جىگىتتەر «دۇرىس قىز جوق» دەسە، قىزدار «ءجونى ءتۇزۋ جىگىت جوق» دەيدى

استانا. قازاقپارات - بۇگىنگى كۇنگى ەرلى-زايىپتىلاردىڭ اجىراسۋ ستاتيستيكاسى ادام شوشىرلىق دەڭگەيگە جەتتى. رەسمي دەرەكتەرگە قاراعاندا، قالالىق جەرلەردە اجىراسۋ كورسەتكىشى نەكەلەسۋ كورسەتكىشىنىڭ جارتىسىنا تەڭ بولسا، اۋىلدى جەرلەردە ۇشتەن بىرىنە تەڭ كەلەدى.

الايدا، بۇل ماسەلەگە مەملەكەت تە، قوعام دا ءتيىستى دارەجەدە كوڭىل ءبولىپ وتىرعان جوق سياقتى. ارينە، ءبىرلى-ەكىلى شارا اتقارىلىپ جاتىر. الايدا ولار ءتيىستى دەڭگەيدە ەمەس. ءبىز بۇل ماسەلەنى ءبىر وتباسىنىڭ اجىراسۋى دەپ قانا قابىلداپ وتىرمىز. الايدا، اتالمىش ماسەلەنىڭ ءبىرقاتار الەۋمەتتىك ماسەلەگە ۇلاساتىنىنا اسا ءمان بەرمەي كەلەمىز.

اجىراسۋدان تۋىندايتىن الەۋمەتتىك ماسەلەلەر

1. اجىراسۋدان تۋىندايتىن ءبىرىنشى ماسەلە قوعامدا جالعىز باستى انالاردىڭ كوبەيۋى. ال جالعىزباستى انالاردىڭ كوبى مەملەكەتتىك قولداۋعا ءزارۋ. ولاردىڭ باستى ماسەلەسى - باسپانا. ولار مەملەكەتتىك باعدارلامامەن بەرىلەتىن باسپاناعا دا قول جەتكىزە المايدى. ويتكەنى ولاردىڭ جان باسىنا شاققانداعى وتباسىلىق تابىسى جەتپەيدى. ال بانك ونداي ازاماتتارعا نەسيە بەرۋدەن باس تارتادى.

2. تاستاندى بالالار قاتارىنىڭ ءوسۋى. كەي جاعدايدا كۇيەۋىمەن اجىراسقان سوڭ تىعىرىقتان شىعۋدان جول تاپپاعان جاس قىزدار سابيلەرىن بالالار ۇيىنە تاپسىرۋعا ءماجبۇر بولادى. ءبىرى ۋاقىتشا تاپسىرسا، ەندى ءبىرى پەرزەنتحانادا-اق ءبىرجولاتا بالادان باس تارتادى.

3. جاساندى تۇسىك جاساتۋشىلار قاتارىنىڭ ارتۋى. وكىنىشكە وراي كەي قىزدارىمىز اجىراسقان سوڭ كۇيەۋىنە ەرەگىسىپ، نە بولماسا باسقا دا سەبەپتەرمەن جاساندى تۇسىك جاساتادى. ال مۇنداي جاعداي جاس انانىڭ بولاشاعىنا بالتا شابۋى مۇمكىن. سەبەبى، دارىگەرلەر جاساندى تۇسىك جاساتقاننان كەيىن قىزداردىڭ بەدەۋلىككە ۇرىنىپ جاتاتىنىن ايتادى.

4. تولىق ەمەس وتباسىندا تاربيەلەنگەن بالالاردىڭ پروبلەماسى. پيسحولوگ مامانداردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، تولىق ەمەس وتباسىندا وسكەن بالا بەيسانالى تۇردە اجىراسۋعا بەيىم بولادى ەكەن. ياعني، ولار كەلەشەكتە اجىراسۋ پروبلەماسىن جالعاستىرۋشىلار بولادى.

5. اليمەنت ماسەلەسى. اجىراسقان وتباسىلاردىڭ ەڭ ءبىر داۋلى پروبلەماسى- اليمەنت. قازىرگى تاڭدا اليمەنت تولەۋدەن قاشىپ جۇرگەن بورىشكەرلەر جەتىپ ارتىلادى. ءبازبىر دەرەكتەرگە قاراعاندا، بۇگىنگى تاڭدا وسى ماسەلەگە قاتىستى سوت ورىنداۋشىلارىندا 200 مىڭعا جۋىق اتقارۋ قۇجاتى ورىندالۋدا كورىنەدى. بۇل ماسەلەنىڭ ۋشىققانى سونشالىق، زاڭعا بورىشكەرلىك قارىزى 1000 ا ە ك- دەن اسقانداردى باس بوستاندىعىنان ايىرۋ جازاسى دا ەنگىزىلدى. دەسە دە بۇل ماسەلە كۇردەلى كۇيىندە قالىپ وتىر.

6. دەموگرافياعا كەرى اسەرى. جەر كولەمى ۇلكەن بولعاندىقتان حالىق سانى دا سوعان وراي بولۋى ءتيىس. سونداي-اق ەلدىڭ ەكونوميكاسى قارىشتاپ دامۋ ءۇشىن ادام سانى اسا ماڭىزدى. سوندىقتان دەموگرافيا مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ ءبىر بولىگى بولىپ تابىلادى. ال، اجىراسۋدىڭ دەموگرافياعا كەرى اسەرى بولاتىنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. ياعني، اجىراسۋ ەلدىڭ ساياساتىنا دا، ەكونوميكاسىنا دا، دەموگرافياسىنا دا كەرى اسەر ەتىپ وتىر.

اجىراسۋدىڭ سەبەپتەرى

ارينە، اجىراسۋدىڭ سەبەبى ءارتۇرلى جانە كوپ. دەسە دە، ماماندار اجىراسۋدىڭ بىرنەشە باستى سەبەپتەرىن ايتادى.

1. جاستاردىڭ سەزىمگە جەڭىل قاراۋى. راسىمەن دە، بۇل شىندىق. وسىدان وتىز جىل بۇرىن جىگىت قىزدىڭ كەلىسىمىن الۋ ءۇشىن ايلاپ، جىلداپ جۇرسە، بۇگىنگى جاستار اراسىندا اپتالاپ جۇرەتىندەردىڭ ءوزى از. بۇگىنگى جاستار ءبىر كورگەننەن عاشىق بولعىش. سەزىمدەرىنىڭ ءسونۋى دە، سولاي، تەز. ءبىر كەشتە بىرەۋگە ءسۇيدىم-كۇيدىم دەيدى دە، كەلەسى ءبىر كەشتە ەكىنشى بىرەۋگە ءدال سولاي سەزىمىن بىلدىرەدى. ونداي جاستاردىڭ تۇيسىگىندە تۇراقسىزدىق، جاۋاپسىزدىق قالىپتاسادى. ەرتەڭ وتباسى قۇرعاندا دا، بىردەڭە ۇناماي قالسا، قولدى ءبىر سىلتەپ جۇرە بەرەدى.

2. جىگىتتەر مەن قىزداردىڭ ءبىر-ءبىرى تۋرالى جامان ويلاۋى. قازىر جاسى 25 تەن اسقان جىگىتتەردەن «نەگە ۇيلەنبەي ءجۇرسىڭ» دەپ سۇراي قالساڭ، «دۇرىس قىز جوق» دەگەن جاۋاپ الاسىڭ. ال قىزدار «ءجىبى ءتۇزۋ جىگىت جوق» دەيدى. ياعني قازىرگى قىز-جىگىتتەرىمىز ءبىر-ءبىرى تۋرالى دۇرىس ويلامايدى. ول وي ميدىڭ ءبىر تۇكپىرىنە ورنالاسىپ الادى. ال جامان وي قاشان دا جاماندىققا جەتەلەيدى. وتباسى قۇرعان سوڭ جاستار اراسىندا رەنىش تۋسا (ىدىس-اياق سىلدىرلامايتىن وتباسى بولمايتىنىن ەسكەرسەك، كەلىسپەۋشىلىكتىڭ بولارى انىق) ميدىڭ تۇكپىرىندە جاتقان جامان دەگەن وي اتىپ شىعادى.

3. ازاماتتىق نەكەنىڭ كەرى اسەرى. مەنتاليتەتىمىزگە جات، باتىستىق «ازاماتتىق نەكە» دەگەن ىندەت قازاق جاستارىن دا دەگەنىنە كوندىرگەن. «ءبىر-ءبىرىمىزدى جاقىن تانيىق، جان-جاقتى سايكەستىگىمىزدى انىقتايىق» دەگەن الدامشى ويمەن ازاماتتىق نەكەمەن تۇراتىندار قاتارى كۇن ساناپ ارتىپ كەلەدى. ەكى-ءۇش ايى انامەن، ءۇش-ءتورت اي مىنامەن، ءۇشىنشى بىرەۋمەن بەس-التى اي تۇرىپ، كوڭىلىمىز جاراسپادى دەپ جۇرە بەرۋ ۇيرەنشىكتى جاعدايعا اينالىپ بارادى. ەشقانداي جاۋاپكەرشىلىك جوق. مۇنداي تىرشىلىك كەشكەن جاستار زاڭدى نەكەگە تۇرعاننان سوڭ دا سول جاۋاپسىزدىقتى جالعاستىرۋى مۇمكىن.

4. الەۋمەتتىك پروبلەمالار. اجىراسۋ كورسەتكىشىنىڭ ارتۋىندا الەۋمەتتىك ماسەلەلەردىڭ دە ۇلەسى بار. باستى پروبلەمانىڭ ءبىرى- باسپانا. تاپقانى جالدامالى پاتەر مەن ءىشىپ-جەۋدەن ارتپايتىن جاس وتباسىلاردا ۇرىس-كەرىس ءجيى بولادى.

5. تاربيە. قازىر تاربيەنىڭ وزگە رەڭ العانى راس. ءبىز قازىر ءوز بالامىزدىڭ كەمشىلىگىن كورمەيتىن بولدىق. بالامىزدىڭ ارەكەتى بۇرىس بولسا دا، دۇرىس دەپ دالەلدەۋگە تىرىسامىز. ايىپتى تەك وزگەدەن ىزدەيتىن بولدىق. تاپقانىمىزدى بالانىڭ الدىنا تارتامىز. وزىمىزگە 5 مىڭ تەڭگەنى قيماي تۇرا، اقشامىز بولماسا، بالامىزعا نەسيەگە بولسا دا، 120 مىڭعا ايفون اپەرەمىز. ايتقانىن ىستەيمىز. ءسويتىپ بالانى مەنىڭ ايتقانىم بولۋ كەرەك دەگەن سانا قالىپتاستىرامىز. «مەنىكى دۇرىس، مەنىڭ ايتقانىم بولۋ كەرەك» دەگەننىڭ قايدا اپارارى بەلگىلى. سونان سوڭ، شاڭىراق كوتەرگەن جاستاردىڭ ومىرىنە ارالاساتىن اتا-انالار دا بارشىلىق. وكىنىشكە قاراي، تۇرمىسقا شىققان قىزدارىنا «سەن ودان كەم ەمەسسىڭ، ول «ءا» دەسە سەن «ءما» دە» دەپ اقىل ايتاتىن انالار دا بار. ۇرىسىپ قالعانىن ەسىتي سالا، سابىرعا شاقىرۋدىڭ ورنىنا، «ىشكە سيعان بالام سىرتىما دا سيادى، قايتىپ كەل» دەۋشىلەر دە كوبەيدى. ارينە، ءاربىر اتا-انا ءۇشىن ءوز بالاسىنان دانا بالا جوق. ءبىراق...

ءتۇيىن

مەملەكەت ەڭ باستى بايلىق-ادام ەكەنىن ەسكەرىپ، وتباسى ينستيتۋتتارىن دامىتۋعا كۇش سالۋى قاجەت.

اجىراسۋدىڭ سالدارىمەن ەمەس، سەبەپتەرىمەن كۇرەسكەن ابزال.

قوعام بۇل ماسەلەدەن سىرت قالماۋى ءتيىس.

جاستار سەزىمگە اسا جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراپ، ءوز-وزىنە دەگەن تالاپتى قاتاڭداتۋى قاجەت.

اتا-انالار (مەنىڭ بالامدىكى دۇرىس دەمەي) ءبىرجاقتىلى تاربيەدەن ارىلۋ كەرەك.

اۆتور: قالدار كومەكبايەۆ

«الاش ايناسى»