شۇعايىپ ەربول ۇلى: باسقا ۇلتقا قىز بەرمەۋ ءداستۇرىن قاتتى ۇستانىپ كەلەمىز
ال، رەسەيدە شامامەن 1 ميلليون قازاق ەسەپتە تۇر. ەۋروپانىڭ ون قالاسىندا قازاق ورتالىقتارى جۇمىس ىستەيدى. دەموگرافتار شەتتەگى قازاقتاردىڭ سانى - 4,5 ميلليوننىڭ اينالاسىندا دەگەن پىكىردە. ناقتى سان جوق. دەگەنمەن قانداستارىمىز ءار ەلدە جۇرسە دە، جىل سايىن ولاردىڭ باسىن قوساتىن شارا ول - كىشى قۇرىلتايلار.
مۇنداي قۇرىلتايدىڭ ماڭىزى زور دەيدى ەۋروپا قازاقتارى. وسى ورايدا 80 - جىلدارى گەرمانيانىڭ كەلن قالاسىنا ستامبۋلدان قونىس اۋدارعان قانداسىمىزدىڭ بۇگىنگى تىنىس- تىرشىلىگى قانداي؟ ەندەشە نازارلارىڭىزعا ەۋروپالىق قانداسىمىزبەن بولعان سۇحباتتى ۇسىنامىز.
مەنىڭ اتى-ءجونىم شۇعايىپ ەرروگلى. قازاقشا ەربول ۇلى بولادى. شۇركەيدە قازاقتاردىڭ قونىستاعان التاي باۋىرىنداعى اۋىلدا دۇنيەگە كەلگەنمىن. 16 جاسىمدا گەرمانياعا بارعانمىن. مىنە سودان بەرى 40 جىلدان استام گەرمانيادا تۇرامىن. وتباسىمدا اسقار، جانىبەك، ايگۇل اتتى 3 بالالارىم بار.
ءتىلشى: قازىرگى قىزمەتىڭىز قانداي؟
شۇعايىپ ەرروگلى: گەرمانيادا «فورد» زاۋىتىندا جۇمىس ىستەيمىن. بۇگىنگى تاڭدا قاراپ وتىرسام جۇمىس جاساعانىما 39 جىل بولىپتى. اللا ءناسىپ ەتسە 3 جىلدان كەيىن زەينەتتىك دەمالىسقا شىعامىن. «فورد» الىپ زاۋىتتاردىڭ ءبىرى. ماشينانىڭ ءتۇر-ءتۇرى وسى زاۋىتتان شىعادى.
ءتىلشى: ەۋروپاداعى قازاقتارمەن بايلانىستارىڭىز قانداي؟
شۇعايىپ ەرروگلى: كەلندە قازاقتار بۇرىننان تۇرادى. تۇركياعا بارعان قازاقتار ەۋروپاعا كەتكەن ساتتە ەڭ الدىمەن وسى كەلنگە كەلىپ قونىستانعانى ءمالىم. گەرمانيانىڭ بۇل قالاسى قازاقتار كوپ تۇراتىن ايماقتىڭ ءبىرى. قازاقتاردىڭ ءبىر-بىرىمەن قارىم قاتىناسى جاقسى. ءوزىمىز بىرىگە وتىرىپ «قازاق مادەني» ورتالىعىن قۇرعانبىز. ورتالىققا ءبارى مۇشە. جيىن تويلاردى باسشىلىق ءوز موينىنا العان. تويلاردا ءبىز قازاقتىڭ قارا دومبىراسىن الىپ قازاقشا ءان ايتىپ، كۇي تارتامىز.
ءتىلشى: كەلندە شامامەن قانشا قازاق وتباسى بار؟
شۇعايىپ ەرروگلى: ەندى كەلندە ءبىز تانيتىن شۇركەيدەن كەلگەن 148 وتباسى تۇرادى. قازاقستاننان نەمىس ازاماتتارىنا ۇيلەنگەن ستۋدەنتتەر دە بار سولارمەن دە جاقسى ارالاسامىز. 200 وتباسىداي دەپ ايتۋعا بولادى.
ءتىلشى: ءوزىڭىز قۇرىلتايلارعا قاتىسىپ تۇراسىز با؟ ەۋروپادا ءوتىپ تۇراتىن كىشى قۇرىلتايلاردىڭ ماڭىزى قانداي؟
شۇعايىپ ەرروگلى: جالپى ەۋروپادا 10 قازاق قوعامى بار. ماسەلەن، فرانسيادا انگليادا، گەرمانيادا قازاق قوعامدارى جۇمىس ىستەپ جاتىر. ءار جىلدا سول مەملەكەتتەردىڭ مەكەمەسى قۇرىلتايدى مىندەتتى تۇردە وتكىزەدى. ءبىزدىڭ تاراپىمىزدان كەم دەگەندە 60-70 ادام بارادى. وتكەن جىلى «جاستار» كونفەرەنسياسىن وتكىزدىك. الدىڭعى جىلى گوللانديانىڭ امستەردام قالاسىندا ءوتتى. ەندىگى كەزەكتە ءبىزدىڭ كەلن قالاسى قابىلداۋعا دايىن. سوعان قىزۋ دايىندىق ۇستىندەمىز.
ءتىلشى: وسى كەلنگە تۇركيادان كوشىپ كەلىپ جاتقاندار بار ما؟ جالپى قانشا پايىزدى قۇرايدى؟
شۇعايىپ ەرروگلى: 148 وتباسى دەگەنىمنىڭ ءجۇز پايىزى تۇركيادان كوشىپ بارعاندار. ال ەندى قازاقستاننان كەلگەن الپىس پايىزداي وتباسى بار.
ءتىلشى: قازاقستانعا ورالعاندار بار ما؟
شۇعايىپ ەرروگلى: قازاقستانعا كوشىپ كەلگەندەر جوقتىڭ قاسى. ەندى زەينەتكە شىعىپ ءبىرجولا بارام دەگەندەر بولماسا، قازاقتاردىڭ كوپشىلىگى كەلنگە كەلىپ دۇكەن اشتى. بيزنەستەرى وسىندا دەۋگە بولادى.
ءتىلشى: قازاقتاردىڭ جاعدايى قانداي؟ جۇمىس بارىسى، وقۋ جاعى قالاي؟
شۇعايىپ ەرروگلى: ەندى گەرمانيادا وسى كۇندە جۇمىسسىزدىق كوبەيىپ كەتتى. ەكونوميكاسى دا السىرەۋدە دەسەك بولادى. ونىڭ ۇستىنە قازىر ۇلكەن زاۋىتتاردا داعدارىس. الەمدە جەڭىل كولىك ءوندىرىسى دە تۇراقسىز. ماشينا الاتىن ادامداردىڭ سانى ازايۋدا. ەندى ءبىزدىڭ بۇرىنعى قازاقتارىمىز جۇمىس تاپسا سول ورىندا تۇرادى، ال جاستار جوعارعى وقۋ ورنىن بىتىرمەسە جۇمىس تابۋ ولارعا قيىنداۋ. سوندىقتان قازاق بالالارىنىڭ ءبارى جاقسى وقىپ، ءبىلىمدى بولعىسى كەلەدى. ويتكەنى بۇرىنعىداي ساۋدا عانا ەمەس، ولاردى ءوز ءبىلىمى اسىرايتىندىعىنا كوزدەرى جەتۋدە. ەندى گەرمانيادا تۇراتىن باسقا ۇلتتارمەن سالىستىرمالى تۇردە العان كەزدە قازاقتاردىڭ جاعدايى جاقسىراق. قازاقتاردىڭ اتام زاماننان كەلە جاتقان ءداستۇرى بار. ول باسقا ۇلتقا قىز بەرمەۋ جانە قىز الىسپاۋ. وسى ءداستۇر ءالى كۇنگە ساقتالىپ كەلە جاتىر. ايتىپ وتىرعانىمداي 148 وتباسىنىڭ ەشقايسىسى دا نەمىسكە قىز بەرىپ، ولاردان قىز العان ەمەس.
ءتىلشى: ەۋروپادا تۋعان قازاق جاستارى شەتەلدە العان ءبىلىمىن اتاجۇرتىنا كەلىپ پايداسىنا جاراتۋ جاعىن ويلاستىرا ما؟
شۇعايىپ ەرروگلى: ارينە، ول جاعىن ويلاستىرادى ءبىراق ءالى بۇل جەرگە ەشكىم كەلگەن جوق. ءبىزدىڭ قازاقتا بىرەۋ ءبىر ءىستى قولعا السا، ەكىنشىسى دە سوعان دەم بەرىپ، سونى قايتالاۋعا دايار تۇرادى عوي. ەندى جاستار قازاقستانعا كەلىپ قىزمەت ىستەسە، وعان مۇمكىندىكتەر وتە كوپ. الايدا گەرمانيادا دا جاستارىمىز جۇمىسسىز ەمەس، جوعارعى وقۋ ورنىن بىتىرگەننەن كەيىن مىندەتتى تۇردە جۇمىسقا ورنالاسادى.
ءتىلشى: جاعدايىمىز جاقسى دەگەنمەن، اتامەكەننىڭ اۋاسى بولەك قوي. تۋعان جەرگە كەلۋ ويدا بار ما؟
شۇعايىپ ەرروگلى: ارينە، وسى جەردە ءبىر باسپانامىز بولسىن دەيمىز. گەرمانيادا تۋىستارىمىزبەن بىرگە قازاقستانعا ورالامىز دەپ جوسپارلاعانبىز. الدىمەن تابىس تابايىق دەپ ءبىر كىشىگىرىم بيزنەستى قولعا الدىق. الماتىنىڭ ىرگەسىندەگى ۇزىن اعاشتا باستاعان ءىستى ءارى قاراي دامىتا المادىق. جەرگىلىكتى جەردىڭ زاڭىن بىلمەگەنىمىز كەدەرگى بولدى. دەگەنمەن كەلەشەكتە زەينەتكە شىققان كەزدە وسى جەرگە كەلۋدى ارماندايمىز.
ءتىلشى: وتباسىڭىزدا قاي تىلدە سويلەسەسىزدەر؟
شۇعايىپ ەرروگلى ءۇي-ىشىندە جاستار ەندى نەمىس، تۇرىك تىلىندە سويلەسەدى. ءبىراق قازاق ءتىلىن تۇسىنەدى. مەن ءوزىم وتباسىمدا كوبىنەسە قازاق تىلىندە سويلەيمىن. كەلندە تۇرىك ءتىلى قازاق تىلىنە ۇقساس بولعاننان كەيىن، مۇندا ءبارى تۇسىنەدى. جاستارعا قازاق ءتىلىن ۇيرەتۋ ماقساتىندا قازاق ەلشىلىگىنەن كىتاپتار اكەلىندى، سول وقۋلىقتاردىڭ ارقاسىندا ۇيرەنىپ جاتىر. ەندى جەكسەنبى كۇنى دە قازاقشا ۇيرەتىپ، ءبىلىمىن جەتىلدىرسەك دەپ وتىرمىز. قىزىعۋشىلىق وتە جوعارى. مۇنداعى بۇرىننان تۇرىپ كەلە جاتقان جاسى ۇلكەندەر دە وسى ورتالىققا بارساق دەيدى. بولاشاقتا ولاردى جاستارىنا قاراي ەكى ۋاقىتقا ءبولىپ وقىتۋدى قولعا الماقپىز.
ءتىلشى: اڭگىمەڭىزگە راحمەت.
Baq.kz
