قازاق ونەرىنىڭ ساڭلاقتارى: شاناق اۋعانبايەۆ
ونىڭ العاشقى ۇستازى بەلگىلى سىبىزعىشى شەرۋباي. ول شاناقتىڭ تۆورچەستۆولىق تۇلعا رەتىندە قالىپتاسۋىنا ۇلكەن ىقپال ەتتى جانە كۇيلەردى ورىنداۋ جونىندەگى ءوز ونەرىن تابىستادى.
ۇرمەلى اسپاپتار ىشىندە سىبىزعىنى حالىق اسا قۇرمەتتەگەن، ال سىبىزعىشىلار بارلىق تويلار مەن مەرەكەلەردە اسا قادىرلى مەيماندار ساپىندا بولعان. شاناق شىعىس قازاقستاندىق سىبىزعى مەكتەبىنىڭ كورنەكتى وكىلى، وعان ەكى داۋىستى ورىنداۋ تەحنيكاسىمەن ليريكالىق جانە مازمۇندى اندەردى ورىنداۋ ءتان. ول سىبىزعىلىق ءداستۇرلى ونەردى، ونىڭ ۇلگىلەرىن وسى كۇنگە جەتكىزۋشى تۇلعا.
ونىڭ رەپەرتۋارىندا 20 دان استام كۇيلەرى بار، سونىڭ ىشىندە بەلگىلەرى: «قازاقتىڭ كۇيى» ، «قالماقتىڭ كۇيى»، «قوش، امان بول»، «جامال- اي»، «ەسىك الدى بالقۋراي» جانە تاعى باسقالارى.
اكەسى اۋعانباي ارتىق بايلىعى جوق، ورتا شارۋا بولعان. ءۇش بالاسىنىڭ ءبىرى - شاناق. ول ونعا تولعاندا شەشەسى قايتىس بولادى. اۋعانباي ودان كەيىن تاعى ەكى ايەل الىپتى.
1926 -جىلى شىڭعىستايدا ءدۇبىرلى توي بولادى. كۇرەس، بايگە وتكىزىپ، اۋىل جۇرتشىلىعى وزىنشە مەيرامداپ جاتادى. وسى ساتتە ويناپ جۇرگەن بالالار شەتتە وشارىلعان قالىڭ ادامدى كورەدى. توپ ورتاسىنان قۇلاققا جاعىمدى قۋرايدىڭ ءۇنى ەستىلىپ تۇر. ەسىل- دەرتى قاۋمالاعان جۇرتقا اۋعان بالالار جۇگىرىپ جەتكەندە، ورتادا ءبىر اقساقال سىبىزعى تارتىپ وتىر ەكەن. ەستيار بولىپ قالعان شاناقتىڭ ەرەكشە قۇمارى اۋىپ تۇرعانىن بايقاسا كەرەك، الگى قاريا:
- ءاي، سەن ءبىر كورشى، - دەپ قولىنداعى قۋرايدى ۇسىنادى. ۇرلەپ قالعاندا سىبىزعىدان ەرەكشە ءۇن توگىلەتىنىن بايقاعان بالا جىمىڭ ەتە تۇسەدى.
- بۇل بالادان بىردەڭە شىعادى ەكەن، - دەيدى قاريا.
اتاقتى سىبىزعىشى شەرۋباي مەن شاناق وسىلاي كەزدەسكەن ەكەن. شەرۋبايدى كارىلىك جەڭىپ، شاۋ تارتا باستاعان كەزى. بالاسىنىڭ اقساقالدىڭ سوڭىنان قالماي جۇرگەنىن بايقاعان اۋعانباي سىبىزعىشىنى ۇيىنە شاقىرىپ، قوناق قىلادى. داستارقاندا قاريا تاۋ قۋرايىن شاناققا ۇستاتىپ، ءۇن سالعانىن تىڭداپ كورەدى. وسى كادەدەن كەيىن شاناق الا تايىنا ءمىنىپ، اۋىل ارالاپ جۇرگەن شەرۋبايعا ىلەسىپ كەتىپتى. وتىزىنشى جىلداردىڭ دۇربەلەڭى. قيىن ۋاقىت. ەل اش- جالاڭاش. شاناقتىڭ ءبىر ەسەپتەن بالا قۋلىعى بار. قادىرلى اقساقالدان جۇرت ەشتەڭەسىن اياماي، بارىن الدىنا توسادى. تاماعىن تاۋىپ، اتقوسشى بولعان بالا ات تۇياعى جەتكەن ورەل، بەرەل، ارشاتى، بەرەزوۆكا اۋىلدارىن تۇگەل ارالاپ شىعادى. وسى ساپارىندا قارتتان بىرنەشە كۇي ۇيرەنەدى. كوپ ۇزاماي شەرۋباي اقساقال قايتىس بولادى. از ۋاقىتتا قارتتىڭ ءتالىمىن العان شاناق ودان بارلىعى جيىرما ءتورت كۇي ۇيرەنىپتى. بۇل كۇيلەر 1973 -جىلى گرامپلاستينكا بولىپ جارىق كوردى. الماتىدان كەلگەن ەتنوگراف- عالىم تاليعا بەكحوجينا قونا جاتىپ، ءار كۇيدىڭ قانداي ماعىنا بەرەتىنىنە دەيىن جازىپ الادى. سونىمەن بىرگە شاناقتى جامبىل جابايەۆتىڭ 125 جىلدىق مەرەيتويىنا ەرتىپ بارادى.
شاناق ات ۇستىندە كوپ جۇرگەن ادام. 1936 - جىلى اۋدان باسشىلارى ەڭبەكتەگى مال شارۋاشىلىعى مەڭگەرۋشىسى بولىپ جۇرگەن جەرىنەن چاپايەۆ كولحوزىنا ءتوراعا ەتىپ جىبەرەدى. شاناقتىڭ تاباندىلىعىمەن اقسۋداعى تۇرالاپ قالعان كولحوز العا شىعادى. چاپايەۆپەن ىرگەلەس ورنالاسقان اۆانگارد كولحوزىنىڭ ادامدارى جاز بويى ساموگون قايناتىپ، سىرا ءىشىپ جاتادى ەكەن. كولحوز مالى قىستا ازىقسىز قالادى. ال شاناق ءوز كولحوزشىلارىنا قوردى ارتىعىمەن دايىنداتىپ العان. ءشوپسىز قالعان اۋىلدىڭ مالى قىرىلا باستاعان سوڭ، رايكوم اۆانگاردتى شاناق باسقاراتىن كولحوزعا قوسىپ بەرەدى. وسىلايشا، شاناقتىڭ كولحوزىنا كولحوز قوسىلىپ، ءىرى سوۆحوزعا اينالادى. بۇل - قازىرگى اقسۋ، چالوۆكا، جازابا، مويىلدى اۋىلدارى.
1949 -جىلى 37 جاسىندا ونى ورنەك كولحوزىنا اۋىستىرادى. بۇل دا تۇرالاپ قالعان كولحوز ەدى. الايدا، كولحوزدى كوتەرۋگە كىرىسكەن باسشىنى 1951 -جىلى قۋدالاي باستايدى. ورنەكتەن بوساعان سوڭ شاناقتىڭ ۇستىنەن سوت بولىپتى. تەكسەرگەندە ەكى توننا تازا استىق ارتىلىپ قالادى. ول قانداي قۇجاتقا قول قويسا دا، ءبىر داناسىن وزىنە جيناپ جۇرەدى ەكەن. وسىلاي ايداۋدان امان قالعان ول ءوزىنىڭ ەڭبەك اۋىلىندا قايتادان مال شارۋاشىلىعى مەڭگەرۋشىسى بولىپ جۇمىس ىستەيدى.
1957 -جىلى شاناق توپقايىڭ كولحوزىن باسقارۋعا جىبەرىلەدى. سوعىستان كەيىنگى جىلدارى توپقايىڭدا قالي قاڭتاربايەۆ كولحوز باستىعى بولاتىن. ول - بەلگىلى جازۋشى- پۋب¬ليتسيست الىبەك قاڭتاربايەۆتىڭ اكەسى. شاناق اۋىرىڭقىراپ جۇرگەن وسى كىسىنىڭ ورنىنا بارادى. بايقاسا، توپقايىڭدا جۇمىسقا جارامدى اۋىل ازاماتتارىنىڭ ءبارى ك پ ز- دا جاتادى ەكەن. اشى سۋدان ۇرتتاپ السا، ميليتسيا الىپ كەتەدى. ءتارتىپ جوق. جۇمىس جۇرمەيدى. بالۋان ءبىتىمدى شاناق كونگىسى كەلمەي قيپاقتاعان جىگىتتەردى تاۋبەسىنە ءتۇسىرىپ، بارىنە جۇمىس ىستەتكىزەدى. بۇگىندە كوزى ءتىرى جانعازى ەسىمدى توپقايىڭدىق اقساقالدىڭ ايتۋىنشا، توپقايىڭ مۇلدە باسقا اۋىلعا اينالادى. ك پ ز كامەرالارى بوس قالادى. سول جىلدارى اۋىلدا «دار ءۇي» اتالعان ءبىر بولمەلى ۇيلەر كوپ ەدى. ورمان شارۋاشىلىعى باستىعىمەن تامىر بولىپ، لەسحوزدىڭ رۇقساتىمەن التايدىڭ قاراعايلارىن جىققىزادى. ءبىر بولمەلى ۇيلەردەن ەكى- ءۇش بولمەلى ءۇي سالدىرادى. ايەلدەرگە دەيىن بىلەك سىبانىپ، تاۋعا اعاش جىعۋعا بارادى. ەشكىمدى قۋالاماي، ساناسىنا جەتەتىن اڭگىمەسىمەن- اق اۋىل تۇرمىسىن تۇزەتەدى. كولحوز كورسەتكىشتەرى العا شىعادى. توپقايىڭنىڭ ماڭايىنداعى جايلاۋلار يگەرىلىپ، وتىزدان استام ورىنعا قورا- قوپسى تۇرعىزىلادى.
كەزىندە، ەرمەك سەركەبايەۆ، بيبىگۇل تولەگەنوۆا باستاعان ونەر يەلەرى التايعا گاسترولگە كەلگەنىندە اۋدان ورتالىعىنان بۇرىن شاناق اقساقال قايدا دەپ الدىمەن توپقايىڭعا بۇرىلادى ەكەن.
