قازاقتىڭ «قىز كەزىندە ءبارى جاقسى» دەگەنى راس ەكەن
ءبىراق، بارلىق جاقسى ەركەككە جاقسى ايەل، بارلىق ساليقالى ايەلگە سالماقتى ەركەك قايدان جولىعا بەرسىن...
مەن تالدىقورعان ايماعىندا تۇرامىن. ۇيدە كوپ اعايىندىمىز. ءوزىم - نامازحانمىن. قازىر ەكىنشى رەت ۇيلەنىپ، ەل قاتارلى عۇمىر كەشىپ جاتقان جاعدايىم بار. ءبىراق، ومىردە ءوزىم ءسۇيىپ جار ەتكەن جاننىڭ وسىنشاما ءومىرىمدى قور قىلىپ، وتباسىنان بەزىنگەن قىلىعى ءومىر بويى ۇلكەن ساباق بولىپ قالا بەردى. «قىز كەزىندە ءبارى جاقسى» دەگەن راس ەكەن...
جاسىم وتىزدى ورتالاپ ءوزىم سۇيگەن قىزىما ۇيلەندىم. نۇرگۇل ەكەۋىمىز بولاشاققا جوسپار جاساپ وتباسىلىق ءومىردى باستاپ كەتتىك. كەنجە ۇلى قالادا وقىپ ءبىلىم الىپ جاتقاندىقتان اتا-انامنىڭ قولىندا تۇرۋدى شەشتىك. وسىلايشا جانۇيالىق ءومىردىڭ ءتاتتى كۇندەرى ءوتىپ جاتتى. نۇرگۇلدىڭ ماماندىعى - مەدبيكە. ال مەن بولسام اۋىلدا مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىستىم. وزىمىزگە جەتەرلىك بايلىعىمىز دا بار ەدى.
دۇنيەگە تۇڭعىش ءسابيىمىز كەلدى. ءار تاڭى ارايلاپ اتسىن دەپ ەسىمىن اراي قويدىق. ءوزىم وتە بالاجان اداممىن. قىزىمنىڭ ءتاتتى قىلىقتارى كۇننەن-كۇنگە كوبەيە بەردى. قىزىمىز ءبىر جاستان اسقاندا نۇرگۇل جۇمىسقا شىقتى. انام نەمەرەسىنە اناسىنان ارتىق قاراماسا كەم قاراعان جوق. نۇرگۇلدىڭ جۇمىسقا شىعامىن دەگەنىنە دە قارسى بولمادى.
وسىلايشا ۋاقىت وتە بەردى. مەن بالا-شاعا قامىمەن ءوز جۇمىستارىمدى جاساي بەردىم. جۇمىسقا شىققان نۇرگۇل وزگەرە باستادى. بۇرىنعىداي ەمەس جاسانىپ اينادان شىقپايدى. ايەل ادامنىڭ ادەمى بولىپ جۇرگەنى جاقسى عوي، وزىنە دە كوڭىل بولگەنى دۇرىس دەپ قۇپتادىم. الامىن دەگەن كيىمدەرىنە دە قارسى بولمادىم. نۇرگۇل جۇمىستان كەيدە كەش كەلەتىندى شىعاردى. ۇجىمدا پالەنبايدىڭ تۋعان كۇنى، مەرەكەلىك كەشتەر دەگەن اتاۋلى كۇندەرى بىتپەدى. ۇيدە داۋىس كوتەرىپ، وتباسىنىڭ شىرقىن بۇزعان ەمەسپىن. ءبىر ۇلكەن وتباسىنىڭ كەلىنى، شاڭىراق بەرەكەسى ەكەنىن ۇمىتپاۋدى اقىلمەن ءتۇسىندىردىم. ايەلىمدى سونداي جاقسى كوردىم. ۇنەمى كوڭىلىن تابۋعا تىرىستىم.
ۋاقىت وتە كەلە نۇرگۇلدىڭ ناعاشى اعايىندارىمنىڭ ءبىر تۋىسقانىمەن ارالارىندا جاقىن قاتىناس بارىن سەزدىم. ناعاشى اعايىنىم ءبىزدىڭ ۇيگە كەلۋدى جيىلەتتى. ول كەلگەندە نۇرگۇل جايناپ كەتەتىن ەدى. اتا-انام بەيحابار. قاسىڭدا جاتقان سۇيىكتىڭنىڭ ءاربىر قىلىعى، پسيحولوگياسى ەرىنە بەلگىلى. ءبىراق ىشتەن تىنىپ ءجۇردىم. ارايىمنىڭ ءسابي جۇرەگىنە قاياۋ سالعىم كەلمەدى.
ءبىر كۇنى جۇمىستارمەن قالاعا كەتكەن ەدىم. كەشكە كەلسەم قىزىم اراي ىستىعى كوتەرىلىپ، قاتتى اۋىرىپ جاتىر. انام جىلاپ وتىر. نۇرگۇل ۇجىمىنداعى كەزەكتى ويىن-ساۋىعىنا كەتكەن. «بالا اۋىرىپ جاتىر عوي، قايدا باراسىڭ؟» دەگەن ءسوزى ءۇشىن ءومىرىمنىڭ نۇرى بولعان نۇرگۇلىم انامدى ۇرىپ، سوققىعا جىعىپتى. توبەمنەن جاي تۇسكەندەي بولدى. بارلىعىن سابىرلىققا جەڭدىرىپ، اشۋىمدى باسىپ، ۇيدە ۇرىس-كەرىس شىعارماي، قىزىنا اقىلىن ايتار، ءبىر وتباسىنىڭ بۇزىلۋىنا جول بەرمەيتىن شىعار دەپ سۇيكتىمنىڭ كورشى اۋىلداعى اناسىن شاقىرتتىم. انام دا اقىلدى جان ەدى. ول كىسى دە مەنىڭ ءىسىمدى قۇپتادى. نۇرگۇلدىڭ اناسى كەلىپ، جاعدايدى بىلگەن سوڭ «قىزىمدى ۇيىمە الىپ كەتەمىن بالاسىمەن، ەگەر ايەل مەن بالاڭ كەرەك بولسا ءبىزدىڭ ۇيگە كەلىپ تۇراسىڭ جانە سونىمەن قاتار وتباسىنداعى شارۋاشىلىقتى سول اۋىلدا جاساپ، تابىس كوزىن كوبەيت» دەدى. ول كەزدە مال شارۋاشىلىعى بيزنەسىم شارىقتاپ تۇر ەدى.
«كۇشىك كۇيەۋ» بولۋ دەگەن مەنىڭ ويىما كىرىپ شىققان ەمەس. بىردەن «جوق» دەدىم. اۋرىپ جاتقان قىزدى كوتەرىپ، ايەلىم اناسىمەن ەرىپ جۇرە بەردى. سول كەتكەننەن مول كەتتى. ءبىز زاڭدى تۇردە اجىراستىق. قىزىما بارىپ تۇردىم، اقشالاي جاعىنان دا كومەگىمدى ايامادىم. كەيىننەن بالانى اناسىنا تاستاپ، ءوزى الماتىعا جۇمىسقا كەتكەنىن ەستىدىم. ىزدەپ الماتىعا بارىپ، بالا ءۇشىن ءبارىن كەشىرەتىندىگىمدى، قىزىمىزدىڭ بولاشاعى ءۇشىن بىرگە تۇرىپ، وتباسى بولۋ كەرەكتىگىن ايتتىم. ول كەزدە جۇرەگىمدەگى سەزىمىم دە وشكەن جوق ەدى. بارىنە كەشىرىممەن قاراۋ كەرەك دەپ ويلادىم. ءوز باسىمدى ەمەس بالامنىڭ تىنىش ۇيىقتاپ، اتا-انا قاسىندا وسكەنىن قالادىم. سونداعى «سۇيىكتىمنىڭ» ايتقانى:
- بىرگە تۇرامىز، اۋىلدا تۇرمايمىن. اۋىلداعى مال-جاندى ساتىپ الماتىدان ۇلكەن ءۇي الاسىڭ! ءبىراق، «سۆوبودنىي» ءومىر سۇرەمىز! مەن قايدا، كىممەن قىدىرامىن ءوزىم بىلەمىن! مەنىڭ جۇرىسىمە، تىرلىگىمە ارالاسپايسىڭ!، - دەيدى.
- ەركەكتىڭ نامىسىن، ارىن قورلادىڭ! سەرت بەرىپ تۇرمىسقا شىققان سۇيگەن ادامىڭنىڭ جۇرەگىنە قاياۋ سالىپ، باسىڭا قونعان باقتان تەرىس اينالدىڭ! بالانىڭ تاعدىرىن ويلاپ كەلسە، سەن ەكى بۇتتىڭ تاعدىرىن ويلاپ تۇرسىڭ! وسى قىلىعىڭ ءۇشىن ءومىر بويى وكىنىپ وتەرسىڭ!، - دەپ كەتىپ قالدىم.
كەيىننەن ەكىنشى رەت ۇيلەندىم. قازىر بەس بالام بار. مال شارۋاشىلىعى بيزنەسىم وركەندەگەن. قىزىم ارايدى ءوز قولىما الدىم. ەكىنشى ايەلىم ارايىمدى تۋعان قىزىنداي كورەدى. اتا-اجەسى دە قاسىمىزدا. كۇيەۋدەن كۇيەۋگە تيۋدەن قولى بوساماعان نۇرگۇل، ارايدى ءوز ەركىمەن ماعان بەردى. ارايدى اسىرايتىن شاماسى دا جوق ەدى. ارامىزدى قوسۋدىڭ ورنىنا مەنىڭ بايلىعىمدى اڭساعان ەنەم اۋىلدا جالعىز تۇرادى. ارايىم اناسىمەن حابارلاسىپ تۇرادى، ول جاعىنا ەش شەكتەۋ قويمادىم. اندا-ساندا الماتىعا اناسىنا جىبەرىپ تە ءجۇرمىن. نۇرگۇل ەكى رەت تۇرمىسقا شىقتى، بالاسى بولمادى. مۇمكىن، باسقا كەلگەن باعىن باعالاماي كەتكەنىنە، وتكەن ىسىنە وكىنەر. ءبىراق، ودان نە پايدا؟!
«جاقسى ايەل تەڭى جوق جولداس، ءتۇبى جوق سىرلاس»، «ەردىڭ جاقسىسى ەلىمەن ويلاسادى، ايەلدىڭ جاقسىسى ەرىمەن ويلاسادى»، «جاقسى ايەل جامان ەركەكتى تۇزەتەدى، جامان ايەل جاقسى ەركەكتى جۇدەتەدى»، «ەرگە جاققان ايەل ەلگە دە جاعادى»، «ەرىن باققان ايەل ەلىن دە باعادى» دەگەن قازاق دانالىعىن ۇمىتپاسا ەكەن دەيمىن ءبىزدىڭ ارۋلار!
اۆتور: مۇرات بەگىم، تالدىقورعان
«الاش ايناسى»
