جىلدىڭ قىركۇيەك ايىنىڭ 28 - كۇنى تاڭعى ساعات 10.20-دا ايەلىم جانە ءۇش ۇلىم بار جالعىز وتباسى ش ق و تارباعاتاي اۋدانى قازاقستان قوي سوۆحوزىنا كوشىپ كەلدىك.
بۇل كۇزدىڭ قىلاڭ بەرە باستاعان مەزگىلىتىن. تۋرا قازاننىڭ 1- كۇنى سوۆحوز بەرگەن قارا كۋپايكە مەن كەرزى ەتىكتى كيىپ الىپ، جۇمىسقا شىقتىم. كەشەگى تۇكىرىگى قان تاتىعان جالىندى جاس وفيتسەر سوۆحوزدىڭ قارا جۇمىسشىسى. ءبىر جاقسىسى مەنى ەشكىم تانىمايدى. اۋىل ايتادى: «سوۆحوزعا موڭعولدان ءبىر قارا جۇمىسشى كەپتى». ءبىراق مەن ەش رەنجىمەدىم. سەبەبى، بۇلاي بولارىن جۇرەگىم الدىن الا سەزدى. ەكىنشىدەن، تۇرمە دە جۇرگەم جوق، اتامەكەندە قازاقتىڭ قارا جۇمىسىن ىستەگەندە نە تۇر، داتكە قۋات وتباسىم قاسىمدا...
كۇندەر ءوتىپ جاتتى. مەنىڭ مىندەتىم، شوپانداردىڭ قورا- قوپساسىن جوندەۋ جانە قاندىسۋدىڭ بويىندا كۇزەۋدە وتىرعان مالشىلاردى قىستاۋىنا كوشىرىپ، قوندىرۋ. بىردە سوۆەت دەگەن اقساقالدىڭ ءۇيىن ماشينعا تيەپ بولىپ، قاراسام جۇرتتا پەشى قالىپ قويىپتى. جۇگىرىپ باردىم دا، پەشتى ۇستاي الدىم. اپ- اۋىر. ىشىندەگى كۇللى توگىلمەپتى. كوشكەن جۇرتقا قازاق كۇل توكپەيدى. پەشتى بىلاي اپارىپ كۇلىن توكتىم. سول كەزدە باسىما ءبىر وي ساپ ەتە ءتۇستى. «ەر جىگىتتىڭ باسىنا بىرەۋدىڭ كۇلىن توگەتىن دە كۇن تۋادى». ىم، ياپىرماي، وسى كۇن ماعان تۋعان ەكەن- اۋ.
قارا باسىمدا جالعىز ماقسات بولدى. بۇل ءومىر ماڭگى ەمەس. شىداماق كەرەك جانە ءوزىمدى دالەلدەۋىم قاجەت. ول ءۇشىن نە ىستەيمىن؟ جازۋ ياعني، ماقالا جازۋدى ۇيرەنەيىن، مۇمكىندىك بولسا ولەڭ جازىپ كورسەم قايتەدى. نەدەن باستاسام ەكەن؟
سول كۇندەرى ماعان ەڭ كوپ قويىلاتىن سۇراق مىناۋ ەدى: «قايدان كەلدىڭ؟»، «نەگە كەلدىڭ؟»، «نە اكەلدىڭ؟». وسىعان ولەڭ جازىپ جاۋاپ بەرەيىن:
قايدان كەلدىڭ دەيسىز بە؟
التاي تاۋدىڭ ار جاعىنان كەلدىم،
باي- ولكە ايماعىنان كەلدىم،
ءالى ءوڭى بۇزىلماعان،
قازاقتىڭ قايماعىنان كەلدىم.
التايدىڭ ورىنەن كەلدىم،
مۇڭعىلدىڭ جەرىنەن كەلدىم،
داستارحانى جيىلماعان،
قازاقتىڭ تورىنەن كەلدىم.
قۇپيا سەنىممەن كەلدىم،
كەپپەگەن تەرىممەن كەلدىم،
اتامەكەنىمدى اڭساپ،
تۋعان جەرىمنەن كەلدىم.
تاۋلى القاپتان كەلدىم،
ارينە، الشاقتان كەلدىم،
قازاقي ساعىنىشىمدى،
ساعىنىشىمدى تارقاتقال كەلدىم.
اتامەكەنگە نەگە كەلدىم؟
جان مۇڭىمدى ايتايىنشى دەپ كەلدىم،
قازاق كۇيىن تارتايىنشى دەپ كەلدىم.
قازاقستان ورىستانىپ باراد دەيدى،
راس پا ەكەن بايقايىنشى دەپ كەلدىم.
التىن وردام كورەيىنشى دەپ كەلدىم،
قولىم ۇشىن بەرەيىنشى دەپ كەلدىم.
شەتتە تۋدىم، شەتتە ءوستىم اعايىن،
ءدال ورتاڭدا ولەيىنشى دەپ كەلدىم.
اتامەكەن نۇر الايىن دەپ كەلدىم،
شەرتىپ ءبىر كۇي ۋانايىن دەپ كەلدىم.
سەن جىلاساڭ، جوقتاۋ ايتىپ توقتاۋسىز،
سەن قۋانساڭ قۋانايىن دەپ كەلدىم.
اتامەكەن اينالايىن دەپ كەلدىم،
كۇتىپ الار بار ما، اعايىن دەپ كەلدىم.
قاسىرەتىڭ تۇنىپ جاتسا كوكەيدە،
جىرىڭ بولىپ سورعالايىن دەپ كەلدىم.
دۇشپانداردى بۇقتىرايىن دەپ كەلدىم،
كىرمەلەردى ىقتىرايىن دەپ كەلدىم.
شەتەل دە قازاقتار بار ايبارلى،
قۇدىرەتىن ۇقتىرايىن دەپ كەلدىم.
دۇنيەدەن ءبىر كەتەيىن دەپ كەلدىم،
ماڭگۇرتەردى كۇلكى ەتەيىن دەپ كەلدىم.
سالت- سانا مەن ءداستۇرىمدى سىزدەرگە،
ۇعا الساڭ، ۇلگى ەتەيىن دەپ كەلدىم.
نە اكەلدىڭ دەيسىز بە؟
ساعىنىش سىرىمدى اكەلدىم،
شىقپاعان ءۇنىمدى اكەلدىم.
ەشبىر داق تۇسپەگەن،
تاپ- تازا ءتىلىمدى اكەلدىم.
اسىلدىڭ سۇيەگىن اكەلدىم،
عاسىردىڭ تىلەگىن اكەلدىم.
ەسكى قازاقتىڭ،
اڭقاۋ جۇرەگىن اكەلدىم.
بابامنىڭ مۇراتىن اكەلدىم،
قاجىماس قۋاتىن اكەلدىم.
ەسكى قازاقتىڭ،
ينابات- ۇياتىن اكەلدىم.
ونەردىڭ كورمەسىن اكەلدىم،
قىزداردىڭ زەردەسىن اكەلدىم.
سىزدەر ۇمىتىپ قالعان،
قازاقتىڭ بەينەسىن اكەلدىم.
ءدال وسىلاي دەپ جازىپ تاستادىم. «ۋھ» تەرەڭ تىنىس الدىم. ايتەۋ جاۋاپ بەردىم- اۋ. ولەڭدى الماتىداعى سماعۇل ەلۋباي اعاما جىبەرىپ قويدىم. ءبىر كۇنى الگى ءۇش ولەڭىم قاڭعالاقتاپ «ەگەمەندى قازاقستان» گازەتىنىڭ 1992 - جىلعى 21- ناۋرىز كۇنگى سانىندا شاۋىپ ءجۇر. مىنا قىزىقتى قارا!
سودان ويلاندىم، اللاعا شۇكىر ەڭ باستىسى ەل شەتىنە ءىلىندىم، قارا جۇمىس ىستەپ جۇرسەم ءوزىمنىڭ جاماندىعىم. مىقتى بولساڭ ءوزىڭدى دالەلدە! سودان اۋداندىق گازەتكە ماقالا جازۋدى باستادىم. ارا دا ءۇش جىل وتكەندە سول گازەتكە جۇمىسقا تۇردىم. داندەپ قالعان بەيباق باسىم تاعى ءبىر توپ ولەڭ جازىپ ونى باياعى سماعۇل اعام جىبەرىپ قويدىم. سماعۇل اعام ول كەزدە «پاراسات» جۋرنالىندا باس رەداكتور. سول ولەڭدەرىم جارق ەتىپ جۋرنالعا شىعا كەلدى. مارات قابانباي مارقۇم سول جۋرنالدا ىستەيدى ەكەن. ونى بىلمەيمىن. مەنىڭ ولەڭدەرىمدى وقىپ جۋرنالعا دايىنداعان سول كىسى.
كۇندەر ءوتىپ جاتتى. 1997 - جىلى استانا بولايىن دەپ جاتقان اقمولا قالاسىنا قونىس اۋداردىم. جۇمىسقا تۇردىم. ءتىپتى باسپانالى بولدىم. بالا- شاعام ءوستى، ءوندى. مەنىڭ ۇلى ارمانىم ياعني نەمەرىم ايشا قازاقتىڭ توپىراعىندا، كەرەمەت شاھار استانادا دۇنيەگە كەلدى.
ەگەر ءوز باسىم ازىن- اۋلاق جاقسىلىققا قول جەتكىزگەن بولسام، بۇل اۋەلى سوناۋ جىلدارى يتارقاسى قياننان كوشىپ كەلىپ، سول جەردە قارا جۇمىس ىستەپ، اتاجۇرتقا دەگەن زور ىقىلاسىما ءۇمىت ارتىپ، قيىندىققا توزە بىلگەن ازعانتاي سابىرىما بەرگەن قۇدىرەتتى اللا تاعالانىڭ سىيى دەپ بىلەم. باسقا ەشتەڭە ەمەس. ءبىر قىزىق ايتايىن: مەن كوشىپ بارعان قازاقستان قوي سوۆحوزىن جاڭاۋىل دەپ اتايدى. مەن بارعانعا دەيىن سول اۋىلدان جۋرنالشى اناۋ- مىناۋ قالامگەرلەر شىقپاعان ەكەن. قازىر سول اۋىلدىڭ جاستارى قازاق باسپا سوزىندە ءىز تاستاپ ءجۇر. اتاپ ايتقاندا: «الامان» اتتى سپورت سايتىن جۇرگىزىپ وتىرعان رۋسلان مەدەلبەكتەگى، استانادا جۇرگەن رۋحتى قالامگەر زاڭعار كارىمحانداردى ءوزىمنىڭ ءىزباسارلارىم دەپ سانايمىن. ويتكەنى، قالايدا مەن جاڭاۋىلدىڭ سۋىن ءىشتىم ەمەس پە؟!
ە، جۇرتىم مەن اتامەكەنگە وسىلاي كەلگەنمىن! اتاجۇرتىما تابىستىرعان تاڭىرگە شەكسىز العىس! اللادان تىلەيتىنىم تەك تىنىشتىق. ەل تىنىش بولسا، اشتان ولمەيمىز، كوشتەن قالمايىز!
بەكەن قايرات ۇلى
(2015- جىل)
***
بەكەن قايرات ۇلى - 1963 - جىلى موڭعوليانىڭ بايان- ولگەي ايماعى «قوبدانقول» اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. ۇلان- باتىر قالاسىندا ورنالاسقان سۋحە- باتور اتىنداعى اسكەري جوعارى ينستيتۋتتىڭ «ارتيللەريا» ءبولىمىن 1984 -جىلى لەيتەنانت شەنىندە ۇزدىك ءبىتىرىپ شىققان.
1984-1991 -جىلدار ارالىعىندا ءارتۇرلى اسكەري قوسىنداردا ۆزۆود كومانديرى، ساياسي قىزمەتكەر ءتارىزدى مىندەتتەردى ابىرويلى ورىنداپ، 1989 -جىلى موڭعوليا جاستار وداعىنىڭ جوعارى ناگراداسى «ۇزدىك ينتەلليگەنت» التىن مەدالىمەن ماراپاتتالعان.
1991 -جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا قونىس اۋدارىپ، شىعىس قازاقستان وبلىسى، تارباعاتاي اۋدانىنا قونىستانعان. 1995 -جىلدان باستاپ باسپا ءسوز سالاسىنا قاتىسىپ، اۋداندىق «تارباعاتاي نۇرى» گازەتىندە ءتىلشى، جاۋاپتى حاتشى قىزمەتتەرىن اتقارعان. 1997 -جىلى بۇرىنعى اقمولا قالاسىنا (قازىرگى استانا قالاسى) قونىس اۋدارىپ، قالالىق «استانا اقشامى» گازەتىندە تۇراقتى جۇمىسىن باستادى.
ەلوردانىڭ ءوسىپ- وركەندەۋىنە قاتىستى كوپتەگەن پۋبليستيكالىق تۋىندىلاردى ومىرگە اكەلدى. شىعارمالارى - «اقوردالى استانا»، «باعانالى وردا - باستى وردا» اتتى جيناقتارعا ەندى. جانە ۇلتتىق رۋحاني ءھام شەتەلدەگى قازاقتار تاقىرىبىنا قاتىستى جازىلعان «كۇمىس جامبى» اتتى كىتابى، «قازاقتىڭ اتبەگىلىگى ونەرى» اتبەگىلىك تۋرالى جازعان ادىستەمەلىك وقۋلىعى، ءۇش عاسىرلىق وتارلاۋدىڭ بارىسىن بايانداعان «قازاقيا قالاي وتارلاندى؟» اتتى كىتاپتارى جارىق كورگەن.
سونداي- اق، «ءتىل جانە قوعام»، «ويان. نامىس. ك ز» جۋرنالدارىنىڭ باس رەداكتورى، دۇنيەءجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىنىڭ استانا قالالىق فيلالىنىڭ جەتەكشىسى سەكىلدى جاۋاپتى جۇمىستار دا اتقارعان. جۋرناليست رەتىندە قازاقستان جۋرناليستەر وداعى تاعايىندايتىن «جىلدىڭ ۇزدىك جۋرناليسى» اتاعىن (2009 ج.) جەڭىپ الدى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى «مادەنيەت قايراتكەرى» (2009 ج).
