تاۋدان جاسالعان تاڭعاجايىپ تۋىندىلار

استانا. قازاقپارات - ادام بالاسىنىڭ مۇمكىندىكتەرى تاڭعالدىرادى.

اسىرەسە، ەجەلدە سالىنعان الىپ سارايلار مەن پيراميدالارعا قاراپ-اق ادامزات كۇش-قۋاتىنىڭ دەڭگەيىنىڭ قانشالىقتى ەكەنىن باعامداي بەرۋگە بولادى.

تاۋدان جاسالعان الىپ ەسكەرتكىشتەر دە ادام مۇمكىندىكتەرىنىڭ ءبىز ويلاعاننان دا اۋقىمدى ەكەنىن دالەلدەي تۇسەدى.

ماداين- ساليح



ساۋد ارابياسىنىڭ سولتۇستىك-باتىسىندا ورنالاسقان بۇل عيمارات تاۋ تۋىندىسى. ەجەلگى ادامدار ءشولدى دالالارداعى الىپ جارتاستاردى عيماراتقا اينالدىرعان.

ءشولدى دالادان تابىلعان بۇل قۇرىلىس سول زاماندا مولا رەتىندە پايدالانىلعان. ياعني مىسىرداعى پيراميدالار سەكىلدى، بۇل جەرلەرگە دە اقسۇيەكتەر جەرلەنگەن. ءبىزدىڭ زامانىمىزعا دەيىنگى VIII عاسىر جادىگەرى سانالاتىن بۇل ارحەولوگيالىق نىساندا 131 گە جۋىق ءقابىرحانا بار. ەجەلگى ادامداردىڭ قولىنان تۋعان تاۋ تۋىندىلارى 2008 - جىلى يۋنەسكو-نىڭ دۇنيەجۇزىلىك مادەني مۇرا باعدارلاماسىنا ەنگەن.

بۇل ورىندى جەرگىلىكتى تۇرعىندار «ولىلەر قالاسى» اتاپ كەتكەن. بىرىنشىدەن، بۇل جەر راسىمەن دە ەجەلگى ادامداردىڭ مولاسى. ەكىنشىدەن، اڭىزدارعا سەنسەك، بۇل جەردە تۇرعان سامۋد حالقى قۇدايعا سەرىك قوسىپ، تاستارعا تابىنعانى ءۇشىن اللانىڭ قاھارىنا ۇشىراپ، جەر بەتىنەن جوعالىپ كەتكەن. سول ءۇشىن دە بۇل جاققا ارابيا حالقى دا، ساياحاتشىلار دا كوپ بارا بەرمەيدى ەكەن.

لاليبەلا

بۇل جادىگەر  ⅩⅢ عاسىردا بوي كوتەرگەن. لاليبەلا اتتى ءدىندار پاتشانىڭ بۇيرىعىمەن جاسالعاندىقتان دا شىركەۋلەر سونىڭ اتىمەن اتالادى. عالىمدار ءالى دە بۇل عيماراتتاردىڭ قالاي جاسالعانىن تابا الماي دال. ءبىر ەمەس 11 شىركەۋدى تاستان ويىپ، ءبىرىن-بىرىنە ۇقساتپاي جاساۋ ءۇشىن دە ۇلكەن كۇش-قۋات قاجەت بولارى انىق. ماماندار مۇنداي عيماراتتى جاساۋعا كەم دەگەندە 40000 ادامنىڭ كۇشى كەتكەن دەپ سانايدى. تاستان ويىلىپ جاسالعان بۇل شىركەۋلەر دە يۋنەسكو- نىڭ دۇنيەجۇزىلىك مادەني مۇرا باعدارلاماسىنا كىرگەن.

قىتايداعى ەسكەرتكىش

 

بۇكىل قىتاي جەرىندە بۋددا قۇدايىنا ارنالعان كوپتەگەن ەسكەرتكىشتەر بار. ءبىراق لەشان ەلدىمەكەنىندە ورنالاسقان ءمۇسىن -  سولاردىڭ ىشىندەگى جانە الەمدەگى ەڭ ءىرى ەسكەرتكىش. جارتاسقا ويىلىپ جاسالعان تاس ءمۇسىننىڭ ۇزىندىعى 71 مەتردى قۇرايدى. تان ديناستياسى بيلىك ەتكەن تۇستا سالىنا باستاعان بۇل تۋىندى 90 جىل بويى قاشالعان. بىرەگەي جادىگەردى كورۋگە الەم ەلدەرىنەن ساياحاتشىلار اعىلىپ كەلەتىن كورىنەدى.

قايلاس

 

ال ءۇندىستاندا قايلاس اتتى عيباداتحانا بار. بۇل -  الەمدەگى ەڭ ۇلكەن ءمونوليتتى قۇرىلىس سانالادى. ۇندىستەر وزدەرىنىڭ شيۆا قۇدايىنا ارناپ سالعان بۇل عيمارات اۋماعى 2 شاقىرىمعا سوزىلىپ جاتىر. ادامزاتتىڭ بۇل تۋىندىسى VIII عاسىردا سالىنا باستاعان. مامانداردىڭ پايىمداۋىنشا، بۇل قاسيەتتى ورتالىقتى ۇڭگۋ كەزىندە 200 تونناعا جۋىق ۇگىتىندى سىرتقا شىعارىلعان. تاعى ءبىر ايتا كەتەرلىك جايت، بۇل عيباداتحانا قابىرعالارى ءىرىلى-ۇساقتى ويۋلارمەن، ءتۇرلى ەسكەرتكىشتەرمەن بەزەندىرىلگەن. ولاردىڭ بارلىعى دا ۇلكەن شەبەرلىكپەن تاستان ويىلىپ جاسالعان.

سالت اتتى

ا ق ش-تا قاشاۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ جاتقان سالت اتتى ەردىڭ ءمۇسىنى بولاشاقتا الەمدەگى ەڭ ءىرى ەسكەرتكىشتەر قاتارىنا كىرمەكشى. اتالمىش ەسكەرتكىشتى جاساۋعا ماماندار 1948 -جىلى كىرىسكەن ەكەن. ازىرگە ۇلكەن جارتاستان اتتىڭ ۇستىندەگى باتىردىڭ بەت الپەتى عانا ويىپ جاسالدى. ونىڭ وزىنە 40 جىل ۋاقىت كەتكەن. سوندىقتان دا ەسكەرتكىشتىڭ قاشان تولىققاندى جاسالىپ بىتەتىنى بەلگىسىز. ءيا، 172 مەتردى قۇرايتىن سالت اتتىعا سايگۇلىگىن مىنگىزۋ وڭاي بولماسى انىق.

دەتسەبال

 

رۋمىنياداعى عانا ەمەس، بۇكىل ەۋروپاداعى ەڭ ءىرى ەسكەرتكىشتەردىڭ ءبىرى سانالاتىن بۇل جادىگەر 2004 - جىلى اياقتالعان. اتالمىش ەسكەرتكىش ەجەلگى داكيالىقتار پاتشاسى دەتسەبالدىڭ قۇرمەتىنە ارنالعان. ريمگە ءبىر ەمەس بىرنەشە رەت شابۋىل جاساپ، بىلدەي ءبىر يمپەرياعا قارسىلىق كورسەتە بىلگەن ەرجۇرەك پاتشاعا كەيىنگى ۇرپاعى وسىنداي قۇرمەت جاسادى. 12 ءمۇسىنشىنىڭ 10 جىلعى ەڭبەگى وسىلاي اقتالدى.

سابينا زاكىرجان قىزى

«ايقىن»