قارقارالىداعى مەشىت نەلىكتەن قۇنانباي مەشىتى اتالدى؟
مەشىت سالۋ جونىندە 1847 - جىلى اڭگىمە قوزعالىپ، اراسىندا كۇشىك-توبىقتى بالاسى قۇنانباي بار، 16 بولىس قول قويعان.
وندا قۇرىلىس ءۇشىن حالىقتان قارجى جينالاتىنى ايتىلعان. 1849-1852 - جىلدار ارالىعىندا قارقارالى وكرۋگىنە اعا سۇلتان بولعان قۇنانباي قۇرىلىس جۇرگىزۋ ءىسىن ءوز قولىنا الىپ، تىڭعىلىقتى اياقتاعاندىقتان، مەشىت - حالىق اراسىندا قۇنانباي مەشىتى اتالىپ كەتكەن. كەيىنىرەك مەشىت جانىنان مەدرەسە، شاكىرتتەر ءۇشىن جاتاق، مولدالار ءۇيى بوي كوتەرەدى. قۇنانباي مەشىتى قارقارالى وكرۋگىندەگى يسلام ءدىنىن ۋاعىزداۋعا، بالالاردىڭ قارا تانىپ، ساۋات اشۋىنا كوپ قىزمەت ەتكەن. مەشىتكە كەزىندە اباي دا بارىپ تۇرعان.
قۇنانباي مەشىتىنىڭ كۇتىمسىزدىكتەن توزىپ، جويىلىپ كەتۋدىڭ از-اق الدىندا تۇرعان كەسەنەنى قايتا قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن 1989 - جىلى قاراشادا وبلىس، اۋدان جۇرتشىلىعىنىڭ شاقىرۋىمەن الماتى قالاسىنان قازاقتىڭ مادەني-تاريحي ەسكەرتكىشتەرىن قورعاۋ جانە قايتا جابدىقتاۋ كونسترۋكتورلىق جوبالاۋ ينستيتۋتى قۇنانباي مەشىتىن العاشقى قالپىنا كەلتىردى.
قۇنانباي قاجى دەگەندە، ءبىزدىڭ ويىمىزعا بىردەن مۇحتار اۋەزوۆ قالامىنا ارقاۋ ەتكەن «اباي جولى» رومان-ەپوپەياسىنداعى قاتال دا مەيىرىمسىز اكە بەينەسى ساپ ەتە قالادى.
الايدا، وسى ءبىر تۇلعانى كوركەم ادەبيەتتە سۋرەتتەلگەن كەيىپكەر بەينەسىنەن الشاق اكەتىپ، ءوزى ءومىر سۇرگەن زامانداعى حالقى ءۇشىن جاساعان جارقىن ىستەرى مەن شىنايى ومىردەگى بولمىسىنا ۇڭىلەتىن بولساق، قاتىگەز قۇنانباي ەمەس، قايراتكەر قۇنانبايدىڭ ءمارت تۇلعاسىن تانيمىز.
قارقارالى مەكەنىن تالاي عۇلامالار مەن عالىمداردىڭ ءىزى قالعان كيەلى وردا دەپ جاتامىز. وسى قاسيەتتى مەكەننىڭ تاريحىن ايتساق، قالانىڭ قاق تورىنەن ويىپ تۇرىپ ورىن العان مەشىتتى، البەتتە، ايتپاي كەتۋگە بولمايدى. ال، قارقارالى مەشىتىن ايتپاس بۇرىن، ەڭ ءبىرىنشى اۋىزعا قۇنانباي قاجى وسكەنباي ۇلىنىڭ ەسىمى تۇسەتىنى ءسوزسىز. 1849 - جىلى قارقارالى ۋەزىنە اعا سۇلتان بولىپ سايلانعاننان كەيىن ەل باسقارۋشىسىنا كەسەك قادامدار جاساۋ كەرەك بولادى. قايراتكەر قازاق حالقىنىڭ دامۋ جولى نەدە جاتقاندىعىن جاقسى ءتۇسىندى.
جاڭادان سايلانعان اعا سۇلتان قازاق ەڭ الدىمەن نەگە مۇقتاج دەگەن سۇراقتىڭ جاۋابىن ءبىلدى. وسىلايشا قۇنانباي وسكەنباي ۇلى ءوزىنىڭ بۇرىننان كەلە جاتقان ارمانىن ىسكە اسىرۋعا كىرىسەدى. ەڭ اۋەلى قازاق بالالارىنىڭ ساۋاتىن اشۋ ماسەلەسىن قولعا الادى.
اعا سۇلتان بولماي تۇرىپ-اق، ناقتىراق ايتساق، 1845 - جىلى شەكارا باسقارماسىنا قازاق بالالارىنا ارناپ ۋچيليشە اشۋ تۋرالى حات جازادى. ناتيجەسىندە قۇرىلىس سالۋعا رۇقسات العانىمەن، قوس ءتىلدى قاتار مەڭگەرگەن بىلگىر مۇعالىم تابىلماي، يگى ءىس كەيىنگە شەگەرىلەدى. كەيىنىرەك قارقارالىعا اعا سۇلتاندىققا كەلگەننەن سوڭ، 1851 - جىلى مەدرەسە قۇرىلىسىن قايتا قولعا الىپ، كوشپەلى قازاق ءۇشىن ىڭعايلى بولسىن دەگەن نيەتپەن ول توبىقتى رۋىنىڭ ورتالىعىنا سالىنىپ، ەسكىتام اتالىپ كەتەدى.
ءبىراق، سوڭىنان وقۋ ورىندارىنىڭ كوبەيۋى مەن حالىقتىڭ جاپپاي ساۋاتتىلىققا بەت بۇرۋى سەبەپتى ەسكىتامداعى مەدرەسە قاجەتسىز بولىپ قالادى. سوعان قاراماستان، قايراتكەر تۇلعانىڭ وسى ءبىر ارەكەتىنەن ءوز حالقىنىڭ بولاشاعىنا دەگەن شەكسىز قامقورلىقتى ايقىن اڭعارۋعا بولادى. بۇل قامقورلىق كەيىن قارقارالىداعى قاسيەتتى مەكەن - قۇنانباي قاجى مەشىتىن سالۋ ىسىنە ۇلاسادى.
Baq.kz
