قۇربان شالۋداعى حيكمەت

استانا. قازاقپارات - يسلام - الەۋمەتتى تۇتاستاي ىزگىلىك پەن قۋانىشقا بولەيتىن يلاھي مادەنيەت. وعان ادامزات بالاسىنا تەك جاقسىلىق اكەلەتىن ءدىنىمىزدىڭ تەرەڭ فيلوسوفياعا نەگىزدەلگەن ۇكىمدەرى بۇلتارتپاس دالەل.

يلاھي ۇكىمدەردىڭ ادامدى باۋراپ، ەلىتىپ اكەتەتىندىگى سونشالىقتى حاق دارياسىنا تەرەڭ شومعان سايىن اسىل ءدىنىمىزدىڭ قۇندىلىققا تولى - تۇگەسىلمەس قازىنا ەكەنىنە كوز جەتكىزەسىڭ. الايدا، يسلام يگىلىكتەرىنە ماڭدايداعى قوس كوزبەن ەمەس، جۇرەك كوزىمەن نازار سالساق عانا ونىڭ حيكمەتىن تولىق سەزىنە المامىز.

حاق ءۇشىن ساداعا بولۋ

اراب تىلىندەگى «قۇرب» ءسوزى جاقىنداۋ دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. ال، قۇربان ايت دەپ، زيلحيدجا ايىنىڭ ونىنشى كۇنى باستالىپ، ءۇش كۇنگە سوزىلاتىن «يدال- ادحا» مەرەكەسى كۇندەرى اللا- تاعالاعا اقسارباس اتاپ، حاققا جاقىنداۋدى ايتامىز. ءاسىلى، حاق- تاعالانىڭ رازىلىعى ءۇشىن قۇربان شالۋ - يبراحيم پايعامباردىڭ سۇننەتى ءھام سول زاماننان بەرى جالعاسىپ كەلە جاتقان يلاھي ءداستۇر.

 جاببار حاق يبراحيم پايعامباردىڭ شىنايىلىعىن سىناپ كورۋ ءۇشىن وعان بالاسىن قۇربان شالۋعا بۇيىرعان بولاتىن. باۋىر ەتى بالاسى يسمايىلدى قۇربان ەتىپ شالۋ حز. يبراحيمگە اسا اۋىر ءتيدى. الايدا، جۇرەكتى شىم- شىم ەتكىزەر تاقسىرەتىن تارتقىزباسا يلاھي سىناقتىڭ ەش ءمانى بولماس ەدى. وسى حيكمەتتى جان- جۇرەگىمەن ۇققان يبراحيم پايعامبار بۇل سىناقتى ەڭسەرۋگە نار- تاۋەكەل ەتتى. پارۋاديرگار پارمەنىنە قۇلدىق ۇرعان حز. يبراحيم ۇلىن قۇبىلاعا قاراتىپ، «بيسميللاسىن» ايتىپ، باكىسىن تالما- تۇسىنا تاقاعان شاقتا، جاببار حاق ءيبراحيمنىڭ ادالدىعىنا رازى بولىپ، يسمايىل وعلاننىڭ ورنىنا كوكتەن تۇسىرگەن كوك قوشقاردى قۇربان ەتىپ شالۋدى بۇيىردى. يلاھي تاعىلىمى مول وسى وقيعادان سوڭ حاقتىڭ رازىلىعى ءۇشىن قۇرباندىققا مال شالۋ ءداستۇرى قالىپتاستى.

 ناعىندا، ۇلى جاراتۋشى حز. ءيبراحيمنىڭ وزىنە ادال بەرىلگەنىن اۋەلدەن- اق بىلەتىن. ەگەر، حاق تاعالا تىرشىلىكتەگى ءاربىر ءىستىڭ بولۋىن بۇيىرىپ، ونىڭ قالاي ىسكە اساتىنىن الدىن- الا بىلمەسە، وندا ۇلى جاراتۋشىنىڭ قۇدىرەتى مەن كورەگەندىگىنە كۇمان (اللا ساقتاسىن) تۋعان بولار ەدى. ءبىراق، جاببار حاق كەمشىلىك اتاۋلىدان ادا، قۇدىرەتى شەكسىز كەمەلدىك يەسى. ياعني، ۇلى جاراتۋشى ازەلدەن ءيبراحيمنىڭ ادال بەرىلگەن قۇل ەكەنىن بىلگەن ءھام بىلە وتىرىپ يبراحيم پايعامباردىڭ ءتالىمى ءمىنسىز ونەگەسىن جۇمىرباستى پەندەلەرىنە ۇلگى ەتكەن ەدى.

ءيا، شيىرشىق اتقان مىنا بەۋ دۇنيەدە شارعى پەندە نە ءتۇرلى سىناقتى باستان كەشىرەدى. ونداي سىن ساتتە ۇلى جاراتۋشىعا ىنتى- شىنتىمەن يلانۋشى مۇسىلمان حز. يبراحيم سەكىلدى جانسەبىل راۋىشتە حاققا ادالدىق تانىتۋى ءتيىس. ويتكەنى، قۇران- كارىمدە: «... ءار نارسەنى تارك ەتىپ، اللاعا جونەل» (مۋزاممۋل، 73/8) دەپ بۇيىرىلادى. حاق ەلشىسى (س. ا. ۋ) دە: «مومىن، اللا مەن ەلشىسىن بالا- شاعاسى مەن مال- مۇلكى جانە ءيسى ءبۇتىن جاراتىلىستان جوعارى قويمايىنشا، مومىن بولا المايدى» ، - دەيدى حاديس- شاريفتەرىنىڭ بىرىندە. حاكىم ابايدىڭ: «ماحابباتسىز دۇنيە بوس»، - دەگەن ۇلاعاتتى عاقلياسى دا ۇلى جاراتۋشىنى تانۋدان ماقۇرىم قالىپ، دۇنيەنىڭ وتكىنشى قىزىعىنا مالدانىپ، بار عۇمىرىن عيبراتسىز تەكتەن- تەككە وتكىزگەن بەيباقتارعا قاراتا ايتىلعان. ياعني، جۇرەكتىڭ شىن قۇمارتقان ۇلى يەسىن تابا الماعاندار، اللاعا رياسىز ادالدىق تانىتپاعاندار - شىنىندا دا يلاھي مۇمكىندىكتەن قۇر قالعان قۋىس كەۋدەلەر سانالادى. ال، پەندەشىلىكتىڭ سولىعىن باسىپ، پەيىلىمىزگە اراي تۇسىرگىمىز كەلسە، تالاسسىز يسلامعا مويىنسۇنۋىمىز شارت.

 شىنتۋايتىندا، حاقپەن قاۋىشۋ ءاماندا ساليح قۇلدار ءۇشىن باستى مۇرات سانالعان. ازىرەيلىل پەرىشتە يبراحيم پايعامبارعا كەلىپ؛ «اللا سەنىڭ جانىڭدى الۋدى بۇيىردى» ، دەگەندە، يبراحيم ەش ساسپاستان؛ «دوس، دوسىنىڭ جانىن الۋشى ما ەدى؟ » دەپ جاۋاپ قاتقان ەدى. قاپەلىندە نە ايتارىن بىلمەگەن ازىرەيىل كەرى ورالىپ، حاققا ءيبراحيمنىڭ ارىزىن ايتقاندا، جاببار يەمىز: «دوس، دوسىمەن قاۋىشقىسى كەلمەي مە ەكەن؟ » ، دەگەن بولاتىن. ازىرەيىلدەن مۇنى ەستىگەن يبراحيم شات- شادىمان كۇيدە يلاھي پارمەنگە مويىنسۇنعان ەدى.

شاريعاتتا حاققا مويىنسۇنۋ جاقسىلىققا شاقىرۋ، جامانشىلىقتان قاشىرۋ قاعيداسىنا نەگىزدەلگەن. ادامزاتتىڭ ارداقتىسى مۇحاممەد (س. ا. ۋ) : «ءبىرىڭىز جامان ءبىر ءىس كورە قالساڭىز، ونى قولىڭىزبەن تۇزەتىڭىز. كۇشىڭىز جەتپەسە تىلىڭىزبەن قارسى شىعىپ، نارازىلىق ءبىلدىرىڭىز. وعان شاماڭىز جەتپەسە، جۇرەگىڭىزبەن قارسى شىعىڭىز» ، دەپ بۇيىرادى. ياعني، ءومىر سۇرگەن ورتامىزدا ادىلەتسىزدىك ورىن العان جاعدايدا، مۇسىلمان بالاسى ادىلەتسىزدىكتى قالپىنا كەلتىرۋگە مىندەتتى. ەگەر، ادىلەتسىزدىكتى قالپىنا كەلتىرۋگە تالپىنباسا، سول ادىلەتسىزدىكتىڭ ورىن الۋىنا بىرگە ۇلەس قوسقان سانالادى. حاق ەلشىسى (س. ا. ۋ) بۇل تۋرالى: «كۇناعا كوزىن جۇمعان - كۇناھار، كۇپىرلىككە ريزاشىلىق بىلدىرگەن - كاپىر» ، - دەگەن بولاتىن.

يمام عازالي: «مومىن ءاربىر ىسىنە اسا بايىپپەن قاراماسا، حاققا اسىلىق كەلتىرۋى ابدەن مۇمكىن. ءتىپتى، ءبىر ىزگى ءىستى ورىنداۋعا ەرىنىپ، ەنجارلىق تانىتسا، ناق سول كەزدە حاققا ەمەس، ناپسىسىنە تابىنعان بولىپ شىعادى» ، دەيدى. دەمەك، حاققا تولىق مويىنسۇنعىمىز كەلسە، ءدايىم رۋحاني وياۋ بولىپ، ارىمىزدى كۇزەتىپ، ادىلەتتىلىكتىڭ تۋىن نىق ۇستاۋىمىز شارت. ياعني، الدىمىزدا كەلە جاتقان قۇربان ايت مەيرامى دا «ولاي بولسا راببىڭ ءۇشىن ناماز وقى جانە قۇربان شال» اتتى يلاھي پارمەنگە نەگىزگەلگەندىكتەن، بۇل مەرەكەنىڭ شىن مانىندە ەكى دۇنيەمىز ءۇشىن بەرەكەلى بولۋىنا بارىنشا ىجداقاتتىلىق تانىتقانىمىز ابزال.

قۇربان مەرەكەسىنىڭ الەۋمەتتىك ءمانى

قوعامدا ءال- ءاۋقاتى جوعارى باي- ماناپتارمەن قاتار جىلدار بويى تاڭدايى قىزىل كورمەيتىن، ءتىپتى، تىسكە باسار تالعاجۋ تاپپاي اشقۇرساق عۇمىر كەشەتىن قانشاما جارلى- جاقىباي ءومىر سۇرەدى. قۇربان ايت مەرەكەسى وسىنداي جوق- جىتىككە حاقتىڭ شاراپاتى بولىپ تيەتىن يلاھي شارا دەسەك قاتەلەسپەيمىز. مىسالى، قۇربان ايت مەرەكەسىندە كول- كوسىر جارىلقاۋعا بولەنگەن كەدەي- كەپشىكتىڭ كوڭىلى رايلانادى. استا- توك داستارحاندا جەڭسىك اس ءىشىپ، ءتاۋباسىن ايتىپ، ءبىرىن- ءبىرى قۇتتىقتاپ، رۋحاني كوڭىل تۇتاستىعىن قۇرادى. قوعام بايلىعىن بىرگە بولىسەدى. الەۋمەتتىڭ ءبىر- بىرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگى ارتادى. كىسى بويىنداعى جەك كورۋشىلىك سەزىم سۋالىپ، كوكىرەكتەگى وكپە- ناز ەرىپ سالا بەرەدى. كوڭىلدىڭ كىرى كەتىپ، جان- سارايىڭدا يلاھي ماحابباتتىڭ گۇلى قاۋىز جارادى. اسىرەسە، قۇربان شالعان مۇسىلماننىڭ كەۋدەسى شۋاققا ەنىپ، جۇرەگى تىنىشتىق تابادى. ساۋاپتى ءىس جاسادىم دەپ كوڭىلى جايلانىپ، ىسىمەن بىرگە تىلىمەن ايتقان زىكىرى جۇرەكتىڭ سوعىسىمەن ۇندەسەدى.

ءيا، ەكى دۇنيەنىڭ ءسارۋارى پايعامبارىمىز (س. ا. ۋ) : «ادامزات بالاسى اللانىڭ قۇزىرىندا قۇربان ايت كۇنىندە قۇربان شالۋدان اسقان سۇيىكتى ءىس ىستەگەن ەمەس. ول قۇربان قيامەتتە مۇيىزىمەن، تەرىسىمەن، تىرناعىمەن كەلەدى. قۇربان قانى حاق قۇزىرىندا ۇلكەن مارتەبەگە يە. قان اعىپ جەرگە تۇسپەستەن قۇربان قابىل بولادى. قۇرباندى تازا جانە ساف جۇرەكپەن اللاعا ارناڭدار» ، دەپ بۇيىرعان. دەمەك، شىن ىقىلاسىمىزبەن حاقتىڭ رازىلىعى ءۇشىن قۇربان شالساق، قيامەت كۇنى ونىڭ سان ەسە ساۋابىن الاتىنىمىز دا حاق.

 ءتۇيىن

 دىنىمىزدە جۇما كۇنى مەن ءپىتىر- ساداقا تاراتىلعان ۋاقىت جانە ارافا مەن قۇربان ايتتىڭ العاشقى كۇنى دۇعا- تىلەك قابىل بولاتىن شۇعىلالى شاق سانالادى. ولاي بولسا، الدىمىزداعى ارافا جانە قۇربان ايت كۇنى حاق- تاعالانىڭ نازارىنداعى بارشا مۇسىلمان قاۋىمىنىڭ تىلەگى قابىل بولعاي! الاش جۇرتىنىڭ دا اسقاق ارمانى ورىندالىپ، ەكى دۇنيەدە ءجۇزىمىز جارىق بولسىن دەپ تىلەيمىز!

 مۇحان يساحان

islam.kz