قىزدى نەگە تەپپەيتىنىن ەندى ءبىلدىم

استانا. قازاقپارات - باستاۋىش سىنىپ وقىپ جۇرگەن كەزىمىزدە سىنىپتاس بالالارمەن كەلىسپەي قالىپ، ءجيى توبەلەسىپ قالاتىنمىن.

مۇعالىمىمىزدىڭ قۇلاعىنا جەتسە، اۋەلى بالالارعا: «قىزعا اياق كوتەرگەندەرىڭ نە سۇمدىق؟ » - دەپ ۇرساتىن. «قىز بالاعا اياق كوتەرۋگە بولمايدى» دەگەن ۇعىمدى وسى ۋاقىتقا دەيىن جاي سىيلاستىقتىڭ بەلگىسى بولعاندىقتان شىعار دەپ ويلايتىنمىن. الايدا، جاقىندا «سالت- ءداستۇر سويلەيدى» اتتى كىتاپتى وقىپ، بۇل تىيىمعا سەبەپ تەك تاربيە مەن سىيلاستىق قانا ەمەس ەكەنىن ءتۇسىندىم. ەندەشە، مىنا ءبىر اڭىز سول سوزىمە دالەل بولسىن.

Ⅸعاسىردا ءومىر سۇرگەن تۇركى حالىقتارىنىڭ ۇلى ويشىلى - قورقىت بابامىز قىرىق جىل ولىمنەن قاشىپتى. اجالعا ايلا تاپتىرماي، ۇزاق جاساپتى. ولىمگە سەبەپ بولار بارلىق اپاتتىڭ الدىن الىپ، ارالدا قوبىزىن زارلاتىپ وتىرادى ەكەن. وعان شاكىرتتەرى توستاقپەن اس اكەلىپ تۇرىپتى. ءبىر كۇنى قاراقۇرت توستاققا جابىسىپ ارالعا ءوتىپ كەتەدى. قورقىت اۋقاتتانىپ وتىرعاندا قاراقۇرت باشپايىن شاعىپ الادى. قورقىت قاراقۇرتتىڭ ۋىنان ءىسىنىپ، دىرىلدەپ، جانالقىمعا كەلەدى. سوڭعى دەمى ۇزىلەر شاقتا شاكىرتتەرىنە:

- مەنى كەبىندەپ جەرلەگەندە سول اياعىمنىڭ باشپايلارىن كومبەي، سىرتقا شىعارىپ قويىڭدار، - دەپ وسيەت ايتادى. شاكىرتتەرى:

- بابا، نەگە ولاي دەيسىز؟ - دەيدى.

- سەبەبى، بوزبالا شاعىمدا سول اياعىمنىڭ باشپايى قارىنداسىما ءتيىپ كەتىپ ەدى. قارىنداسىنا قولى، نە اياعى تيگەندەردىڭ كوردەگى ازابى قاتتى بولادى. وسى قاتەلىكتىڭ وكىنىشى وزەكتى ورتەپ كەتتى. كومىلمەگەن اياعىم كەيىنگى ۇرپاققا ونەگە بولسىن. قىز بالانى ۇرىپ- سوقپاڭدار. قۇدايدىڭ قاھارىنا ۇشىرايسىڭدار، - دەگەن ەكەن.

قورقىت اتا تۋرالى وسى ءبىر اڭىزدان- اق قىز بالانى قالاي قۇرمەتتەۋ كەرەك ەكەنىن بايقاۋعا بولادى. بۇل تەك ءبىر عانا مىسال ەمەس. بۇل كىتاپتان ءبىرقانشا ىرىم- تىيىمداردىڭ جاۋابىن تاباسىڭ. «نەگە ولاي بولمايدى؟ » دەگەن سۇراقتى كىتاپتى وقىعان ادام قويمايتىن بولادى.

كىتاپتى قۇراستىرىپ، حالىققا ۇسىنعان - سانجار كەرىمباي، ايبەك ءنابي، مۇحيت تولەگەن، اسىلتاي تاسبولات سياقتى جاس عالىمدار. ال، نەگىزگى يدەيا اۆتورى - ابزال قۇسپان. بۇل كىتاپتىڭ الدىندا وسى كىسىلەردىڭ باستاماسىمەن «الديدەن ەپوسقا دەيىن» اتتى وتباسىلىق حرەستوماتيا جارىق كورگەن بولاتىن. از عانا ۋاقىتتىڭ ىشىندە ول كىتاپ ۇلكەن سۇرانىسقا يە بولىپ، جاقسى تارالىپ ۇلگەرگەندىكتەن، حالىقتىڭ سۇراۋى بويىنشا «سالت- ءداستۇر سويلەيدى» كىتابىمەن جالعاسىن تاۋىپتى.

«2012 - جىلدىڭ قازان ايى ەدى. ابزال قۇسپان ەكەۋمىز ازىرەت سۇلتاننىڭ باسىنا زيارات ەتىپ، تۇركىستاننان الماتىعا پويىزبەن قايتىپ كەلە جاتقانبىز. مەن اڭگىمە بارىسىندا قيسسالاردان ءۇزىندى ايتىپ وتىردىم. ابزال قىزىعا تىڭداپ وتىردى دا: «ساكە، مەندە ءبىر جوسپار بار ەدى. قازىر ۇكىمەت بالاباقشا اشۋعا جاردەم بەرىپ جاتىر. مەن ورالدا بالاباقشا اشىپ، بالالاردى ۇلتتىق رۋحتا تاربيەلەگىم كەلەدى. ورال قاتتى ورىستانعان جەر عوي. سوندىقتان دايىن ماتەريال از. وسى ايتىپ وتىرعان اڭگىمەلەردى بالالارعا ارناپ جازىپ بەرە الاسىڭ با؟ » - دەدى. مەن ويلانىپ قالدىم دا: «بولادى. تەك شارتى بار. قاسىما ەكى اسسيستەنت الام. مەن جاقسى جۇمىسى بار اداممىن. تابىسىم جامان ەمەس. ءبىراق انا ەكى جىگىتكە جالاقى تولەۋ كەرەك. ول جاعى قالاي بولادى؟ » - دەدىم.

ابزال: «سەن شىنىمەن دە جازىپ بەرە الاتىن بولساڭ، مەن كولىگىمدى ساتسام دا، ءۇيىمدى ساتسام دا جالاقىسىن تولەيمىن. سەن تەك جازىپ بەر. نەشە ايدا ءبىتىرىپ بەرەسىڭ؟ » - دەدى. مەن 3 اي سۇرادىم. 2013 -جىلدىڭ قاڭتار ايىندا كىتاپ جازۋ باستالدى. ءبىراق 3 اي ۋاقىت جەتپەدى. جۇمىس 7 ايدا زورعا ءبىتتى. كىتاپتىڭ اتىن قويۋدىڭ ءوزى 1 ايعا سوزىلدى. كونكۋرسقا 50 دەن استام ات قاتىستى. ەڭ سوڭىندا «الديدەن ەپوسقا دەيىن» دەگەن اتاۋ جەڭىپ شىقتى. بۇل كىتاپتىڭ ءساتتى شىعۋى جىگىتتەرگە جىگەر سىيلادى. ولار: «قۇمارىمىز قانباي قالدى. جالعاسىن تاعى جازايىق» ، - دەدى. ءسويتىپ «سالت- ءداستۇر سويلەيدى» اتتى وتباسىلىق حرەستوماتيانى جارىققا شىعاردىق» ، - دەيدى سانجار كەرىمباي. سانجار اعانىڭ بۇل ايتقاندارىنان- اق اۆتورلاردىڭ قوس بىردەي كىتاپتى دا ۇلتجاندىلىقپەن جازعانىن بايقايسىڭ. ەندەشە اۆتور اعالارعا ەڭبەكتەرىنىڭ جەمىسىن كورۋگە جازسىن دەپ تىلەيمىز!

«توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنىن» جازۋشى ديداحمەت ءاشىمحان ۇلىنىڭ مىنا ءبىر پىكىرىمەن اياقتايىن: « بۇرىنعى زەرتتەۋشىلەر اڭىز- قيسسالاردى تەك قازاقستان اۋماعىنان جيناسا، بۇل كىتاپتىڭ اۆتورلارى مونعوليا، قىتاي سياقتى ەلدەردىڭ مۇرالارىن اقتارىپ، ەلدەن كەتكەن رۋحاني قازىنانى تۋعان جەردىڭ توپىراعىنا قايتا اكەلىپتى. بۇل ەڭ ۇلكەن ولجا! ەندىگى ماسەلە: ەگەر بىزدەگى پەداگوگتار، ويلى ازاماتتار بۇل كىتاپتىڭ قادىرىن شىن باعالاسا، بۇل - دايىن تۇرعان وقۋ قۇرالى. ەتيكا ءپانىنىڭ №1 حرەستوماتياسى بولۋعا سۇرانىپ تۇر. ادەمى دۇنيە شىققان، عۇمىرى ۇزاق بولعاي! حالىق يگىلىگىن كورگەي!» .

نۇرگۇل قاليمولدا

جاس وركەن