ۆاشينگتوننىڭ جۇدىرىعى

استانا. قازاقپارات - «ديپلوماتيا تىعىرىققا تىرەلگەن جەردە، سويىل سىلتەۋگە تۋرا كەلەدى». بۇل - پەنتاگون باسشىلارىنىڭ ءبىرى روبەرت ۆوركتىڭ رەسەي مەن قىتايعا قاراتىپ ايتقانى. ويتكەنى اتالمىش ەكى مەملەكەت الەمدىك قالىپتاسىپ قالعان جۇيەنى قايتا قاراۋعا تىرىسىپ جاتقان كورىنەدى.

بۇعان ۆاشينگتون قارسى. ەگەردە ماسكەۋ مەن بەيجىڭ تاراپىنان زورلىق كورسەتىلەتىن بولسا ۆاشينگتون كۇشپەن جاۋاپ بەرمەك.

وسىدان-اق الەمدەگى گەوساياسات وتە شيرىعىپ تۇر دەۋگە بولادى. ءتىپتى عالام ءۇشىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ تابالدىرىعىندا تۇر دەسەك ارتىق ايتپاعانىمىز.

دەسەك تە، ازىرگە الپاۋىت مەملەكەت اراسىنداعى اسكەري قاقتىعىستىڭ اۋىلى الىستاۋ. ءبىراق ۆاشينگتون سوڭعى كەزدە ماسكەۋ مەن بەيجىڭ اراسىندا قالىپتاسا باستاعان جاقسى قارىم-قاتىناستى قالايدا شەتىنەتۋگە تىرىسىپ جاتىر. ەكى اراعا سىنا قاعۋ ءوز الدىنا، جەكە-جەكە بۇتارلاۋعا ۇمتىلۋدا.

ماسەلەن، ۆاشينگتون بەيجىڭگە قارسى بىرنەشە باعىتتا قىسىم جاساۋى ىقتيمال. ونىڭ ءبىرىنشىسى -  1842 - جىلدان 1997 - جىلعا دەيىن  ۇلى بريتانيانىڭ قاراۋىندا بولىپ كەلگەن ءھام ازيا جانە الەمدىك قارجى ورتالىقتارىنىڭ ءبىرى گونكونگتە (قازىرگى اتى شياڭگاڭ) «ءتۇرلى-ءتۇستى» توڭكەرىس ۇيىمداستىرۋ.

ونىڭ العى شارتتارى قازىر باستالىپ كەتتى دەۋگە دە بولادى. سوڭعى بىرەر كۇندە شياڭگاڭ كوشەلەرىندە ونداعان مىڭ ادام بەيبىت تۇردە شەرۋ وتكىزىپ جاتىر. ماقساتتارى -  اۆتونوميالىق اۋداندا سايلاۋ جۇيەسىن (سايلاۋ 2017 - جىلى وتەدى) وزگەرتۋ. قازىردىڭ وزىندە بۇل دۇمپۋگە ساراپشىلار «قولشاتىرلار» توڭكەرىسى دەگەن ات بەرىپ ۇلگەردى. مۇنىڭ ت م د تەرريتورياسىن شارپىپ (قىرعىزستان، گرۋزيا، ۋكراينا) وتكەن «ءتۇرلى-ءتۇستى» بۇلعاقتاردان ايىرماشىلىعى شامالى. ياعني سەناري بىرەۋ. اۆتورى ا ق ش دەۋگە بولادى.

ازىرگە شەرۋگە شىققان جاستار ءان ايتىپ، ءتۇرلى لوزۋنگتار كوتەرىپ، تىنىشتىق ساقتاعانىمەن، ونىڭ ارتى نەگە بارىپ ۇرىندىرارى بەلگىسىز. كوپ ۇزاماي قىتايدان تاۋەلسىزدىك الايىق دەگەن دە ۇراندار ورتاعا تاستالىپ قالۋى مۇمكىن. وسى دۇربەلەڭنىڭ ءوزى قىتاي بيلىگىن اجەپتاۋىر ءابىرجىتىپ وتىرعانى بەلگىلى.

ەكىنشى ءبىر تەتىك -  تيبەت. قىتايلاندىرۋ ساياساتىنا قارسى تيبەتتىكتەر بەيجىڭمەن ىمىراعا كەلۋگە نيەت تانىتىپ وتىرعان جوق. بۇل جەردە دە ا ق ش 2008 - جىلى بۇرق ەتە قالعان تولقۋ سياقتى كوتەرىلىس ۇيىمداستىرىپ جىبەرىپ، رەسمي بەيجىڭدى سارساڭعا سالىپ قويۋعا مۇمكىندىگى بار. ۆاشينگتوننىڭ بەيجىڭگە تاعى ءبىر قىسىم جاساۋ وشاعى -  شىنجاڭ ولكەسى. سوڭعى جىلدارى، ءتىپتى سوڭعى ايلاردا وسى وڭىرلەردە، يسلامدىق تەررورلىق توپتاردىڭ، سەپاراتيستەردىڭ، ەكسترەميستەردىڭ بيلىككە قارسى ارەكەتى كۇشەيىپ كەتتى. كەيبىر دەرەكتەرگە نازار اۋدارساق، بۇل توپتار قارجىلىق كومەكتى شەتەلدەردەگى «سەرىكتەستەرىنەن» الىپ وتىرادى-مىس.

ال وسى لاڭكەستىك توپتار اۋعان تاۋلارىنداعى جاسىرىن بازالاردا دايىندىقتان وتەدى. اۋعانستان ا ق ش-تىڭ باقىلاۋىنداعى ەل. ياعني... ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. سونداي-اق ا ق ش وڭتۇستىك كورەيا، جاپونيا جانە وڭتۇستىك شىعىس ازيادا جاتقان ءىرىلى-ۇساقتى مەملەكەتتەردى قىتايعا قارسى ايداپ سالدى. كيكىلجىڭنىڭ نەگىزگى سەبەپتەرى -  قۇقىقتىق مارتەبەسى انىقتالماعان ارالدار. قىتاي «بىزگە قارايدى» دەسە، ەكىنشى جاق «بىزدىكى» دەگەن اڭگىمە ايتادى. بۇل داۋ ءالى دە بىقسىپ جاتىر. وسىلايشا رەسمي بەيجىڭدى ءتۇرلى داۋعا كيلىكتىرىپ، جالپى قىتايدىڭ دامۋىن تەجەۋ باستى مۇددە. قىسقاسى، ۆاشينگتون بەيجىڭنىڭ الەمدىك ساياساتقا ارالاسپاي، ءوز ىشىندە جانە شەكاراسىنىڭ ماڭايىندا بولىپ جاتقان تارتىستارمەن ەسى شىعىپ، سول دەڭگەيلە قالىپ قويۋىن قالايدى.

ال ا ق ش-تىڭ رەسەيگە قارسى ساياساتىنا كەلسەك، بۇل جەردە ۋكراينا تەك سىلتاۋ. وسى رەسپۋبليكادا بولىپ جاتقان كيكىلجىڭدى العا تارتا وتىرىپ، ءوزىنىڭ وداقتاستارىمەن بىرگە، پۋتيندىك رەسەيدىڭ سوڭعى جىلدارداعى استامشىلدىق ارەكەتىنە توسقاۋىل قويۋ. دۇرىسى - پۋتيندىك جۇيەنى قۇلاتۋ. رەسەيدى السىرەتۋ. ايتقانىنا كوندىرىپ، ايداۋىندا جۇرگىزۋ. ماسكەۋگە قارسى قويىلعان سانكسيا سونىڭ دالەلى.

پۋتيندىك بيلىك «سانكسيانىڭ شىبىن شاققان قۇرلى اسەرى جوق» دەپ بۇلتارعانىمەن، قازىردىڭ وزىندە-اق قارجى سالاسىندا قيىنشىلىقتار پايدا بولا باستادى. رۋبل قۇنسىزدانىپ بارادى. جۇزدەگەن ميلليارد دوللارلىق كاپيتال سىرتقا جىلىستاۋدا. بۇگىنگى كۇنى الەمدىك مۇناي باعاسى 95 دوللارعا قۇلادى. الداعى جىلدارى 60 دوللارعا دەيىن تۇسەدى دەگەن بولجام بار. بۇل نەگىزگى قازىنانى مۇناي دوللارى قۇراپ وتىرعان رەسەي سەكىلدى مەملەكەتكە ۇلكەن سوققى. «رەسەي ەكونوميكاسى قۇردىمعا قۇلاپ بارا جاتىر» دەپ سول ەلدىڭ ەكونوميستەرى دابىل قاعۋدا. دەمەك، بۇگىنگى رەسەي «سۋعا كەتكەن ادامداي تال قارماۋدا». ا ق ش-قا كەرەگى دە وسى. ال قىتاي مەن رەسەي اراسىنداعى ا ق ش-قا قارسى قارسىلىق قالاي بولماق؟ ازىرگە بولجاۋ قيىن. ءبىر بەلگىلى دۇنيە بۇگىنگە دەيىن قىتاي ءۇشىن رەسەي شيكىزات وتانى بولىپ كەلگەن. ەندى قالاي بولماق؟ بەيجىڭ مەن ماسكەۋ بىرىگىپ ۆاشينگتون قوجالىق ەتىپ وتىرعان ءبىر پوليارلىق جۇيەنى وزگەرتە الا ما، الدە وزدەرى سونىڭ قۇربانى بولا ما؟ ۋاقىت كورسەتەر.

سەيسەن امىربەك ۇلى

«ايقىن»