تالاسبەك اسەمقۇلوۆ «قۇنانبايىنىڭ اقتالعانىن» كورە الماي كەتتى
قۇدايىم-اۋ، كەشە عانا ەمەس پە ەدى، تالاسبەك اعاممەن تەلەفونمەن سويلەسكەنىم.
قۇنانباي تۋرالى اڭگىمەلەسكەنبىز سوڭعى رەت. «ايقىنعا» «قۇنانبايدان» رەپورتاج بەرمەك بولىپ، تالاسبەك اعامدى ىزدەگەم.
ول كىسى مەنىڭ بۇل ۇسىنىسىما قۋانا-قۋانا كەلىسكەنىمەن، رەجيسسەر دوسحان جولجاقسىنوۆ «فيلم اياقتالماي، گازەتكە بەرۋدىڭ قاجەتى جوق» دەپ ءۇزىلدى-كەسىلدى قارسى بولدى.
اۋەلدە دوسحان اعانى تابۋ تىپتەن قيىن بولدى. تەلەفونى كۇنۇزاققا ءسوندىرۋلى تۇرادى. ارا-اراسىندا تالاسبەك اعا قوڭىراۋ سوعادى. قوياتىن ساۋالى بىرەۋ-اق.
«دوسحان اعاڭدى تاپتىڭ با؟» «جوق» دەيمىن. سودان ەكەۋمىز بىردەي اعاعا ىزدەۋ سالىپ كەتەمىز. ءبىر كۇنى كەشىرەك بايلانىس تەلەفونىما تالاسبەك اعامنان «حابارلاما» تۇسكەنى. ساعات 11 لەر شاماسى. «دوسحان اعاڭنىڭ تەلەفونى قوسىلدى. دەرەۋ قوڭىراۋ شال» دەپ تۇر. تالاسبەك اعام ايتتى، جان بار ما؟ اسىعىپ-ۇسىگىپ، نومىرلەردى تەرىپ جاتىرمىن. دوسحان اعاعا قوڭىراۋ شالعانىمدى قايتەيىن، ول كىسى «فيلم تۋرالى ءازىر جازباي-اق قوي» دەپ كوڭىلىمدى سۋ سەپكەندەي باستى.
ەرتەسىنە تالاسبەك اعام قايتا قوڭىراۋ شالىپ تۇر. سەبەبى بەلگىلى. «دوسحان اعا كەلىسپەي قويدى» دەپ ەدىم، «ەشتەڭە ەتپەس. ۋايىمداما. فيلم بىتكەن سوڭ، قاتىرىپ تۇرىپ جازاسىڭ ءالى» دەپ ءوزىمدى جۇباتتى. تالاسبەك اعا ول كەزدەرى سەمەيدە جۇرگەن. فيلمنىڭ باسى-قاسىندا. تەلەفون ارقىلى فيلمنىڭ قالاي ءتۇسىرىلىپ جاتقانىن سۇرادىم.
«سەناريىڭىزگە قىسقارتۋلار بولدى ما؟» دەگەن ساۋالىما: «كوپ وزگەرگەن جوق. ءتىپتى توقسان توعىز پايىزى سەناري بويىنشا ءتۇسىرىلىپ جاتىر دەپ ايتا الامىن» دەپ جاۋاپ قايىردى.
- تالاس اعا، سەناريدى تاپسىرىسپەن جازدىڭىز با؟
- «قۇنانباي» سەناريىن ماعان 2011 - جىلدىڭ جازىندا تاپسىرعان. بۇعان دەيىن «تۇمار حانشايىمىم» دايىن ەدى. «قۇنانبايدى» وتىنگەن سوڭ، باس تارتا المادىم.
- وقيعالاردىڭ نەگىزى قايدان الىندى؟
- بالا كەزىمنەن اۋىلدا ەستىپ، قانىعىپ وسكەن اڭگىمەلەرىمنىڭ نەگىزىندە جازىلدى. كوبى بايانداۋ ەمەس. ناقتى وقيعالارعا قۇرىلعان. سەناريدى كوركەمدىك كەڭەس جىلى قابىلداپ، بەكىتتى.
- «قۇنانبايدى» جازۋ كەزىندە ءسىز بايقاعان ەرەكشە نارسە بولدى ما؟
- سەنەسىڭ بە، قۇنانباي - كەڭەس زامانىنداعى ەڭ ۇلكەن يدەولوگيانىڭ قۇربانى بولعان ادام. قۇنانباي تۋرالى اڭگىمەلەر ەلدىڭ اۋزىندا عانا ايتىلىپ ءجۇر. قۇنانباي - ناعىز كەمەڭگەر تۇلعا. ادىلەتتى ءبي بولعان. مەملەكەتشىل. ونىڭ قايراتكەرلىگىن كورسەتۋىمىز كەرەك ەڭ الدىمەن، فيلم ارقىلى. دوسحاننىڭ دا كورسەتكىسى كەلگەنى - وسى. قۇنانبايدى تاريحتان اقتاپ الۋىمىز كەرەك. ناعىز قۇنانبايدى ءالى ەشكىم بىلمەيدى.
- سەناريدى جازۋدا تۇرسىن جۇرتباي مەن بەيبىت ساپارالىنىڭ قۇنانباي تۋرالى جازبالارىن وقىدىڭىز با؟
- وقىپ شىقتىم. ءوزىم دە قۇنانبايدىڭ تاعدىرىن ءبىر كىسىدەي بىلەتىن اداممىن. كەڭەس زامانىندا الاش ازاماتتارىنىڭ ءبارىن قىرىپ سالدىق. كەڭەس زامانىندا ونەر مەن ادەبيەتتىڭ ءبارى يدەولوگياعا باعىندى. سول سەبەپتى دە، تۇلعالارىمىزدىڭ ناعىز بەينەسىن كورسەتە العان جوقپىز. ماسەلەن، تاتتىمبەتتى الايىق. تاتتىمبەت تۋرالى ەشقاشان ايتىلعان جوق. كوپ دەرەكتەر ناقتى ەمەس. داۋلەتكەرەيدىڭ ءوزىن ازەر شىعارىپ الدىق.
- فيلم قالاي باستالادى؟
- فيلمدى وسكەنبايدىڭ اسىنان باستادىق. قازىر قاراشوقىدا ءتۇسىرىپ جاتىرمىز. كوپ كورىنىس سول جەردە ءتۇسىرىلدى. ەڭ قيىن كورىنىس تە وسكەنبايدىڭ اسى بولاتىن. ونى اياقتاپ بىتتىك. قازىر فيلم جارتىلاي دايىن.
...تالاسبەك اعامەن اڭگىمەمىز ۇزاققا سوزىلعان جوق. الماتىعا كەلگەنىندە اسىقپاي سويلەسەتىن بولعانبىز. وكىنىشكە قاراي، قاتال تاعدىر بىزگە بۇنى بۇيىرتپادى. قۇنانباي تۋرالى ايتارى كوپ ەدى. ونىڭ ءبارىن فيلمگە ارقاۋ ەتە الدى ما، جوق پا، ول جاعى بەيماعلۇم.
ءوزى سەناريىن جازعان قۇنانبايىنىڭ فيلم بولىپ جارىققا شىققانىن كورە الماعانى دا وكىنىش تۋعىزادى. ءوزى ايتقانداي، «شىنىنا كەلەتىن بولسا، بۇل بولمىستا وتىرىككە ورىن جوق». وتىرىكتەردەن شارشادىڭىز با ەكەن، قايران اعا! ەڭ قۇرىعاندا، قۇنانبايىڭدى كورۋىڭىز قاجەت ەدى. وعان دا جەتە المادىڭىز. «كەڭەستىك يدەولوگيانىڭ قۇربانى - قۇنانبايىنىڭ» اقتالعانىن كوزبەن كورە الماعانىڭىز وكىنىشتى. «ادام جازۋشى بولۋى ءۇشىن ىشكى دۇنيەسىندە ءبىر باقىتسىزدىق بولۋى كەرەك» دەگەن ەكەن. سول باقىتسىزدىق ءسىزدى ەرتە الىپ كەتتى مە ەكەن...
قۇنانباي تۋرالى اڭگىمەمىز اياقتالعان جوق ەدى عوي، تالاس اعا؟! نەگە ەرتە اسىقتىڭىز ەكەن؟!
اۆتور: گۇلزينا بەكتاس
«ايقىن»
