قۇربان ايت - قۇتتى مەرەكە
قۇربان ايت - رۋحاني تازالىقتى، ىزگىلىكتى، ادالدىق پەن تەرەڭ سەنىمدى ۇلىقتايتىن، جاقىندارىنا قايىرىمدىلىق پەن قامقورلىق تانىتۋعا شاقىراتىن مەرەكە. مەرەكەنىڭ ۇلىقتىعى - ءۇش كۇن ايتتا ادام بالاسى ءوز جاراتۋشىسىنا بارىنشا جاقىنداۋعا مۇمكىندىك الادى.
ويتكەنى، «قۇربان» ءسوزى دە اراب تىلىنەن اۋدارعاندا، «جاقىن بولۋ»، «جاقىنداۋ» ماعىناسىن بىلدىرەدى. ەندەشە، وسىناۋ مەرەكەنى - قۇرباندىق شالۋ عانا ەمەس، اللانىڭ راقىم-مەيىرىمىنە قول جەتكىزۋدىڭ ءبىر جولى دەپ تۇسىنگەن ابزال.
ەندەشە، وسىناۋ ماڭىزى زور مەرەكە - قۇربان ايتتى دۇرىس اتاپ ءوتۋدىڭ ءجون-جوسىعىنا توقتالساق. جالپى يسلام دىنىندەگى مەيرامداردىڭ بارلىعى مۇسىلمان قاۋىمىن عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە ادامزاتتىڭ ءدۇيىم جۇرتىن تاتۋلىق پەن بىرلىككە، سىيلاستىق پەن اۋىزبىرلىككە، كەشىرىمگە شاقىراتىنى بەلگىلى.
ولاي بولسا، قۇربان ايت مەرەكەسى دە ادامداردىڭ ءبىرى-بىرىنە ىزگى نيەتتەر تىلەپ، ءبىر-ءبىرىنىڭ كوڭىل-كۇيىن كوتەرىپ، رەنجىتىپ العان كەزدەرى بولسا كەشىرىم جاساساتىن كۇن.
قاسيەتتى قۇران كارىم جانە يسلام تاريحى بويىنشا بۇل مەرەكە مەن ونىڭ شەجىرەسى سوناۋ ادامزاتتىڭ اتاسى ادام (ع. س. ) اتا جانە ءداستۇرلى دىندەردىڭ ءتۇپ اتاسى يبراھيم (ع. س. ) مەن ونىڭ ۇلى يسمايىل (ع. س. ) پايعامبارلارمەن تىعىز بايلانىستى.
جوعارىدا ايتقانىمىزداي، اراب تىلىندە «جاقىنداۋ»، ياعني جاساعان ساۋاپ ىستەر ارقىلى جۇرەكتى تازارتىپ، اللاعا جاقىنداي ءتۇسۋ دەگەن ماعىنانى بىلدىرسە، شاريعاتتاعى ماعىناسى - «شارتتارىمەن ساناسا وتىرىپ، قۇلشىلىق نيەتىمەن مال باۋىزداۋ» دەگەنگە سايادى.
بۇدان بولەك، حاديستەردە جىلدىڭ ەڭ قادىرلى كۇنى قۇربان ايتتىڭ العاشقى كۇنى ەكەندىگى ايتىلعان. پايعامبارىمىز (س. ع. س) بۇل جايىندا: «ادام بالاسى قۇربان ايت كۇنى قان شىعارۋدان (قۇرباندىق شالۋ) باسقا ابزال امال ارقىلى اللا تاعالاعا جاقىن بولعان ەمەس. قۇرباندىق رەتىندە شالعان مالى قيامەت كۇنى مۇيىزدەرى، تۇياقتارى جانە جۇندەرىمەن كەلەدى.
اعىزىلعان قان جەرگە تامباي تۇرىپ اللا تاعالانىڭ قۇزىرىندا ەرەكشە جوعارى دارەجەگە جەتەدى. سوندىقتان دا شىن جۇرەكتەن ءارى ريزاشىلىقپەن قۇرباندارىڭدى شالىڭدار»، - دەگەن ەكەن.
قۇربان ايت مەرەكەسىن يگى مۇسىلمان ايت نامازىمەن قارسى الادى. بۇل ءۇشىن ايتتىڭ العاشقى كۇنى ەرتە تۇرىپ، عۇسىل قۇيىنعاننان (دەنەنى تولىقتاي جۋۋ) كەيىن، ادەمى تازا كيىمدەرىن كيىپ، ۇستىنە حوش ءيىس سەۋىپ، مەشىتكە ايت نامازىنا بارادى.
ال بۇل ۋاقىتتا قاجىلىق وتەۋشىلەر قاعباعا ءجۇزىن قاراتىپ دۇعا وقيدى. ايت نامازى وقىلعاننان كەيىن اللا رازىلىعى ءۇشىن مال شالىنىپ، اق تۇيەنىڭ قارنى جارىلادى. كورشى- قولاڭ، تۋىس- تۋعاندى قىدىرىستاپ، «ايت قۇتتى بولسىن!» ايتىسادى. ايت كۇندەرى مەيلىنشە كوتەرىڭكى كوڭىل كۇيدە، كەشىرىمدى بولۋعا تىرىسۋ كەرەك. رەنجىسكەن كىسىلەر قايتا تابىسىپ، ايت كۇندەرى تاتۋلاسقان ءجون. اۋىرىپ جاتقان كىسىلەردىڭ كوڭىلىن سۇراپ، ارنايى باس سۇعۋ، جەتىم-جەسىر، مۇڭ- مۇقتاجدارعا قول ۇشىن بەرىپ، ولارعا دا ايتتىڭ قۋانىشىن سەزدىرۋ وتە ساۋاپتى ىستەرگە جاتادى. بۇعان قوسا، اكە-شەشەسىنە، وتباسىنداعى جاندارعا، كورشى-قولاڭ، جورا-جولداستارىنا مۇمكىندىگىنشە كىشىگىرىم بولسا دا سالەم-ساۋقات، سىي-سياپات جاساپ، ايت مەيرامىن ەرەكشە وتكىزۋگە دە بولادى. وسىلاي، ءبۇتىن مۇسىلمان بالاسى ادامداردى ءبىر-بىرىنەن الىستاتپاي، قايتا جاقىنداتا ءتۇسۋدى ناسيحاتتايتىن حاق ءدىن - يسلام ءدىنى مەن پايعامبارلاردىڭ ءىسىن قايتا جاڭعىرتادى.
قۇرباندىق قالاي شالىنادى؟
قۇرباندىق شالۋ - بۇل كۇنى شاريعات بويىنشا بارشا مۇسىلمانعا ورتاق عيبادات. قۇرباندىق دەپ قۇربان ايت كۇندەرىندە عيبادات نيەتىمەن شالىناتىن مالدى ايتادى. سوندىقتان بۇل قۇرباندىق شالۋ مەرەكەسى، ياعني قۇربان ايت دەپ اتالادى. قۇربان ايت كۇندەرى (ايتتىڭ ءۇش كۇنى) شالىناتىن مال «ۇدھيا» دەپ اتالادى. قۇرباندىق شالۋدىڭ ءمانىسىنىڭ كەڭدىگىن ۇعىنۋ ءۇشىن ءدىننىڭ نە ەكەنىن، قۇلشىلىقتىڭ نە ءۇشىن جاسالاتىنىن جاقسى بىلگەن ءجون.
قۇرباندىق شالۋ تەك مال باۋىزداۋمەن عانا شەكتەلمەيدى. وندا ادامنىڭ ىشكى نيەتى، شىن پەيىلى، دىنگە بەكەمدىگى، تاقۋالىعى، باسقالارعا جاناشىرلىعى تارازىعا تۇسەدى. سونداي-اق پەندەنىڭ پەندەشىلىگى مەن مارتتىگى، ساراڭدىعى مەن جومارتتىعى دا سىنالادى.
قۇرباندىق شالىناتىن مالدىڭ ەرەكشەلىكتەرى: 1. قۇرباندىققا قوي، ەشكى، سيىر، تۇيە سەكىلدى مالدار (ەركەك-ۇرعاشىسى بىردەي) جارامدى. ال ۇيرەك، قاز، تاۋىق، تۇيەتاۋىق، ەلىك سەكىلدى جانە تاعى باسقا دا اڭ-قۇستار قۇرباندىققا جارامسىز. بۇلاردى قۇرباندىق رەتىندە شالۋ ماكرۇھ. ويتكەنى مۇندا وتقا تابىنۋشىلاردىڭ نىشانى بار. 2. قۇرباندىققا جارايتىن قوي مەن ەشكى ەڭ كەمى ءبىر جاسار بولۋى قاجەت. دەگەنمەن، التى ايلىق قوزى ءبىر جاسار قوي سەكىلدى ءىرى، قوڭدى بولسا ول قۇرباندىققا جارامدى. ال ەشكى مىندەتتى تۇردە ءبىر جاسقا، سيىر ەكى جاسقا، تۇيە بەس جاسقا تولعان بولۋى قاجەت. 3. قۇرباندىق مالدىڭ دەنى ساۋ، ەتتى جانە دەنە مۇشەلەرى تۇگەل بولۋى كەرەك.
سونىمەن قاتار ونىڭ بويىندا مالدى قۇرباندىققا جارامسىز ەتەتىن كەمشىلىكتەر بولماۋى ءتيىس. اتاپ ايتقاندا، ەكى نەمەسە ءبىر كوزىنىڭ سوقىر بولۋى، باۋىزدالاتىن جەرگە وزدىگىنەن ءجۇرىپ بارا المايتىنداي ءالسىز، كوتەرەم بولۋى، ەكى قۇلاعىنىڭ نە ءبىر قۇلاعىنىڭ باسىم بولىگى بولماۋى، تىستەرى تۇگەلدەي نەمەسە ءبىر بولىگى ءتۇسىپ قالعان بولسا، قوس ءمۇيىزى نەمەسە ءبىر ءمۇيىزى تۇبىنەن ءتۇسىپ قالعان بولسا، سونداي-اق جەلىن ۇشىنىڭ ءتۇسىپ قالۋى، جەتەككە كونبەيتىن، ۇيىرگە قوسۋعا جارامايتىنداي اساۋ نەمەسە اۋرۋ ەكەندىگى انىق بەلگىلى بولسا.
قوي نەمەسە ەشكى سەكىلدى ۇساق مالدى تەك ءبىر ادام عانا، ال تۇيە نەمەسە سيىر سەكىلدى ءىرى-قارا مالداردى ءبىر كىسىدەن جەتى ادامعا دەيىن بىرىگىپ سويا الادى. جانە بىرىككەن كىسىلەردىڭ بارلىعىنىڭ نيەتى قۇرباندىق قۇلشىلىعىن وتەۋ ماقساتىندا بولۋى كەرەك.
ەگەر دە وسى ادامداردىڭ ىشىنەن بىرەۋى قۇرباندىققا تەك ەتىن الۋ نيەتىمەن قوسىلسا، بارلىعىنىڭ دا قۇرباندىعى قابىل بولمايدى. سونىمەن قاتار، قۇرباندىق مالدى كەز-كەلگەن ادامنىڭ دۇنيەدەن وزعان تۋىسىنىڭ نەمەسە قادىر تۇتقان كىسىلەردىڭ، قۇرباندىق جاساۋعا جاعدايى جوق ادامداردىڭ ساۋابىنا باعىشتاۋ رۇقسات ەتىلەدى.
قۇرباندىق كىمگە ءۋاجىپ؟
شاريعات بويىنشا نيساپ مولشەرىندەگى، ياعني 85 گرام التىنعا تەڭ اقشاسى بار، باس بوستاندىقتاعى، اقىل-ەسى ءبۇتىن، جولساپاردا ەمەس مۇسىلمانعا قۇربان شالۋ ءۋاجىپ ەتىلگەن. ال قۇرباندىق شالۋعا شاماسى جوق مۇسىلماندار، نيەتتەرى ارقىلى ساۋاپقا جەتە الادى. حاديستەردە «مۇسىلمان بالاسىنىڭ نيەتىنىڭ تازالىعىنا قاراي ساۋابى بەرىلەدى»، «ونىڭ ىزگى نيەتى امالىنان قايىرلى» دەپ ايتىلعان. ياعني، قاي ىستە بولماسىن مۇسىلمان بالاسىن نيەتىن تازا ۇستاۋعا شاقىرادى. سول سەبەپتى «راببىم، مۇمكىندىك ءناسىپ ەتكەنىڭدە مەن دە قۇرباندىق شالار ەدىم» - دەگەن نيەتتە بولسا، «مەيىرىمدى راببىمىز وعان دا قۇرباندىق شالعان جاننىڭ ساۋابىنداي ساۋاپ بەرەدى» دەپ جازىلعان. قۇربان شالۋعا جاعدايى جوق كىسىلەرگە جاسالعان جانە ءبىر جەڭىلدىك، ول - ايت كۇنى جۋىنىپ-شايىنىپ، تازالانۋ. سەبەبى بۇل تازالىق ولارعا قۇرباندىق شالعانداي ساۋاپ اكەلەدى.
قۇرباندىق شالۋ عيباداتى جاراتۋشى تالاپ ەتكەن، بەلگىلەنگەن مەزگىلدە جانە بەلگىلەنگەن ورىنداردا جاسالۋى شارت. ال قۇربان شالۋدىڭ ۋاقىتى قۇربان ايتتىڭ ءبىرىنشى كۇنى ايت نامازىنان كەيىن باستالىپ، ايتتىڭ ءۇشىنشى كۇنى اقشامعا از ۋاقىت قالعانعا دەيىن جالعاسادى. جارىقتاندىرۋ جۇيەسى ناشار ورىنداردا ءتۇرلى قاتەلىكتەرگە جول بەرمەۋ ءۇشىن تۇندە قۇرباندىق شالۋ ماكرۇھ بولىپ سانالادى. ال جارىقتاندىرۋ مۇمكىندىگى جەتكىلىكتى جەرلەردە تۇندە دە قۇرباندىق شالىنا بەرەدى. قۇربان ايتقا ارناپ ساتىپ الىنعان مال ايت كۇندەرى باۋىزدالماسا، مالدىڭ ءوزىن ساداقا رەتىندە اتاۋ قاجەت. ءۇزىر سەبەپتەرگە بايلانىستى قۇربان ايت نامازىنا بارا الماي قالعان ادام، ناماز وقىپ بولاتىنداي ۋاقىت وتكەننەن كەيىن قۇربان شالا بەرۋىنە بولادى.
قۇرباندىق شالۋشى باي بولسىن، كەدەي بولسىن ءوزىنىڭ قۇرباندىعىنىڭ ەتىن جەۋىنە بولادى. مالدىڭ ەتىن ءۇش بولىككە ءبولىپ تاراتۋ مۇستاحاپ (جاقسى امال) سانالادى. ءبىر بولىگى - تۋعان-تۋىستارىنا جانە باي بولسا دا كورشىلەرىنە تاراتىلادى. ەكىنشى بولىگى - كەدەي جانە مۇقتاج ادامدارعا، ءۇشىنشى بولىگى - ءوزىنىڭ وتباسىنا، بالا-شاعاسىنا تيەسىلى. حالىق اراسىندا قان شىقسا بولدى دەگەن تەرىس ۇعىم قالىپتاسقان. شاريعات بويىنشا قۇرباندىققا شالىنعان مالدىڭ ەتىن، تەرىسىن، سيراق-باسى مەن ءسۇتىن ساتۋ نە بولماسا ولاردى قۇرباندىق جاسالعان جەردە لاقتىرىپ كەتۋ ماكرۇھ سانالادى.
بارىنشا ىسىراپ جاساماۋعا تىرىسىپ، قۇرباندىقتىڭ ىشەك-قارنىنا دەيىن پايداعا جاراتۋعا تىرىسۋ كەرەك. ەڭ ابزالى مالدىڭ ەتىنەن بولەك مۇشەلەرىن ساتىپ اقشاسىن مۇقتاج جاندارعا بەرۋ.
تۇيىندەي ايتساق، قۇربان ايت - الەمنىڭ بارشا مۇسىلماندارىنىڭ شىنايى وي-نيەتىمەن جاراتقانعا العىسىن ءبىلدىرۋ ارقىلى، ءوز نيەتتەرى مەن مىندەتتەرىنىڭ ورىندالۋىن ايقىندايدى. ەندەشە، قۇربان ايت قۇتتى بولىپ، قۇرباندىق قابىل بولسىن، اعايىن!
قانات مامەتقازى ۇلى
