ن. نازاربايەۆ الەمدىك نارىقتىڭ قازىرگى جاعدايىن ەسكەرە وتىرىپ ەلدەردىڭ ەكونوميكالارىن جاقىنداستىرۋدى ۇسىندى

استانا. قازاقپارات - قازاقستان پرەزيدەنتى كاسپي ماڭى مەملەكەتتەرى باسشىلارىنىڭ ءتورتىنشى سامميتىنە قاتىستى، دەپ جازادى اقوردانىڭ رەسمي سايتى.

سامميتكە ازەربايجان پرەزيدەنتى يلحام اليەۆ، يران پرەزيدەنتى حاسان رۋحاني، رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين جانە تۇرىكمەنستان پرەزيدەنتى گۇربانگۋلى بەردىمۇحامەدوۆ قاتىستى.

سامميت بارىسىندا كاسپي تەڭىزىن بىرلەسىپ باسقارۋ، سۋ ايدىنىندا زاماناۋي قۇقىقتىق رەجىم قالىپتاستىرۋ، ونىڭ بىرەگەي تابيعي ورتاسى مەن بيولوگيالىق رەسۋرستارىن ساقتاۋ ماسەلەلەرى تالقىلاندى.

مەملەكەت باسشىلارى الدىڭعى سامميتتەردىڭ شەشىمدەرىنىڭ ورىندالۋ قورىتىندىسىن شىعارىپ، «كاسپيي بەستىگى» اياسىنداعى دامۋدىڭ كەلەسى كەزدەسۋگە دەيىنگى كەزەڭگە ارنالعان نەگىزگى باسىمدىقتارىن بەلگىلەدى.

قازاقستان پرەزيدەنتى ءوز سوزىندە تاراپتاردىڭ كەلىسسوزدەر ۇدەرىسىندە 2010 -جىلعى باكۋ كەزدەسۋىنەن بەرى ايتارلىقتاي ىلگەرىلەگەنىنە توقتالدى.

- وسىنشا كۇردەلى تاقىرىپتى تالقىلاۋ دوستىق، ءوزارا تۇسىنىستىك پەن سەرىكتەستىك اۋاندا ءوتىپ جاتىر. وسىدان ءتورت جىل بۇرىن ءبىز قاۋىپسىزدىك سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىمگە قول قويۋعا وسىلاي شىققان ەدىك. بۇل ءبىزدىڭ ەلدەرىمىزدىڭ كاسپي تەڭىزىندەگى تۇراقتىلىق پەن قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋداعى كەڭ اۋقىمدى ماسەلەلەر بويىنشا ءوزارا ءىس-قيمىلىن كەڭەيتۋگە بەرىك نەگىز قالادى، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

نۇرسۇلتان نازاربايەۆ گيدرومەتەورولوگيا، بيورەسۋرستاردى قورعاۋ جانە توتەنشە جاعدايلارعا ارەكەت ەتۋ سالاسىندا كەلىسىمگە قول قويۋ جوسپارلانعانىن ايتتى.

- ءبىز سونداي-اق ساياسي مالىمدەمە قابىلدايمىز، ول تاياۋ بولاشاقتاعى كەلىسسوزدەر ءۇشىن جولباسشى بولۋى ءتيىس. بۇل مالىمدەمەدە ءبىز ماڭىزدى قاعيداتتاردى بەكىتەمىز. ول ءبىزدىڭ جۇمىسىمىزدىڭ باستى ماقساتىنا جەتۋگە - كاسپي تەڭىزىنىڭ قۇقىقتىق مارتەبەسى تۋرالى كونۆەنسياعا قول قويۋعا باعىتتالعان. تاياۋ ۋاقىتتاردا وسى قۇجاتتى قابىلدايتىنىمىزعا جانە كاسپي وڭىرىندەگى ىنتىماقتاستىقتى تەرەڭدەتۋ ءۇشىن بەرىك قۇقىقتىق ىرگەتاس قالايتىنىمىزعا ۇمىتتەنەمىن، - دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.

مەملەكەت باسشىسى سونداي-اق «كاسپي بەستىگىنىڭ» جالپى اۋانى سىندارلىلىعىمەن ءارى مامىلەگە كەلۋگە دايىندىعىمەن سيپاتتالاتىنىنا نازار اۋداردى. نۇرسۇلتان نازاربايەۆ تاراپتار كاسپي تەڭىزىنىڭ ءادىل قۇقىقتىق رەجيمىن ورناتۋعا تاياۋ ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

وسىعان وراي مەملەكەت باسشىسى كاسپي ماڭى ەلدەرىمەن سەرىكتەستىككە بايلانىستى مۇمكىندىكتەر جونىندەگى ءوز ويلارىن ورتاعا سالدى. بۇل رەتتەگى ىنتىماقتاستىقتىڭ اۋقىمدى بولىگىن ساۋدا- ەكونوميكالىق بايلانىستار قۇراۋى ءتيىس.

- ءبىز كاسپي وڭىرىندەگى ەلدەردىڭ ىسكەر توپتارىنىڭ سامميت قارساڭىنداعى فورۋمىن قوشتايمىز. مۇنداي الاڭ بيزنەس وكىلدەرى اراسىندا ءوزارا ءتيىمدى ەكونوميكالىق بايلانىستار ورناتۋدىڭ ءبىر فورماسى بولىپ سانالادى، - دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.

مەملەكەت باسشىسى ەلدەردىڭ ەكونوميكالارىن الەمدىك نارىقتىڭ قازىرگى جاعدايىن ەسكەرە وتىرىپ جاقىنداستىرۋ جولدارىن قاراستىرۋ مۇمكىندىگىنە نازار اۋداردى.

- ەكونوميكالىق ءوزارا ءىس-قيمىلدارعا كاسپييدىڭ قۇقىقتىق مارتەبەسىن رەتتەگەنگە دەيىن دە نەگىز قالاۋعا بولادى. «كاسپي ەركىن ساۋدا ايماعىن» قۇرۋ تۋرالى ۇسىنىستى قاراستىرۋدى ۇسىنامىن. بۇل ءبىزدىڭ ەلدەرىمىزدىڭ ۇكىمەتتەرى دەڭگەيىندە ناقتى تالقىلاناتىن ماسەلەلەردىڭ العاشقىسى بولا الادى، - دەدى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ.

قازاقستان پرەزيدەنتى كاسپي تەڭىزىنەن وزگە تەڭىزدەرگە، الەمدىك مۇحيتقا جانە كەرى قاراي جالپىعا مويىندالعان نورمالار مەن حالىقارالىق قاعيداتتار نەگىزىندە ەركىن شىعۋ تۋرالى قاعيداتتاردى كەلىسىمدەۋ سامميتتىڭ ماڭىزدى جەتىستىگى بولعاندىعىنا توقتالدى.

- بۇگىنگى تاڭدا قازاقستاندا ترانزيتتىك باعىتتاردىڭ «سولتۇستىك-وڭتۇستىك»، تراسەكا، «ليانيۋنگان پورتى - قورعاس - اقتاۋ پورتى» سەكىلدى دامىعان جەلىسى بار. «باتىس قىتاي - باتىس ەۋروپا» اۆتوكولىك ءدالىزىنىڭ قۇرىلىسى اياقتالۋعا تايادى. بيىل قازاقستان، تۇرىكمەنستان جانە يران اراداعى تەمىرجولدى تۇپكىلىكتى تۇيىستىرۋگە نيەتتى. ءبىز قازاقستاننىڭ اۋماعىن ءىرى ەۋرازيالىق ىسكەرلىك جانە ترانزيتتىك حابقا اينالدىرۋ ءۇشىن قاجەتتى بارلىق جاعدايدى جاساۋدامىز، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

نۇرسۇلتان نازاربايەۆ قازاقستان ارقىلى اشىلعان مارشرۋتتاردى نازارعا الا وتىرىپ، ءبىزدىڭ ەلىمىز ولاردى كاسپي ماڭى مەملەكەتتەرىنىڭ تاۋارلارىن باسقا ەلدەردىڭ نارىعىنا، ءبىرىنشى كەزەكتە قىتايعا جەتكىزۋ ءۇشىن ترانزيتتىك كوپىر رەتىندە پايدالانۋدى ۇسىناتىنىن ايتتى.

- وسى ماقساتتا ءبىزدىڭ ەلدەرىمىزدىڭ ۇكىمەتتەرى ۇكىمەتارالىق كەلىسىمدەر بەكىتۋ مۇمكىندىگىن قاراستىرا الادى. ءبىزدىڭ كوزقاراسىمىز بويىنشا، بۇل بارلىق تاراپتار ءۇشىن دە ءوزارا ءتيىمدى، - دەپ اتاپ كورسەتتى قازاقستان پرەزيدەنتى.

مەملەكەت باسشىسى كاسپيدىڭ وندىرىستىك جاعىنان يگەرىلۋى ەكولوگيالىق تەڭدىكتى ساقتاۋ ماسەلەسىن جانداندىرا تۇسەتىنىن دە مالىمدەدى.

- ءبىزدىڭ مىندەتىمىزدىڭ ماڭىزدىلىعى تەڭىزدى بولۋدە عانا ەمەس، ونىڭ بىرەگەي ەكولوگيالىق جۇيەسىن دە ساقتاۋدا جاتىر. بۇل ءبىزدىڭ بولاشاق ۇرپاق الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگىمىز. بۇگىنگى تاڭدا ەكولوگيالىق قاۋىپسىزدىكتى ساقتاۋ سالاسى بويىنشا كەلىسىم-شارتتىق ءارى قۇقىقتىق بازا جاساقتالدى. كاسپي تەڭىزىنىڭ قورشاعان ورتاسىن ساقتاۋ جونىندە نەگىزدەمەلىك كونۆەنسيانىڭ ءبىرقاتار حاتتامالارىنا قول قويىلدى. بۇل پروتسەستى دامىتۋ ءۇشىن بەكىرە تۇقىمداس بالىقتاردى اۋلاۋعا سالىنعان تيىمنىڭ ساقتالۋىن باقىلاۋ تەتىگىن ازىرلەۋ قاجەت. وسى ورايدا ءبىز «كاسپي بەستىگى» ازىرلەيتىن براكونەرلىككە توسقاۋىل قويۋ جونىندەگى بىرلەسكەن شەشىمگە باسا ماڭىز بەرەمىز، - دەدى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ.

قازاقستان پرەزيدەنتى سونداي-اق كاسپي ماڭى ەلدەرىنىڭ تۋريستىك ينفراقۇرىلىمدارى كاسپييلىك ءتۋريزمدى ۇيىمداستىرۋعا جاقسى مۇمكىندىكتەر اشاتىنىن، سوندىقتان ۇكىمەتتەرگە ىنتىماقتاستىقتىڭ وسى باعىتىن جەتە زەردەلەۋ كەرەكتىگىن ايتتى.

نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ەلدەردىڭ قارىم-قاتىناسىندا مادەني-گۋمانيتارلىق ىنتىماقتاستىققا ايرىقشا ماڭىز بەرىلەتىنىن دە اتاپ كورسەتتى.

- «تەڭىز قۇرلىقتاردى بولگەنىمەن، حالىقتاردى قوسادى»، وسى دانالىق ەلدەرىمىزدىڭ اراسىندا مىڭداعان جىلدار بويى ورنىققان قارىم-قاتىناستىڭ سيپاتىن كورسەتەدى. بۇگىن استراحاندا جاستار اراسىنداعى قارىم-قاتىناستى ودان ءارى تەرەڭدەتە تۇسەتىن كاسپي جاستار ءسامميتى ءوتىپ جاتىر. بۇل يدەيا - جاقسى باستاما، ونى قوستاۋ كەرەك، - دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.

مەملەكەت باسشىسى بولىپ وتكەن كەلىسسوزدەر كاسپي ماڭى ەلدەرىنىڭ ءوزارا تاتۋ قارىم-قاتىناسىنىڭ ايعاعى ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

- استراحان كەزدەسۋىنىڭ قورىتىندىسى ىنتىماقتاستىقتى ودان ءارى نىعايتۋعا لايىقتى ۇلەس قوساتىنىنا سەنىمدىمىن. بۇل ءۇشىن بارلىق العىشارتتار مەن ەرىك-جىگەر جەتكىلىكتى. ءبىز كۇش-جىگەرىمىزدى بىرىكتىرۋ ارقىلى عانا حالىقتارىمىز بەن ەلدەرىمىزدىڭ يگىلىگى ءۇشىن قاجەتتى ناتيجەلەرگە جەتە الامىز، - دەدى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ.

 

سوڭىندا قازاقستان پرەزيدەنتى كەلەسى بەسىنشى سامميتتى 2016 - جىلى ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ ءبىر قالاسىندا وتكىزۋ مۇمكىندىگىن قاراستىرۋدى ۇسىندى.