ن. نازاربايەۆ پەن ف. وللاند كەلىسسوزدەر قورىتىندىسى بويىنشا بىرلەسكەن دەكلاراتسياعا قول قويدى - فوتو
بۇل تۋرالى اقوردانىڭ باسپا ءسوز قىزمەتىنەن حابارلادى.
مەملەكەت باسشىسى فرانسيا پرەزيدەنتىمەن جۇرگىزىلگەن كەلىسسوزدەر بارىسىندا ەكىجاقتى ىقپالداستىقتىڭ كەڭ اۋقىمداعى ماسەلەلەرى تالقىلانعانىن اتاپ ءوتتى.
«ءبىز ەلىمىزدىڭ يندۋستريالىق- يننوۆاتسيالىق دامۋ باعدارلاماسىنىڭ ەكىنشى كەزەڭىنە فرانسۋز كومپانيالارىنىڭ قاتىسۋ مۇمكىندىكتەرىنە ەرەكشە كوڭىل بولدىك. قازاقستان بۇل باعدارلاماعا قاتىساتىندارعا ايرىقشا جەڭىلدىكتەر جاساپ وتىر. سونداي- اق فرانسۋز تاراپى «ەكسپو-2017» كورمەسىنە ازىرلىككە جانە ونى وتكىزۋگە اتسالىسۋعا ىقىلاس تانىتتى»، - دەدى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ.
سونىمەن قاتار قازاقستان پرەزيدەنتى ەكى ەلدىڭ ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق جايىنا مەملەكەت باسشىلارى ەرەكشە نازار اۋدارعانىن ايتتى.
«بۇگىن ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىمدەرگە قول قويىلادى. ولار ديپلومدار مەن ۋنيۆەرسيتەتتىك دارەجەلەردى ءوزارا تانۋعا، تىلدەردى بەلسەندىرەك مەڭگەرۋگە جانە عىلىمي زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ەرتەڭ الماتىدا «سوربوننا- قازاقستان» ينستيتۋتىنىڭ - ورتالىق ازياداعى تۇڭعىش فرانسۋز جوعارى وقۋ ورنىنىڭ سالتاناتتى اشىلۋى بولادى»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.
كەلىسسوزدەر قورىتىندىسى بويىنشا قازاقستاننىڭ ە و- مەن ىنتىماقتاستىعىنىڭ ءبىرقاتار وزەكتى ماسەلەلەرىنە قاتىستى فرانسيا تاراپىنىڭ قولداۋى جونىندەگى ماڭىزدى ۋاعدالاستىقتارعا قول جەتكىزىلدى، سونداي- اق ەۋروپالىق وداق پەن ە ا ە و اراسىندا ديالوگ ورناتۋ مۇمكىندىگى قاراستىرىلدى.
بۇدان بولەك، نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ەلدەرىمىز ۋكرايناداعى داعدارىستى رەتتەۋ ماسەلەسىنە قاتىستى ۇستانىمى بىردەي ەكەنىن ايتتى.
«ءبىز حالىقارالىق ساياسي جاعدايدى ۋشىقتىراتىن جانە تەك ەۋروپا مەن ازيانىڭ عانا ەمەس، بۇكىل الەمنىڭ ەكونوميكاسىنا تەرىس اسەرىن تيگىزەتىن بۇل داعدارىستى ەڭسەرۋ ءۇشىن ورتاق كەلىسىم بولعانىن قالار ەدىك. قازاقستان قاجەتىنشە كۇش- جىگەر جۇمساۋعا ءازىر، فرانسيا پرەزيدەنتى بۇل ىستە ءبىزدى قولداپ وتىر»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.
قازاقستان پرەزيدەنتى سونداي- اق ۋكرايناداعى وقيعالارعا بايلانىستى احۋالدىڭ كوپ قاتپارلى ەكەنىنە، ونى مەيلىنشە كەڭ اۋقىمدا قاراستىرعان ءجون ەكەنىنە توقتالدى.
«حالىقارالىق قۇقىق نورمالارى بۇزىلدى، ءىرى مەملەكەتتەردىڭ باسشىلارى اراسىنداعى سەنىم ازايدى. بۇل رەتتە داعدارىس اتاۋلىنىڭ شەكسىز جالعاسۋى مۇمكىن ەمەستىگىن، ال كەز كەلگەن سوعىس، ەرتە مە، كەش پە، بەيبىتشىلىكپەن بىتەتىنىن ەستە ۇستاعان ءجون. سوندىقتان ءبىر- ءبىرىن اياۋسىز تىعىرىققا تىرەۋ جاقسى شەشىم ەمەس. ءبىز فرانسيا پرەزيدەنتى ەكەۋمىز ءبىتىم ىزدەۋ جانە قالىپتاسقان جاعدايدان شىعۋ قاجەتتىگى تۋرالى قورىتىندىعا كەلىپ وتىرمىز»، - دەدى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ.
مەملەكەت باسشىسى الەمدىك ەكونوميكاداعى قيىندىقتار ەكى ەلدىڭ قارىم- قاتىناستارىنا ىقپال ەتپەيتىنىنە نازار اۋداردى.
«ءبىز ونەركاسىپتە فرانسيامەن بىرلەسىپ 10 جوبانى جۇزەگە اسىردىق، تاعى 18 بويىنشا جۇمىس جۇرگىزىلۋدە. بۇلار ماشينا جاساۋ، بايلانىس، عارىش، مەديسينا، فارماتسيەۆتيكا، اۋىل شارۋاشىلىعى جانە ينفراقۇرىلىمدارعا قاتىستى»، - دەدى ەلباسى.
ەكونوميكالىق قانا ەمەس، قوعامدىق تۇراقتىلىق ماسەلەلەرىنە دە توقتالعان ەلباسى ەتنيكالىق ەرەكشەلىكتەر بويىنشا تىيىم سالاتىن زاڭدار قابىلدانعان ءبىرقاتار ەۋروپالىق ەلدەرگە قاراعاندا، قازاقستاندا ادام قۇقىعى بارىنشا كەڭ كولەمدە قامتاماسىز ەتىلگەنىن اتاپ كورسەتتى.
«ءبىزدىڭ ەلىمىزدە 100 گە جۋىق ۇلتتىڭ وكىلى تۇرادى، ولار تەڭ قۇقىققا يە، تىلدەرى مەن مادەنيەتتەرى قورعالعان. ءتۇرلى ەتنوستاردىڭ تىلىندە وقىتاتىن مەكتەپتەر جۇمىس ىستەيدى. ءدىني كونفەسسيالار قىزمەت ىستەپ، ءمىناجات ورىندارى سالىنۋدا. ءبىز وسىلايشا ادامنىڭ ماڭىزدى قۇقىقتارىن قامتاماسىز ەتۋدەمىز. ءبىزدىڭ ءوز تاريحىمىز، مادەنيەتىمىز بەن ءداستۇرىمىز بار جانە ودان باس تارتپايمىز. الەمدە قالىپتاسقان دەموكراتيالىق ستاندارتتاردى قۇرمەتتەپ جانە سولارعا ۇمتىلا وتىرىپ، ءبىز ءوز بولمىسىمىزدان اجىراعىمىز كەلمەيدى. ەگەر بارلىق ەلدەر ءبىر- ءبىرىنىڭ ەرەكشەلىگىن ەسكەرەتىن بولسا، ءوزارا تۇسىنىستىك جاقسى بولا تۇسەر ەدى»، - دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.
ەلباسىنىڭ پايىمداۋىنشا، ەكى ەلدىڭ ستراتەگيالىق سەرىكتەستىكتى قازاق- فرانسۋز قارىم- قاتىناستارىنىڭ بارلىق باعىتى بويىنشا نىعايتۋعا ۇمتىلىسىن نىقتايتىن، مەملەكەت باسشىلارىنىڭ بىرلەسكەن دەكلاراتسياسىن قابىلداۋ كەلىسسوزدەردىڭ ماڭىزدى قورىتىندىسى بولدى.
فرانسيا پرەزيدەنتى ەكى ەلدىڭ ستراتەگيالىق سەرىكتەستىگىنىڭ ماڭىزدى ءبىر باعىتى ساياسي جانە ديپلوماتيالىق ىنتىماقتاستىق بولىپ سانالاتىنىنا توقتالدى.
«قازاقستان ورتالىق ازيادا كوشباسشىلىق ءرول اتقارادى، ءتۇرلى باستامالار قابىلداۋ مۇمكىندىگىنە يە. فرانسيا سىزدەرمەن كوپتەگەن باعىتتار بويىنشا بىرلەسىپ جۇمىس ىستەۋگە دايىن. ءبىزدىڭ ءبارىمىز ۋكرايناداعى احۋالعا بايلانىستى بولىپ جاتقان ەسكالاتسياعا، بۇكىل وڭىرگە اسەر ەتۋى ىقتيمال ەكونوميكالىق سالدارلارعا الاڭدايمىز. سوندىقتان وسى تۇيىقتان شىعۋدىڭ شەشىمدەرىن ىزدەگەن ءجون. ول مينسك حاتتاماسىنىڭ اياسىنا، ياعني اۋماقتىق تۇتاستىق، وق اتۋدى دوعارۋ جانە ۋكراينانىڭ شىعىس وڭىرلەرىن ورتالىقسىزداندىرۋ قاعيدالارىنا سايكەسۋى ءتيىس»، - دەدى ف. وللاند.
ول سونداي- اق حالىقارالىق قاۋىپسىزدىكتىڭ وزگە دە سىن- قاتەرلەرىنە بايلانىستى بىرلەسكەن جۇمىس جۇرگىزۋ قاجەتتىگىن ايتتى.
«ءبىز تەرروريزممەن كۇرەسكە، تاياۋ شىعىستاعى احۋالعا قاتىستى ءوزارا ساياسي ىقپالداستىعىمىزدى دامىتۋعا ءتيىسپىز. بۇل وڭىرگە الەمنىڭ ءتۇرلى ەلدەرىنەن كەلەتىن، كوپتەگەن حالىقارالىق سودىرلار بار، ولار وسىندا دايىندىقتان وتەدى. وسىنىڭ ءبارى ولار ءوز ەلدەرىنە ورالعان كەزدە قۇردىمعا باستايتىن زياندى سالدارلارعا سوقتىرۋ مۇمكىندىگىن تۋىنداتادى» ، - دەدى فرانتسيا پرەزيدەنتى.
ول ەكى ەلدىڭ يگىلىگى تىكەلەي بايلانىستى بولاتىن ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىقتىڭ جاڭا سالالارىن ءتۇزۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتتى.
«قازاقستاندا ەڭ العاشقى فرانسۋز كاسىپورىندارى ەنەرگەتيكا سالاسىندا جۇمىس جۇرگىزدى. ءبىز ەندى قازاقستان ەكونوميكاسىن ءارتاراپتاندىرۋ باعىتىندا - اگروونەركاسىپتىك كەشەن، تۋريزم، دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە كەلىسىمدەر قابىلدانعان باسقا دا سالالاردى نازاردان تىس قالدىرماي ىنتىماقتاسامىز دەپ شەشتىك»، - دەدى ف. وللاند.
فرانسيا پرەزيدەنتى ءوز ەلىنىڭ قازاقستاندى جوعارى وقۋ ورىندارىن دامىتۋ ماسەلەسى بويىنشا دا قولداۋعا ءازىر ەكەنىن ءبىلدىردى.
«ءبىز ءسىزدىڭ ەلىڭىزبەن جوعارى دەڭگەيدە ىنتىماقتاستىق ورناتا الامىز. بۇل - ديپلومداردى ءوزارا مويىنداۋعا جانە قازاقستان مەن فرانسيا جوعارى وقۋ ورىندارى اراسىنداعى زەرتتەۋ، عىلىمي، ۋنيۆەرسيتەتتىك ىقپالداستىق سالالارىندا جاڭا بايلانىستار ورناتۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن كەلىمدەرگە قول قويۋعا بايلانىستى ماسەلە» ، - دەدى ول.
ف. وللاند فرانسيانىڭ ەكونوميكالىق احۋالىنا بايلانىستى كورسەتكىشتەر 2014 - جىلى كۇتكەن مەجەدەن تومەندەۋ بولعانىن مويىندادى.
«ەكونوميكالىق ءوسىمدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ىنتىماقتاستىق پەن ءوزارا كاپيتال جۇمساۋدى ارتتىرۋ كەرەك. فرانسيادا قازاقستان ينۆەستيتسيالارىنىڭ كوبەيىپ، ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ دە ەكونوميكالىق دامۋىنا تولىققاندى قاتىسۋىنا جاعداي تۋعىزعان ءجون. سونىمەن قاتار، قازىر ەلدىڭ ءبارى ەداۋىر ينۆەستيتسيانى تالاپ ەتەتىن كليمات وزگەرىستەرىمەن بەتپە- بەت كەلۋدە. وسىعان وراي، ەلدەرىمىزدىڭ اراسىندا جاڭارتىلعان قۋات كوزدەرى ينفراقۇرىلىمىن قۇرۋ ءۇشىن زور مۇمكىندىكتەر بار»، - دەدى فرانسيا پرەزيدەنتى.
سوڭىندا ف. وللاند قازاقستاندا الەمنىڭ دامىعان 30 مەملەكەتىنىڭ قاتارىنا قوسىلۋ جونىندەگى العا قويعان ماقساتىنا جەتۋ ءۇشىن قاجەتتى نارسەنىڭ ءبارى بار ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
***
مەملەكەت باسشىلارى كەلىسسوزدەر قورىتىندىسى بويىنشا بىرلەسكەن دەكلاراتسيا قابىلدادى. سونداي- اق ەكى ەل اراسىندا ءبىرقاتار تومەندەگىدەي قۇجاتتارعا قول قويىلدى:
- قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى مەن فرانسۋز رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق ءبىلىم، جوعارى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى اراسىندا ۋنيۆەرسيتەتتىك ىنتىماقتاستىق، عىلىم جانە كاسىپتىك ءبىلىم سالاسىنداعى كەلىسىم؛
- قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى مەن فرانسۋز رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق ءبىلىم، جوعارى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى اراسىندا ديپلومداردى، ۋنيۆەرسيتەتتىك دارەجەلەردى جانە وقىتۋ كەزەڭدەرىن ءوزارا تانۋ تۋرالى كەلىسىم؛
- قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى جانە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس- قيمىل اگەنتتىگى مەن فرانسۋز رەسپۋبليكاسى ورتالىقسىزداندىرۋ جانە مەملەكەتتىك قىزمەت مينيسترلىگى اراسىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن فرانسۋز رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك باسقارۋ سالاسىنداعى ەكىجاقتى ىنتىماقتاستىعى تۋرالى سەرىكتەستىك كەلىسىم؛
- قازاقستان رەسپۋبليكاسى ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى مەن فرانسۋز رەسپۋبليكاسى ەكولوگيا، ورنىقتى دامۋ جانە ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىم؛
- قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتى مەن فرانسۋز رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتى اراسىنداعى جەردى قاشىقتان زوندتاۋ عارىشتىق جۇيەسىن جانە عارىشتىق اپپاراتتاردىڭ قۇراستىرمالى- سىناقتىق كەشەنىن جاساۋ جانە پايدالانۋ شارتتارى تۋرالى 2009 - جىلعى 6 - قازانداعى كەلىسىمگە وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى حاتتاما؛
- قازاقستان رەسپۋبليكاسى ينۆەستيتسيا جانە دامۋ مينيسترلىگى مەن فرانسۋز رەسپۋبليكاسى سىرتقى ىستەر جانە حالىقارالىق دامۋ مينيسترلىگى اراسىندا تاۋ شاڭعىسى ءتۋريزمى سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋم.
