قازاقستاندا ءولىم جازاسىنان تۇگەل باس تارتۋ ۇسىنىلدى
"كونستيتۋتسيادا، قىلمىستىق زاڭنامادا ءولىم جازاسى جازالاۋ شاراسى رەتىندە ءالى كۇنگە دەيىن بار. قۇقىققورعاۋشىلاردىڭ كوبى جاڭا كودەكس قابىلدانعان كەزدە بۇل ماسەلە شەشىلەدى دەپ ۇمىتتەنگەن، ءبىراق، وكىنىشكە قاراي، ول قىلمىستىق كودەكستە جازا ءتۇرى رەتىندە ساقتالىپ قالدى، تەك ونى قولدانۋ سانى عانا ازايدى - 18 دەن 17 جاعدايعا دەيىن، جاسالعان جالعىز وزگەرىس - وسى"، - دەدى مەكتەپبايەۆا قازاق گۋمانيتارلىق زاڭ ۋنيۆەرسيتەتىندە وتكەن ءولىم جازاسىنا قارسى بۇكىلالەمدىك كۇن شەڭبەرىندەگى پىكىرتالاس سىرتىندا Tengrinews.kz تىلشىسىنە بەرگەن سۇحباتتا.
"ءولىم جازاسى ماسەلەسى ادام قۇقىعىنىڭ بارلىق جۇيەسىندە تۇرلاۋلى مانگە يە، سوندىقتان ول ءارقاشان نازاردا بولادى. قولدانىلۋ-قولدانىلماۋ جاعدايلارىنا قاراماستان، ونىڭ كونستيتۋتسيادا كورسەتىلۋىنىڭ ءوزى - ەرەكشە نازار اۋدارۋدى قاجەت ەتەتىن وتە ۇلكەن ماسەلە"، - دەدى مەكتەپبايەۆا.
دەگەنمەن ونىڭ ايتۋىنشا، قازاقستان بىرتىندەپ ءارى جەدەل تۇردە ءولىم جازاسىنان باس تارتۋ جولىندا كەلە جاتىر. "اۋەلى بۇل ماسەلە توڭىرەگىندە تالقىلاۋلار بولدى، كەيىن موراتوري جاريالاندى، قازىر ونى قولدانۋ سانى ازايدى. ءبىراق ەندى تۇبىندە ءولىم جازاسىنىڭ ءبىرجولا الىنىپ تاستالۋىنان ۇمىتتەنگىمىز كەلەدى، ويتكەنى، شىن مانىندە، ەڭ جوعارعى جازا ءولىم جازاسى بولماسا، جازانىڭ ودان كەيىنگى ساتىلارىنىڭ ءبارى ىزگىلەنە تۇسەدى، جازالار دارەجەسى اۋىرىنان جەڭىلىنە قاراي بەلگىلەنەدى"، - دەدى PRI- دىڭ ورتالىق ازياداعى وكىلدىگىنىڭ وڭىرلىك ديرەكتورى.
ول ءولىم جازاسى قىلمىستىق احۋالدى جاقسارتۋعا سەپتىگىن تيگىزبەيدى دەپ ەسەپتەيدى. "ءولىم جازاسى مەن ونىڭ قولدانىلۋى، وكىنىشكە نەمەسە قۋانىشقا وراي، قىلمىستىق احۋالعا ۇرەيلى ەففەكت تۋعىزبايتىنىن زەرتتەۋلەر دالەلدەپ بەرەدى. قازاقستان دا بۇعان دالەل: قازاقستاندا 10 جىلدان ارتىق ۋاقىت بويى ءولىم جازاسى قولدانىلمايدى - ول ەلدەگى قىلمىستىق احۋالعا اسەر ەتپەدى"، - دەيدى مەكتەپبايەۆا.
ول ءولىم جازاسى بالالارعا قاتىستى جاسالىپ، قوعامدى دۇرلىكتىرگەن قىلمىستارعا قاتىستى قولدانىلۋى كەرەك دەگەن پىكىرگە قاتىستى ويىن ءبىلدىردى. "مەن ءومىر بويىنا باس بوستاندىعىنان ايىرۋ ەڭ قاتال جازا دەپ ەسەپتەيمىن، كوپتەگەن زەرتتەۋلەر ونىڭ ءولىم جازاسىنان دا قاتالىراق ەكەنىن كورسەتىپ وتىر. سوندىقتان بالالارعا قاتىستى جاسالعان اۋىر قىلمىستار ءۇشىن ءومىر بويىنا باس بوستاندىعىنان ايىرۋ جازاسى سايكەس شارا دەپ ەسەپتەيمىن، بۇل - بەلگىلى ءبىر مەرزىمگە ەمەس، ءومىر بويىنا باس بوستاندىعىنان ايىرۋ"، - دەدى ول.
ايتا كەتەيىك، قازىرگى كەزدە قازاقستاندا ءولىم جازاسىنا موراتوري ەنگىزىلگەن. بۇعان دەيىن موراتوري ەنگىزىلمەستەن بۇرىن ەلىمىزدە ءولىم جازاسى تۋرالى 536 ۇكىمنىڭ ورىندالعانى حابارلانعان ەدى. سوڭعى ءولىم جازاسى 2003 - جىلى پرەزيدەنت موراتوري تۋرالى جارلىققا قول قويعانعا دەيىن ورىندالدى.
مۇنىڭ الدىندا ساۋلە مەكتەپبايەۆا قازاقستان باس پروكۋرورىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى يوگان مەركەلدەن ءولىم جازاسىنان تۇگەل باس تارتۋعا نە كەدەرگى ەكەنىن سۇراعان بولاتىن. "بىزگە ءولىم جازاسىن الىپ تاستاۋعا كونستيتۋتسيا كەدەرگى. كونستيتۋتسيا وزگەرمەيىنشە، ءبارى سول كۇيىندە قالادى"، - دەپ جاۋاپ بەردى مەركەل.
دەگەنمەن مەركەلدىڭ ءوزى ءولىم جازاسىنان ءبىرجولا باس تارتۋعا قارسى بولىپ شىقتى.
"نەگە ەكەنى بەلگىسىز، ءبىز جابىرلەنۋشىلەردىڭ قۇقى تۋرالى ۇمىتىپ كەتە بەرەمىز. ولار ادام ەمەس پە؟ ەشقاشان مۇنى جاساۋعا بولمايدى. ءولىم جازاسى تۋرالى شىعارىلعان ۇكىمدەردىڭ سانىنا كەلسەك، ولار نەبارى - 5. بۇل نەنى بىلدىرەدى؟ سوتتار بۇل جازاعا اسا ساق قارايدى، ونى، ءتىپتى، ادامنىڭ توبە شاشىن تىك تۇرعىزاتىن قىلمىستار جاسالسا دا بەلگىلەي بەرمەيدى. سوندىقتان ءولىم جازاسىنان تۇگەل باس تارتۋعا ءبىز زاڭدى جاساۋشىلار رەتىندە كەلىسپەيمىز. ال باپتاردىڭ سانى جونىندە ءبىز جۇمىس جۇرگىزەتىن بولامىز - ول 100 پايىز"، - دەدى مەركەل وسى جىلدىڭ قاڭتار ايىندا.
كونستيتۋتسياعا سايكەس جانە جاڭا قىلمىستىق كودەكس تالاپتارى بويىنشا ءولىم جازاسى ادامداردىڭ ولىمىنە سەبەپ بولعان تەرروريستىك قىلمىستار مەن سوعىس ۋاقىتىندا جاسالعان اسا اۋىر قىلمىستار ءۇشىن قولدانىلا بەرەتىنى دە بۇرىن حابارلانعان ەدى. سونىمەن بىرگە، ءولىم جازاسى، ياعني اتۋ تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ، باسقا دا پرەزيدەنتتىڭ ومىرىنە قول سۇعۋ مەن سوعان جالدانۋ، ديۆەرسيا جانە تەرروريزم اكتىسى ءۇشىن دە قولدانىلادى.
