الاشتىڭ ارلانى - مۇستافا وزتۇرىك

استانا. قازاقپارات - مۇستافا وزتۇرىك! ازاتتىقتىڭ العاشقى جىلدارىندا بۇل ەسىمدى بىلمەيتىن ادام جوق ەدى.

سەبەبى، تاەكۆوندو سپورتى اۋىزعا الىنسا بولدى، مۇستافانىڭ ەسىمى قاتار اتالاتىن.

ولاي بولاتىن دا ءجونى بار. شىعىس جەكپە-جەگىنىڭ ءدال وسى ءتۇرىن قازاق توپىراعىنا، قازاق قانا ەمەس-اۋ، بۇكىل تۇركى الەمىنە وسى مۇستافا وزتۇرىك اكەلگەن بولاتىن.

مۇستافانىڭ اتامەكەنگە ورالعان ءساتىن كوزى كورگەندەر ءالى كۇنگە دەيىن اڭىز قىلىپ ايتىپ ءجۇر. قازاقستاننىڭ ازاتتىق العانىنا العاش بولىپ قۋانعانداردىڭ ءبىرى وسى مۇستافا بولىپتى. قۋانىپ قانا قويماي، قازاقستانعا ورالۋعا، قازاق توپىراعىنا تاەكۆوندو سپورتىنىڭ ءدانىن ەگۋگە اسىقتى. قازاقتىڭ قارادومالاق بالالارىن شىعىس جەكپە-جەگىنە باۋلىدى.

سول ماقساتتا سپورت مەكتەپتەرىن اشتى. شىنى كەرەك، ازاتتىقتىڭ العاشقى جىلدارىندا شەتەلدىكتەر قازاق ەلىن مۇستافا ارقىلى تانىدى.

مۇستافانىڭ ارعى اتالارى تارباعاتاي تاۋلارىن مەكەن ەتىپتى. ءوزى 1954 - جىلدىڭ كۇزىندە تۇركيانىڭ قايسەري قالاسىندا دۇنيەگە كەلدى. اكەسى قابەن مەن اناسى ءرازيا شاڭىراعىن شاتتىققا بولەپ، دۇنيە ەسىگىن اشقان سابيگە مۇستافا، ياعني پايعامبار اتىن قويدى.

سپورتشىنىڭ اكەسى قابەن دە جاستايىنان پالۋاندىعىمەن كوزگە تۇسكەن، الىپ ادام بولىپتى. قابەننىڭ كۇش-قايراتىن ەرەكشە قادىرلەگەن تۇرىك اعايىندار ءوزىمىزدىڭ قانداسىمىز، ءوز تۇرىگىمىز دەپ «وزتۇرىك» اتاپ كەتكەن ەكەن. وسىلايشا، قابەننىڭ ۇرپاقتارى وزتۇرىك ەسىمىن تەك قىلىپ الادى.

مۇستافا زەرەك، العىر بالا بولىپتى. 16 جاسىندا ىستامبۇلدىڭ ورتا مەكتەبىن ءبىتىرىپ، ارنايى جولداما بويىنشا تايۆانعا وقۋعا اتتانادى. وقۋعا اقىسىز ءارى ەمتيحانسىز قابىلدانىپ، بەس جىلدا حالىقارالىق قاتىناستار ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىن بىتىرەدى.

الايدا، ءبىر عاجابى، بۇل وقۋ ورنى ستۋدەنتتەرگە تەك كاسىبي ءبىلىم بەرىپ قانا قويماي، سپورتقا، ياعني تاەكۆوندوعا باۋليتىن بولىپ شىقتى. وسى مۇمكىندىكتى وڭتايلى پايدالانعان مۇستافا تاەكۆوندوداعى العاشقى جاتتىعۋلارىن باستايدى.

ول كەزدە سپورتتىڭ بۇل ءتۇرى ەندى عانا ءتاي-ءتاي باسىپ، اياعىنان تىك تۇرىپ كەلە جاتقان بولاتىن. مۇستافا تاەكۆوندو تاسىلدەرىن بىردەن قاعىپ الىپ، قارسىلاستارىن شاق كەلتىرمەي، الەم چەمپيونى اتانادى. ءتىپتى، تايۆاندا ءجۇرىپ التىنشى دانعا دەيىن جەتىپتى. قاتارىنان التى رەت الەم چەمپيونى اتاعىن جەڭىپ الىپ، تاەكۆوندونىڭ شىڭى - جەتىنشى دان يەگەرى اتانىپ تا ۇلگەرەدى.

تايۆاندا مۇستافا شىعىس جەكپە-جەگىنىڭ شەبەرى - بريۋس ليمەن(لي شياۋلوڭ) بىرگە وقىدى. ەكەۋى ءبىر مەزگىلدە، ءبىر سپورت زالىندا جاتتىعىپ، ءبىر سەنسەيدەن (ۇستاز) ءتالىم الدى. «تاەكۆوندومەن قاتار، كۋڭ-فۋ جاتتىعۋىنا دا قاتىستىم. بريۋسپەن سوندا تانىستىم. مەكتەپتە ونى ون وراپ الاتىن شەبەرلەر بار ەدى. ءبىراق اكتەرلىككە كەلگەندە ءبارى دە بريۋستەن اسا المادى»، - دەيدى مۇستافا ءبىر ەستەلىگىندە.

ءبىر تاڭعالارلىعى، ءبىزدىڭ بالا كەزدەگى كۋميرىمىزگە اينالعان لي شياۋلوڭنىڭ بار جەتكەن جەتىستىگى ءتورتىنشى دان عانا ەكەن. مۇستافادان ءۇش دان كەم. الايدا، اكتەرلىك قابىلەتىنىڭ كۇشتىلىگىنەن تانىمالدىعى مۇستافاعا قاراعاندا وق بويى وزىق بولعانعا ۇقسايدى.

مۇستافا تالاي حالىقارالىق جارىستاردا تايۆان اتىنان شىققاندىقتان، سول ەلدىڭ نامىسىن قورعاعان. بىردە وسىنداي ءبىر الەمدىك جارىستان جالعىز ءوزى عانا جەڭىسپەن ورالادى. جەڭىمپازدى ەل پرەزيدەنتى شان كاي شي قابىلدايدى. ەل باسشىسى مۇستافانىڭ قولىن الىپ تۇرىپ، ەسىمىن، ۇلتىن سۇرايدى. «قازاقپىن!» - دەيدى مۇستافا قاسقايىپ. سول كەزدە شان كاي شي: «اپىراي، قىتايدا جۇرگەنىمدە قازاقتارمەن سوعىسىپ ەدىم. سول قازاقتاردىڭ كەسىرىنەن قىتايدان قۋىلعام. ەندى، مىنە، باسقا ءبىر قازاق كەلىپ ەلىمنىڭ مارتەبەسىن اسقاقتاتتى»، - دەپ ءوڭى قۇلازىپ سالا بەرىپتى.

الماتىدا مۇستافانىڭ اتىنا كوشە بەرىلىپ، ەسكەرتكىش بەلگى قويىلعان. الماتى وبلىسى تالعار اۋدانى بەساعاش اۋىلىندا باتىردىڭ ەسكەرتكىشى اشىلدى.

رەجيسسەر قاليلا وماروۆ «بارىپ قايت، بالام، اۋىلعا» دەگەن فيلم ءتۇسىردى. مۇستافانىڭ ءوزى دە كوزى تىرىسىندە بىرنەشە كينوعا تۇسكەن ەكەن. سونىڭ ءبىرى 1986 - جىلى ىستامبۇلدا تۇسىرىلگەن «الاتاي» فيلمى.

وقۋىن ويداعىداي اياقتاپ، تايۆاننان ورالعان سوڭ مۇستافا تۋعان جەرى تۇركياعا كەلىپ تۇراقتادى. كەيىن گەرمانياعا قونىس اۋداردى. جۇرگەن جەرىنىڭ بارىندە تاەكۆوندو مەكتەپتەرىن اشتى. ىستامبۇلدا، كەلن مەن ميۋنحەندە مۇستافا وزتۇرىك اتىنداعى تاەكۆوندو مەكتەپتەرى بوي كوتەردى.

قازاق توپىراعىنا تابانى تيگەن كەزدە دە بۇل ءۇردىس توقتاعان جوق. ەندى تاەكۆوندو مەكتەپتەرى قازاق دالاسىندا بوي كوتەرە باستادى.

«بۇرىن الەمدى كوردىم. ەندى ءوز ەلىمدى كوردىم. ەلدى كورۋدىڭ سەزىمى باسقاشا ەكەن. سول سەبەپتى، ەلىمە ءوز بىلىمىممەن، كۇشىممەن كومەكتەسۋ ءۇشىن قازاقستاندا قالۋدى قالادىم»، - دەدى مۇستافا. وسىلايشا، الدىنا قازاق بالالارىنا تاەكۆوندونى ۇيرەتىپ، چەمپيوندار تاربيەلەيمىن دەگەن ۇلكەن ماقسات قويدى.

دەسە دە، مۇستافانىڭ وزەگىن ورتەگەن ءبىر وكىنىشى بولعان ەكەن. «وكىنەتىن سەبەبىم، حالىقارالىق جارىستاردا قازاقستاننىڭ اتىنان قاتىسا المادىم. جاقسى دايىندالىپ، جارقىراي كورىنىپ جۇرگەن كەزىمدە قازاق ەلىنىڭ نامىسىن قورعاعانىمدا، مەندە ارمان بولماس ەدى»، - دەيدى. قازاق ەلىنىڭ اتىنان ءوزى كىلەمگە شىقپاسا دا، تاەكۆوندو جەكپە-جەگىنىڭ باپكەرى رەتىندە جاسىنداي جارقىرادى.

قازاقستان تاەكۆوندو (WTF) فەدەراتسياسىنىڭ نەگىزىن قالاپ، تۇڭعىش پرەزيدەنتى بولدى. حالىقارالىق دارەجەدەگى جاتتىقتىرۋشى اتاندى. بەكسەيىت تۇلكيەۆ، قابيبەك مۇحيتوۆ سىندى شاكىرتتەردى تاربيەلەدى. بۇگىندە قازاقتىڭ قانشاما بالاسى تاەكۆوندونىڭ تىزگىنىن ۇستاعان بولسا، سونىڭ ءبارى دە مۇستافا قالاعان مەكتەپتەردىڭ قارلىعاشتارى دەۋگە ابدەن بولادى.

وكىنىشكە قاراي، اتى اڭىزعا اينالعان اتپال ازامات قاپيادا قازا تاپتى. قىرىققا قاراعان شاعىندا ارتىنا ۇلى نازىربەك پەن قىزدارى اسلىحان، نەسليحاندى قالدىرىپ، اسىعىپ كەتە باردى. سۇيەگى اناسىنىڭ ءوتىنىشى بويىنشا ىستامبۇلدا جەرلەندى.

مۇستافا تاماشا سپورتشى عانا ەمەس، وتە العىر، ءبىلىمدى، ورەسى بيىك ازامات بولعان. قازاقتىڭ سالت-ءداستۇرىن، ءدىنى مەن ءتىلىن، ونەرى مەن مادەنيەتىن قۇرمەتتەپ وتكەن. الەمنىڭ التى تىلىندە ەركىن سويلەگەن. مۇستافانىڭ جارى ءنۇريلا وزتۇرىك: «مۇستافانىڭ وتىرىككە جانى قاس بولاتىن. جالعان سويلەگەندەردى جاقتىرمايتىن. قازاق اتىنا كىر كەلتىرەتىن، قازاقتاردى جامانداعان بىرەۋدى كورسە قاتتى نامىستاناتىن»، - دەپ ەسكە الادى.

ءيا، مۇستافا وزتۇرىك اعامىز ءتىرى بولعاندا بيىل الپىستىڭ اسۋىنان اسار ەدى. امال نە، جۇلدىز قۇساپ جارق ەتتى دە، اعىپ ءتۇستى. الايدا، بۇگىنگى ۇرپاق مۇستافاداي اتپال ازاماتىن ۇمىتپاۋعا ءتيىس. ونىڭ قازاق سپورتىنا سىڭىرگەن ەڭبەگى، قازاق ۇلتىنا دەگەن زور سۇيىسپەنشىلىگى جۇرەكتەردە ماڭگى ساقتالارى ءسوزسىز.

دايىنداعان سەرىكبول حاسان

«ۇلان»