قىتايدى مويىنداتقان قازاق دارىگەرى
وكشە سۇيەگىنە وتا جاساۋ ءتاسىلىن ارنايى امەريكاعا بارىپ، پاتەنتتەپ قايتقان قازاق دارىگەرى ەندى وكشە تارامىسىنىڭ ءۇزىلۋىن - كادىمگى قازاقى قىستىرما ەتىكپەن، ەش پىشاق تيگىزبەي ەمدەۋ ءادىسىن دە ويلاپ تاپقان.
قالىڭ قىتايدىڭ اراسىندا وتىرىپ، مەديتسيناسى الدەقاشان دامىپ كەتكەن ەلدە ەرەكشە ەم ءتۇرىن ويلاپ تاپقان قازاق دارىگەرىمەن قىتاي اۋرۋحاناسىنا بارىپ قايتقان ءتىلشىمىز يرينا سوۆەتجان قىزى تىلدەسىپ قايتتى.
ارباعا تاڭىلعان سەگىز جاسار تالعات - ماڭعىستاۋ وبلىسى، جاڭاوزەن قالاسىنىڭ كىشكەنتاي تۇرعىنى. ەكى جاستان اسقاندا ەكىنشى قاباتتان قۇلاپ، باس سۇيەگىن جاراقاتتاپ العان. سونىڭ سالدارىنان اياعى مەن قولى قيسايىپ، جۇرە الماي قالعان ءبۇلدىرشىندى ەمدەۋدە وتاندىق دارىگەرلەر دارمەنسىزدىك تانىتىپ، ەمىن قىتايداعى قازاق دارىگەرى تاۋىپتى.
قۇرالاي جۇماباي قىزى، تالعاتتىڭ اناسى:
قولىنىڭ ءسىڭىرى تارتىلعان، اياعىنىڭ دا. تارتىلعاندا، اياق تەرىس قاراي اينالىپ كەتكەن. وپەراتسيا جاساتتىم، سونىڭ ارقاسىند جۇگىرىپ ءجۇر. اياعىن تەرىس قاراي، ارتقا باساتىن.
بۇل - تالعاتتىڭ ءۇرىمجى اۋرۋحاناسىندا جاسالعان وتادان كەيىنگى جاعدايى. كەشە عانا ءجۇرۋ ارمان بولعان بالا، بۇگىن بيلەپ ءجۇر. قيسايىپ كەتكەن اياعىن قىتايداعى قازاق دارىگەرى تۇزەگەن.
جاسارات جالەل ۇلى، ءۇرىمجى اۋرۋحاناسىنىڭ اعا دارىگەرى:
ادەتتەگى سىنىق ەمەس بىزدىكى. تالقانداپ سىنىپ كەتكەن. سۇيەگى جوق. سودان كەيىن ءبىز سۇيەكتى كوشىرەمىز. جوق سۇيەكتى كوشىرىپ اپارامىز.
تالعات - جاسارات دارىگەردىڭ تاجىريبەسىندە جاسالعان 5000 عا جۋىق وتانىڭ ءبىرىنىڭ ەمى قونعان ءبۇلدىرشىن. ءبىر تۇنگى كەزەكشىلىگىنىڭ وزىندە ونعا جۋىق وتا جاساي الاتىن مۇمكىندىگى بار جاسارات جالەل ۇلى - قىتايداعى بىلىكتى قازاق دارىگەرلەرىنىڭ ءبىرى. بۇگىندە قازاق عالىمىن ميللياردتار ەلى عانا مويىنداپ وتىرعان جوق، امەريكاعا دا اتى شىعىپتى. دالەلى - دارەجەسى Ph.D- مەن دەڭگەيلەنگەن دارىگەر. مەديتسيناسىنىڭ بەس مىڭ جىلدىق تاريحى بار قىتاي ەلىنىڭ دەنساۋلىق سالاسىنا توسىن جاڭالىق ەنگىزگەن دارىگەردىڭ ەمدەۋ ءتاسىلى ۇلتتىق ەرەكشەلىگىمەن دە قۇندى كورىنەدى.
جاسارات جالەل ۇلى، ءۇرىمجى اۋرۋحاناسىنىڭ اعا دارىگەرى:
كيىز ءۇي فورمالدى تىگىس. تىگىپ بولعاننان كەيىن، ەرتەڭ وعان گيپس قاتىرمايسىڭ. قيمىل ارقىلى ەمدەلىپ كەتەدى. وتە تەز ساقايىپ كەتەدى.
جازىلۋى تەز ەمدەۋ ءتاسىلى تۋرالى جاڭالىعىن امەريكاعا اپارىپ پاتەنتتەپ قايتقان قىتايداعى قازاق دارىگەرى بۇل ەمدى - كيىز ءۇي ۇلگىسىندەگى وتا جاساۋ ءادىسى دەپ ات قويىپتى. اعىلشىندارعا كيىز ءۇي ۇلگىسىن - شاتىرشالى سۇيەكتى جالعاۋ ءادىسى دەپ تۇسىندىرگەن. قازاق عالىمى مەديتسيناعا ەنگىزگەن ەكىنشى جاڭالىعىن - كادىمگى قازاقتىڭ قىستىرما ەتىگىمەن بايلانىستىرعان. ياعني، اسىرەسە، سپورتشىلاردا ءجيى كەزدەسەتىن وكشە تىرسەگىنىڭ ءۇزىلۋىن جالعاۋ ءادىسىن ەش وتاسىز، قازاقى ەتىكتى كيگىزۋ ارقىلى ەمدەيدى. جانە ناۋقاس ەم الۋ كەزىندە باسقا وتادان كەيىنگىدەي توسەك تارتىپ جاتپايدى. كەرىسىنشە، ءۇش مەزگىل بيلەۋ ارقىلى ەم الادى ەكەن. قازاق عالىمىنىڭ سوڭعى جاڭالىعى - ازىرگە قىتايدا عانا پاتەنتتەلگەن. دارىگەر عىلىمي جوباسىن ەۋروپاعا ەندى اپارماق.
يرينا سوۆەتجان قىزى، قىتايدىڭ ءۇرىمجى قالاسىنان.
«31-ارنا»
