قازاقتىڭ ساناسىن «اق تارەلكەلەر» بيلەپ بارادى

استانا. قازاقپارات - كوگىلدىر ەكران قازىر ءار ءۇيدىڭ تورىندەگى اسىل قازىنا ەكەنى راس. كەشكىلىك جۇمىستان كەيىن كىم دە بولماسىن ەڭ الدىمەن قارا جاشىكتى ىسكە قوسىپ، ەرمەك ەتەتىنى بار.

اسىرەسە، اۋىلداعى اعايىننىڭ ەكى كوزىنىڭ مايىن تاۋىسىپ قارايتىنى دا وسى...

ءبىراق، وتپەلى داۋىردەن بەرى قاراي قازاقتىڭ اقپارات ايدىنىن يەلەنىپ العان شەتەلدىك تەلە وپەراتورلاردىڭ زاڭدى بەلشەسىنەن باسىپ، «كوسەگەمىزدى كوگەرتىپ» جۇرگەنى ءالى باسىلماي تۇر.

ەلدىڭ قاي ايماعىندا بولماسىن جاۋىننان كەيىنگى ساڭىراۋقۇلاقتاي قاپتاعان جەرسەرىكتىك انتەننا (تارەلكەلەر) قازىر قارا بازاردا قاپتاپ تۇر. كوبىسى ارينە، قاي زاتتىڭ بولماسىن كوشىرمەسىن بىردەن ىستەپ بەرە سالاتىن -  قىتايدىڭ قارابايىر ونىمدەرى. جاقسىسىنىڭ قۇنى ارينە الدەقايدا جوعارى تۇرادى. ءجا، بۇل جاعى ارينە باسقا اڭگىمە... ال، وتاندىق ارنالاردى اقپارات كەڭىستىگىنەن ىعىستىرىپ شىعارىپ، قازاق كورەرمەنىنە يدەولوگيالىق تۇرعىدان ىقپال ەتىپ جاتقانىن ويلار ەمەسپىز. بۇل ءوز كەزەگىندە شەتەلدىك بەيساۋات داستۇرلەر مەن عۇرىپتاردىڭ، اتىس-شابىسقا تولى ءتۇرلى فيلمدەر ارقىلى ەنىپ جاتقانى ايتا-ايتا جاۋىر بولعانى بەلگىلى. الايدا، سان-سالالى ەكونوميكانى سانسىراتقان جاعداي بۇدان باسقا دا ماسەلەلەردىڭ شەتىن شىعارىپتى.

شەكتەن شىققان شەتەلدىك تەلە وپەراتورلار قازاق ەلىنىڭ «ليسەنزيالاۋ تۋرالى» زاڭىنىڭ 24 بابىن قىستىرماي تۇرعان سياقتى. وعان سايكەس تەلە جانە راديو حابارلار ەلىمىزدە تەك ليسەنزيا ارقىلى عانا تارالۋى ءتيىس. ياعني، تەك رۇقسات قۇجاتتارعا يە بولعاندا عانا ونىمدەرىن ۇسىنۋعا مۇمكىنشىلىككە يە بولا الادى. سونداي-اق جاڭا جۇمىس ورىندارى اشىلىپ، ەل بيۋدجەتىنىڭ بۇيىرىنە ءوز ۇلەستەرىن قوسادى. بۇل وتاندىق تەلەۆيزيانىڭ دا دامۋى ءۇشىن دە اسا ماڭىزدى. ءدال ءقازىر قازاق ەلىندە وسى ليتسەنزيالاۋ تۋرالى زاڭىنىڭ كومەگىمەن 300 دەن اسا وبلىستىق جانە رەسپۋبليكالىق مانگە يە تەلەوپەراتورلار جۇمىس ىستەۋدە.

الايدا، بۇل زاڭدى اينالىپ ءوتىپ، ەش كەدەرگىسىز-اق ونىمدەرىن تىقپالاپ جاتقاندار دا بارشىلىق بولىپ تۇر. ولار ەشقانداي تىركەۋگە دە تۇرماي، ءتىپتى جارناما تۋرالى زاڭ تالاپتارىنا دا مويىنسۇنبايتىندىعى انىقتالعان. قىزمەت كورسەتۋ تۋرالى ەرەجەلەر مەن تەحنيكالىق تەلە-راديو ونىمدەر تاراتۋ تۋرالى زاڭ تالاپتارى دا ورەسكەل بۇزۋ وقيعالارى دا تىركەلىپتى. سالىق تولەۋدى دە ولار ەستەن شىعارعان. ەڭ باستىسى قازاقتىڭ ءتىل تۋرالى زاڭى قىرسىققاندا اياق استى قالىپتى.

ەلىمىزدە تىركەلگەن شەتەلدىك تەلەوپەراتولار قازاق ۇكىمەتىنىڭ 2012 - جىلدىڭ 28 - جەلتوقسانىنداعى №1713 قاۋلىسىنا سايكەس مىندەتتى تۇردە قازاقتىڭ 14 بىردەي ارناسىن ءوز تاراتۋى ءتيىس. ال تىركەۋدەن وتپەستەن قازاقتىڭ اقپارات كەڭىستىگىن ەركىن شارلاپ جۇرگەن وپەراتورلار بۇل قاۋلىعا پىسقىرىپ تا قارار ەمەس.

اتاپ ايتقاندا «تريكولور»، «ن ت ۆ+» ، «رادۋگا» جانە «تەلەكارتا» سياقتى شەتەلدىك وپەراتورلار زاڭدى بەلدەن باسقان.

بۇل تۋرالى ەلىمىزدىڭ باس پروكۋراتۋراسى ءمالىم ەتتى. ەلىمىزدىڭ بارلىق ايماعىندا ەركىن تارالىپ جاتقان شەتەلدىك ءونىم جەر سەرىكتەرى ارقىلى تارالادى. ياعني، ونىڭ تامىرىنا بالتا شاۋىپ ەلىمىزدىڭ اۋماعىنا وتكىزبەي تاستاۋ مۇمكىن ەمەس.

وسى جاعىن وڭتايلى پايدالانعان شەتەلدىك وپەراتورلار تەلەونىمدەرىن ەركىن تىقپالاۋدان جالتارار ەمەس. ال زاڭعا سايكەس مۇنداي كاسىپكەرلىك تە ءوز بيزنەسىڭدى سول ەلدىڭ قۇقىقتىق كەڭىستىگىنە قاراي جۇرگىزىلۋى ءتيىس.

تاۋەلسىز ساراپشىلاردىڭ سوزىنە سەنسەك زاڭسىز كاسىپكەرلىكپەن جۇگەنسىز اينالىسقان مۇنداي وپەراتورلار ميللياردتاعان تەڭگەلەردى وڭەشتەرىنە وتكىزىپ جاتىر. ال باسەكەگە تۇسكەن وتاندىق جانە تىركەلگەن شەتەلدىك وپەراتورلار ولارمەن تەپە-تەڭ جاعدايدا ەمەس.

ءوز ەلىندە تۇرىپ وزگەنىڭ كوبىنە-كوپ رەسەيدىڭ، ءتىپتى تۇرىكمەننىڭ ارنالارىن تاماشالايتىن قازاق ءوز جاڭالىعىنان ادا قالادى. ويتكەنى، ءار ءۇيدىڭ بوساعاسىندا مىقتاپ بەكىتىلگەن «بوز تارەلكەلەر» قازاق ارنالارىن مۇلدەم كورسەتپەيدى.

ال ەلىمىز بويىنشا قانشا ۇيدە مۇنداي تارەلكەلەر بارىن ءبىر قۇداي بىلەدى. ياعني، اقپارات كەڭىستىگىندە يدەولوگياسى مىقتى ەلدەردىڭ جاڭالىعىن قالت جىبەرمەي تۇرمىز. بۇل كەلەشەك ۇرپاقتىڭ تامىرىنا بالتا شاپپاسىنا كىم كەپىلدىك بەرمەك؟ وزگەنىڭ قاڭسىعىن تاڭسىق ەتكەن، ۇرپاقتىڭ رۋحاني ازۋى وسىدان دا شىعار بالكىم.

ويتكەنى، قازىرگى تاڭداعى ستاتيستيكالىق دەرەكتەرگە سايكەس اقپاراتتىڭ باسىم بولىگىن قازاق ەلى دە عالامتور مەن تەلەديداردان الادى. ال گازەت پەن كىتاپ ودان بىرنەشە ەسە تومەنگە قۇلديلاپ كەتكەلى قاشان؟ سوندىقتان، كەلەشەك ۇرپاقتىڭ ءوز ءتىلىن يگەرۋىنە دە بۇل ماسەلەنىڭ تيگىزەر كەدەرگىسى وراسان ەكەنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى.

تاعى ءبىر ايتا كەتەرلىك جايت قارا بازاردا ەركىن ساۋدالانىپ جاتقان «بوز تارەلكەلەردى» كەپىلدەندىرىلمەگەن. ياعني، ىستەن شىققان نەمەسە سىنعان جاعدايدا رەسەيلىك زاڭسىز تەلە وپەراتورلاردىڭ قازاقستانداعى وكىلدىكتەرى دە جوق. ال سىنعان تارەلكەسىن رەسەيگە اپارىپ وڭداتۋعا ەشكىمنىڭ موينى جار بەرمەيتىنى بەلگىلى.

مەملەكەتتىك تىزىمگە تىركەلمەي زاڭسىز ءونىم تاراتۋ ەلىمىزدىڭ زاڭىنا قايشى كەلەدى. بۇل ەلىمىزدىڭ «تەلەراديوحابار تاراتۋ تۋرالى» زاڭىندا تايعا تاڭبا باسقانداي بولىپ كورسەتىلگەن. ال، ونىمدەرىن زاڭسىز تاراتىپ اقپارات كەڭىستىگىمىزدە ويقاستاپ جۇرگەن شەتەلدىك وپەراتورلاردىڭ ونىمەن شارۋاسى جوق. سوندا قايتپەك كەرەك؟ بالكىم، پارلامەنت پەن ۇكىمەت تاراپىنان بۇل ماسەلەنىڭ ءتۇيىنىن تارتقاتىپ جونگە سالاتىن جاڭا جۇيە جاساۋ قاجەت شىعار. ولاي ەتپەسە، ەكونوميكامىز بەن قوسا يدەولوگيالىق قاۋىپسىزدىگىمىزگە دە زور قاۋىپ ءتونۋى مۇمكىن. ال ونىڭ سالدارى اۋىر بولاتىنى بەسەنەدەن بەلگىلى عوي...

اۆتور: ابزال الپىسباي ۇلى، اقمولا وبلىسى

«الاش ايناسى»