گرۋزيا «دجوردجيا» بولۋعا ۇمتىلادى، ال قازاقستان «قازاق ەلى» اتاۋىن نەگە ۇمىتا باستادى؟

استانا. قازاقپارات - گرۋزيا بيلىگى مەملەكەت اتاۋىن وزگەرتۋ تۋرالى باستامانى قايتا كوتەرمەك نيەتتە.

رەسەيلىك باسىلىمنىڭ جازۋىنشا، مەملەكەت بيلىگىنە كەلگەنىنە ءبىر جىل تولعان گەورگي مارگۆەلاشۆيلي تاياۋ كۇندەرى جاپونياعا ساپارى بارىسىندا گرۋزيانى باسقاشا اتاۋدى سۇراپ، ءوتىنىش جاساماق نيەتتە كورىنەدى.

گرۋزين حالقى ءوز مەملەكەتىنىڭ «دجوردجيا» دەپ اتالعانىن قالايدى دەسەدى. كەرىسىنشە، قازىرگى اتاۋ ولارعا ۇناي قويمايتىن ەكەن. سەبەبى، «گرۋزيا» ءسوزى ولاردىڭ ساناسىندا رەسەيدىڭ عاسىرلىق ەزگىسىن ۇنەمى ەسكە سالىپ تۇرادى- مىس.

 باستاما گرۋزيادا 2011 - جىلى كوتەرىلگەنى ەستە قالىپتى. سول جىلدارى ەل پارلامەنتىنىڭ شەتەلدەگى گرۋزيندەرمەن بايلانىس جونىندەگى كوميتەت ءتوراعاسى نۋگزار تسيكلاۋري «گرۋزيا» دەگەن اتاۋ ءبىزدىڭ رەسەيدىڭ قول استىندا 200  جىل بويى وتار بولعانىمىزدى اركەز ەسكە تۇسىرەدى. سونىمەن قاتار، بۇل اتاۋ شىعىس ەۋروپا ەلدەرىنە رەسەي ارقىلى تارادى» دەگەندى العا تارتىپ ەدى. وسىدان كەيىن گرۋزيندەر مەملەكەتتىڭ قازىرگى اتاۋىنان باس تارتۋىنا رەسەيمەن ارادا بولعان قاقتىعىستى ودان سايىن ورشىتە تۇسكەنىن دە بولجاۋ قيىن ەمەس.

 گرۋزيندەردىڭ «يمەدي» تەلەكومپانياسىنىڭ دەرەكتەرىندە تبيليسي بالتىق جاعالاۋىنداعى ەلدەردىڭ بيلىك ورىندارىمەن بايلانىسقا شىعىپ، ولاردان اراداعى رەسمي كەزدەسۋلەردە بولسىن، بىلايعى اڭگىمەلەردە بولسىن، بۇدان بىلاي ورىستاردان كىرگەن «گرۋزيا» اتاۋىمەن اتاماۋدى سۇراپ جاتقان كورىنەدى. الايدا بۇل مەملەكەتتەر رەسەيدى قانشا سىناپ جۇرگەنمەن، «دجوردجيا» اتاۋىنا ۇيرەنە الماي، بۇرىنعى ادەتىنەن جاڭىلمايتىن سياقتى. ت م د ەلدەرىمەن بىرگە «گرۋزيا» اتاۋىن قولدانىپ جۇرگەندەردىڭ قاتارىنا بولگاريا، قىتاي، سلوۆەنيا، ۆەنگريا سەكىلدى مەملەكەتتەردى قوسۋعا بولادى.

 سوسىن گرۋزيا پرەزيدەنتىنىڭ جاپونياعا ساپارى بارىسىندا «دجوردجيا» دەپ اتاۋدى سۇراۋىنىڭ وزىندىك سەبەبى بار. 2010 - جىلى جاپونياعا ساپارمەن بارعان گرۋزيانىڭ سول كەزدەگى سىرتقى ىستەر ءمينيسترى گريگول ۆاشاكدزە وسى ماسەلەنى كوتەرىپ، ءوتىنىش جاسادى. بۇل باستامانى وڭتۇستىك كورەيا قولداعانىمەن، جاپوندار ءۇزىلدى- كەسىلدى باس تارتقان.

 ەلدىڭ قازىرگى سىرتقى ىستەر ءمينيسترى مايا پاندجيكيدزە «تبيليسي بيلىگى ءوز دەگەنىنە جەتپەي قويمايدى»، - دەپ سانايدى. ايتا كەتەرلىگى، گرۋزيادان قۇتىلىپ، «دجوردجيا» اتالعىسى كەلەتىن ەلدى انادولى جۇرتى «گۇرجىستان» دەپ تە اتايدى. ال گرۋزيندەر ءوز تىلىندە وزدەرىن «ساكارتۆەلو» دەسە، ارمياندار «ۆراستان» دەپ ءجۇر.

 باستامانى وزدەرى قۇپتاسا دا، قولداۋشى مەملەكەتتەر سانى ساۋساقپەن سانارلىق. كوپتەگەن ەلدەر ولاردىڭ ءوتىنىشى بويىنشا اتاۋدان ءتۇرلى سەبەپپەن باس تارتادى. مىسالى، پولشانىڭ گرۋزياداعى ەلشىلىگى «دجوردجيا دەپ اتاساق، ا ق ش- تىڭ وسى اتتاس شتاتىمەن شاتاستىرامىز» دەگەن سىلتاۋدى تىلگە تيەك ەتەدى.

«قازاق ەلى» دەگەن اتاۋعا كوشۋىمىز كەرەك پە؟

 «دجوردجيا» دەمەكشى، كەڭەس وداعىنان تاڭىلعان اتاۋدان الاستاپ، مەملەكەت اتاۋىن اۋىستىرۋ ماسەلەسى بىزدە دە ءبىر كوتەرىلىپ ەدى- اۋ! قايتا باسىلىپ قالدى ما، زيالىلار ناۋقانشىلدىققا اينالدىرۋدان ارىعا اسا الماعان سىڭايلى. رەسمي بيلىك ورگاندارى، سونىڭ ىشىندە بىلدەي ءبىر سىرتقى ساياساتتىڭ باسشىسى ەۋروپانىڭ بەلدى ارناسىنا سۇحبات بەرىپ، بۇنى جۋرناليستەردىڭ شىعارىپ العانى دەپ، كەيىننەن ءوزى اقتالىپ باقتى. اينالىپ كەلگەندە، ءبىزدىڭ سىرتقى ىستەردىڭ دجوردجيانىڭ سىرتقى ىستەرىنەن كەمشىل جۇمىس ىستەيتىنى، اقسايتىن جەرى دە وسى.

 قازاق ەلى اتاۋىنا بولاشاقتا كوشۋ تۋرالى باستامانى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ جىل باسىندا اتىراۋعا ساپارى كەزىندە ايتىپ ەدى. جۇرت جۇمىلا دەم بەردىك. الايدا، باستاما كوپ ۇزاماي قايتا باسىلدى. شىندىعىندا، قازاق ەلى دەگەن اتاۋعا كوشىپ، «ستان» جالعاۋىنان قۇتىلۋعا اسىعۋىمىزدىڭ ەش بۇرىستىعى جوق. ەڭ باستىسى ەلباسىنىڭ بۇل كورەگەندىلىگىن قاراپايىم حالىق، ۇلت زيالىلارى قولداپ ەدى، رەسمي بيلىك قولداماق تۇگىلى قولىن ارتىنا قايىرىپ، ماڭعازدانىپ ءجۇرىپ الدى. رەسمي مالىمدەمە جاساماق تۇگىلى، ءلام- ميم دەگەن دە جوق. دجوردجيانىڭ سىرتقى ىستەرىنەن ۇلگى الارلىقتاي قادامنىڭ ءتۇرى انانداي بولدى. ءسويتىپ، ۇلت زيالىلارى، قاراپايىم حالىق پەن ۇكىمەت اراسى مۇندا دا ەكىگە ايىرىلدى.

 قوعام قايراتكەرى امانگەلدى ايتالى كەڭەستىك ءداۋىردىڭ وزىندە «قازاق ك س ر دەپ اتالعاندا وعان ەشكىم نارازى بولماپ ەدى. ەندىگى جەردە قازاق ەلى دەگەن اتاۋعا اۋىسۋدان شوشۋدىڭ قاجەتى جوق» دەگەندى ايتادى. «1991 - جىلى تاۋەلسىزدىك العاندا جوعارعى كەڭەستىڭ دەپۋتاتتارى: «ءبىز كوپ ۇلتتى مەملەكەتپىز، سوندىقتان قازاقستان دەپ اتالۋىمىز كەرەك»، - دەپ تۇرىپ الدى. كەڭەس وداعى تاراماي تۇرعاندا قازاق ك س ر دەگەن سوزگە ەشكىم ۇندەمەيتىن. ك س ر و تاراعانشا «رەنجىمەگەندەر» تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن وزگەرىپ شىعا كەلگەنى قىزىق»، - دەيدى قايراتكەر.

 امانگەلدى ايتالى مىرزا ك س ر و تاراعان سوڭ وزدەرىن جۇرتتا قالعانداي سەزىنگەن باسقا ۇلتتارعا «قازاقستان رەسپۋبليكاسى» دەگەن اتاۋ ۇناعانىن مىسالعا الادى. ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ اتاۋىن وزگەرتۋ تۋرالى ماسەلەدە «ستان» ءسوزىنىڭ ورنىنا «ەلى» دەگەن ءسوز جاراسادى. «قازىر ەلدەگى قازاقتاردىڭ سانى 66 پايىزعا جەتىپ وتىر. ب ۇ ۇ شەشىمى بويىنشا، ءبىزدىڭ قازاق ەلى ءيا قازاق رەسپۋبليكاسى دەۋىمىزگە تولىق نەگىز بار. كونە ادەبيەتتەردە «قازاقيا» دەگەن ءسوز بار. ءبىراق ءبىز سوناۋ زامانداردا بابالارىمىز «ەلىم- ايلاپ» جىر ايتتى، ەل قورعادى. «مەنىڭ ەلىم» دەيتىن سودان ۇعىم قالىپتاستى. سودان كەيىنگى ۇرپاق سونداي يدەيانى ءسىڭىردى. سوندىقتان قازاق ەلى دەگەن باستامانى قۇپتايمىن. ەگەر وعان ەلىمىزدىڭ ىشكى يدەولوگيالىق جاعى، تالابى، ساياساتى سايكەس كەلسە.. .» ، - دەيدى ول.

تاۋەلسىزدىك العان جىلدارى مەملەكەت اتاۋىنان كەڭەستىك كەزەڭدە تاڭىلعان جالعاۋدى جۇلىپ، ۇلت اتاۋىن جاڭعىرتقان جۇرتتىڭ ءبىرى - كورشىلەس قىرعىز اعايىندار. ولاردىڭ مەملەكەتىنىڭ رەسمي اتاۋى قىرعىز رەسپۋبليكاسى دەپ اتالادى. وسى ورايدا ءبىزدىڭ قىرعىزدان دا، دجوردجيالىقتاردان دا ۇيرەنەتىن ءجونىمىز بار- اۋ.

ايتپاقشى، قازاق ەلى دەگەن اتاۋمەن قاتار، «قازاقيا» دەگەندى قۇپ كورەتىن قاۋىم بار. قالاي بولعاندا دا مەملەكەتتى قۇرايتىن ۇلتتىڭ اتىمەن رەسپۋبليكانىڭ اتالۋى قاي جاعىنان بولماسىن جارىسىمىن تاباتىنى ءسوزسىز ەدى. ءسويتىپ، گرۋزيا الداعى ۋاقىتتا الەم ەلدەرى الدىندا «دجوردجيا» اتانۋ ءۇشىن بارىن سالىپ، بۇعان بۇقاراسىنان باستاپ بيلىگى دە ىسكە كىرىسىپ وتىر. ال قازاقستان ءۇشىن «قازاق ەلى» دەگەن اتاۋعا كوشۋگە نەگە ۇزاق ويلاندىق؟

اۆتور: جانكەلدى قارجان

Alashainasy.kz