تانىمال قىتاي جازۋشىسىنىڭ وقشاۋ ويلارى
ءبىرىنشى، «مەن باقىتتى ەمەسپىن». ورتالىق تەلەۆيزيا ستانسياسىنىڭ «بەتپە - بەت» باعدارلاماسىنىڭ ايگىلى جۇرگىزۋشىسى دۇڭ چيان موياننان «ءسىز باقىتتىسىز با؟» دەپ سۇراعاندا، مويان ىركىلمەستەن تۇرىپ: «بىردەمە دەي المايمىن، مەن بۇل ماسەلە جونىندە ويلانباعان ەكەنمىن. باقىت دەگەندىك ەشتەڭەنى ويلاماۋ، بارلىعىن ءبىر جاققا قايىرىپ قويعاندىق دەگەندىك، دەنىڭىز ساۋ، رۋحاني جاقتان ەشقانداي قىسىم جوق بولعاندا عانا باقىتتى بولا الاسىز. قازىر مەندە قىسىم وتە اۋىر، ۋايىم - قايعى دا وتە كوپ، مەن قايتىپ باقىتتى بولا الامىن. الايدا مەن سىزگە «مەن باقىتتى ەمەسپىن» دەسەم، ءسىزدىڭ «كولگىرسىمەڭىز، جۋىقتا عانا نوبەل ادەبيەت سيلىعىن الىپ تۇرىپ، قالايشا باقىتتى بولمايسىز» دەپ ايتارىڭىز داۋسىز»، - دەپ جاۋاپ بەرەدى.
موياننىڭ تۇسىنۋىنشە، دۇنيەدە ادامداردىڭ كوبى باقىتتى بولا المايدى، ويتكەنى «ەشتەمەنى ويلاماۋ مۇمكىن ەمەس، بارلىعىن ءبىر شەتكە قايىرىپ قويۋ» ءتىپتى دە مۇمكىن ەمەس ەدى.
ەكىنشى، «تەك كوركەمدىكتى عانا سۋرەتتەۋ جاۋاپكەرسىزدىك». ءوز تۋىندىلارىنداعى «مەيىرىمسىزدىك» پەن «جەكسۇرىندىق» ماسەلەلەرى جونىندە مويان: «ءبارىمىز دە ادام مىنەزىنىڭ تاماشا بولۋىن تىلەيمىز، الايدا ومىردە كوڭىلسىزدىكتەر، قاعاجۋ - قاقپايلار ۇنەمى تۋىلىپ تۇرادى، جازۋشىدا وسىنداي شىندىققا باتىلدىقپەن قارايتىن جىگەر بولۋمەن بىرگە، بۇل شىندىقتى ءوز تۋىندىلارىندا اشكەرەلەيتىن جۇرەكتىلىك بولۋ دا قاجەت. ادەبيەت قاراڭعىلىقتى بۇركەمەلەيتىن پەردە بولىپ قالماۋ قاجەت. جازۋشىلاردا قالتارىس پەن جاۋىزدىقتى اشكەرەلەيتىن باتىلدىق بولۋ ءتيىس». ارينە، بۇل جاي كەيبىر وقىرمانداردىڭ شامىنا ءتيىپ كەتۋى، ولار مۇنداي تۋىندىلاردى كورگەننەن كەيىن، الاڭداۋشىلىق ءبىلدىرىپ، «جازۋشىلار نە ءۇشىن مۇنداي بىردەڭەلەردى جازادى، كوركەم نارسەلەردى جازسا بولماي ما؟» دەۋى مۇمكىن. ءبىراق مەنشە، تەك كوركەمدىكتى عانا جازۋ جاۋاپكەرسىزدىك بولادى. بۇل مەنىڭ ۇزاق جىلدان بەرى ءوزىمدى دارالاندىرىپ كەلە جاتقان سەبەپتەرىمنىڭ ءبىرى، - دەيدى.
كوركەمدىك جىرلانۋى، جاۋىزدىق اشكەرەلەنۋى قاجەت. بۇل اقيقاتتى بارلىق ادام بىلەدى. الايدا ادامدار كوبىنەسە ءوزىنىڭ جاقسى جاعىنىڭ عانا ايتىلىپ، جامان جاعىنىڭ ايتىلماۋىن، جامان جاق ايتىلار بولسا، تەك باسقالاردىڭ جامان جاعىنىڭ ايتىلۋىن تىلەيدى.
ءۇشىنشى، «ادەبيەت سيلىعى ساياسي سيلىق ەمەس». تىلشىلەرمەن بولعان سۇحپات جيىنىندا مويان جۇزدەگەن تىلشىگە قاراپ تۇرىپ: «نوبەل سيلىعى ادەبيەت سيلىعى، ساياسي سيلىق ەمەس، مەن ادام تۇرعىسىنان جازۋشىلىقپەن شۇعىلدانام، مەنىڭ جەڭىسىم - ادەبيەتتىڭ جەڭىسى، مەنىڭ شىعارمالارىمدى وقىعاندار ابدەن بىلەدى، مەن سىنشىلدىقتى، ادام حاراكتەرىن اشۋدى ءوز شىعارمامنىڭ ءتۇيىنى ەتەمىن»، - دەيدى. دەسەدە مىناداي بولۋ مۇمكىندىگى ابدەن كۇشتى، ءبىر ءبولىم باسشىلار موياننىڭ سيلىق الۋىندا وزدەرىنىڭ كورسەتكەن ەڭبەكتەرىن، مىسالى، «باۋلۋ جاعىنداعى ەڭبەگى»، «قولداۋ جاعىنداعى ەڭبەگى»، «شارت - جاعداي ازىرلەۋ جاعىنداعى ەڭبەگى» سىندىلاردى ويلايتىن بولۋى مۇمكىن. ءبىراق مويان ولار جونىندە ەشقانداي بورىشتىلىق كورسەتپەي، «بۇل تەك - ادەبيەتتىڭ جەڭىسى» دەيدى.
ءتورتىنشى، تورداعى كوپتەگەن تالاس - تارتىس جونىندە. مويان: «جازۋشى شىعارمالارى ارقىلى سويلەيدى، جازۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىقپەن شۇعىلدانۋى ءوز ارىنىڭ مەڭگەرۋىندە ادامداردىڭ تاعدىرى مەن وي - سەزىمدەرىنە ءۇڭىلۋ، سوڭىندا تۇجىرىم شىعارۋ ءۇشىن بولىپ تابىلادى»، - دەيدى.
دارالىق سالىستىرماسى كەڭەيىپ جانە وڭايلاسىپ جاتقان بۇل زاماندا، كەيبىرەۋلەر اقشا تابۋ ءۇشىن جازسا، كەيبىرەۋلەر بەدەل تابۋ ءۇشىن جازادى، كەيبىرەۋلەر اتاق شىعارۋ ءۇشىن جازسا، كەيبىرەۋلەر مويان سەكىلدى ادام حاراكتەرىن اشۋ ءۇشىن، قالىڭ قاۋىم ءۇشىن جازادى.
بەسىنشى، «تىم تەز دامۋ قاجەتسىز». ادامداردىڭ باي - كەدەيلىگى جانە ارمان - تىلەكتەرى جونىندە ءسوز بولعاندا مويان بىلاي دەدى: «ءبىز ءوز تۋىندىلارىمىز ارقىلى ادامدارعا تىم تەز دامۋدىڭ، حايۋاندار مەن وسىمدىكتەردى سونشا تەز جەتىلدىرۋدىڭ قاجەتى جوق ەكەنىن، ويتكەنى حايۋاندار نەمەسە وسىمدىكتەر تەز جەتىلىپ كەتسە، ءدامىنىڭ جاقسى بولماي قالاتىنىن، قورەكتىك قۋاتىنىڭ بولمايتىنىن ايتۋىمىز؛ كوركەم تۋىندىلارىمىز ارقىلى ادامدارعا ابايلاپ ىستەۋدى، قادامىمىزدى باياۋىراق الۋدى، بايىپتى بولىپ، بەس ۇلەستى قازىر ىستەتسەك، بەس ۇلەستى كەيىنگى ۇرپاقتارعا قالدىرىپ قويۋ كەرەكتىگىن ايتۋىمىز كەرەك». اۋا الماستىرعىش جوق كەزدە ىستىققا توزە المايتىندار قازىرگىدەي كوپ ەمەس ەدى. ەلەكتر شىراعى جوق كەزدە الىستان نەمەسە جاقىننان كورە المايتىندار قازىرگىدەن از بولاتىن. تەلەۆيزور جوق كەزدەردە ادامداردىڭ جۇمىستان سىرتقى تۇرمىسى دا وتە مول مازمۇندى ەدى، جول قاتىناسىنىڭ قولايلى بولۋى ادامداردىڭ ساياحات قۋانىشىن جوق قىلدى، تەلەگرافتىڭ زىمىران تەزدىگى ادامداردىڭ حات - بايلانىستان الاتىن ءلاززاتىن ىعىستىرىپ تاستادى. ازىق - تۇلىك اسپا - توكتىگى ادامداردىڭ ءدام سەزىنۋىن جوعالتتى.
التىنشى، «مويان ورلەۋى كوتەرىلۋىن ۇناتپاۋ». 2 رەت اقپار جاريالاۋ جيىنى اشىلعاننان كەيىن، مويان ەندى ەشقانداي ادامدى قابىلدامايتىنىن مالىمدەدى. ول وتە كىشى پەيىلدىكپەن: «مەن مويان ورلەۋىنىڭ كوتەرىلۋىن ۇناتپايمىن، باقىتقا قارسى كوتەرىلىپ كەتسە، مەن بۇل ورلەۋدىڭ تەزدەن سايابىرلاپ قالۋىن، ۇزاق بولعاندا ءبىر اي ىشىندە جۇرتتىڭ بۇل ءىستى تەزدەن ۇمىتىپ كەتۋىن تىلەيمىن»، - دەدى.
ادام قانشا ۇلى بولعان سايىن، ول ءوزىنىڭ ۇلىلىعىن ايتۋدى قالامايدى. مويان، ءسىرا، وسىنداي ادام بولۋى مۇمكىن.
ۋاڭ جينجوۋ \ ءلاززات تۇرسىنباي قىزى
سەن قازاق سايتىنان
