قازاق ءتىلدى اقپارات كەڭىستىگىندەگى ينتەرنەتتىڭ ءرولى قانداي؟

الايدا، قازاقستان ب ا ق-تارىنىڭ بارلىعى ينتەرنەتپەن ەتەنە تانىسىپ، تەرەڭ «دوستاسىپ» كەتتى دەۋگە ءالى دە ەرتەرەك.
ءسوز جوق، عالامتور قازاقستاندىق جاڭا ماسس-مەديانىڭ كەلبەتىن قالىپتاستىرىپ، ەلەكتروندى ۇكىمەت، پورتالدار مەن سايتتار، بلوگوسفەرالار، الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى قازاق ءتىلدى ب ا ق ينتەگراتسياسىن جاسادى.
ءبىراق، ونىڭ بارلىعى جاڭا مەديانارىق تالاپتارىنا ساي كەلە مە؟
جاڭا مەديانارىقتا ءوز ءونىمىن وتكىزىپ، باسەكەگە قابىلەتتى بولۋ - قازىرگى رەداكسيانىڭ باستى تالابى. كەي دەرەكتەر بويىنشا، قازاقستاندا 2500 دەن استام گازەت-جۋرنال، 300 گە جۋىق ينتەرنەت-پورتال، 8 مىڭعا جۋىق ينتەرنەت سايت قىزمەت ەتەدى. ءبىراق، وسى اقپارات قۇرالدارىنىڭ بارلىعى وقىلىمدى، تانىمال دەي المايمىز. سوندىقتان، ءومىرىمىزدى ينتەرنەت شىرماعان مىنا زاماندا ب ا ق-تىڭ دا وقىرمان سۇرانىسىنا لايىق بەيىمدەلۋ كەرەكتىگى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. بۇدان الەمدىك باسپا ءسوز دە اينالىپ وتكەن جوق.
مەديا ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، 2008-2012 - جىلدار ارالىعىندا كوپتەگەن ەلدەردە باسپا باسىلىمدارى سانى جاعىنان 20 پايىزعا دەيىن تومەندەگەن. 50 پايىزعا دەيىن جارنامادان قاعىلعان الەمدىك اتاقتى باسىلىمدار رەداكسيالارىن شۇعىل رەفورمالاپ، ينتەرنەت نۇسقاعا اۋىسۋدى قولعا العان ەكەن.
مىسالعا، امەريكاداعى ايگىلى «Time» گازەتىنەن كەيىنگى ەكىنشى ورىنداعى «Newsweek» اپتالىعى 2013 - جىلدىڭ باسىنان باستاپ، گازەتتىڭ باسپا نۇسقاسىنان باس تارتقان. مۇنىڭ سەبەبىن، باسىلىمنىڭ باس رەداكتورى تينا براۋن: «جاڭا مەديانارىقتىڭ قارقىندى دامۋىن ەشكىم تەجەي المايدى سوندىقتان، كوشتەن قالماۋ كەرەك» دەپ ءتۇسىندىرىپتى.
ال «Time» گازەتىنىڭ ءوزى سوڭعى 7 جىلدا 19 پايىز وقىرمانىن جوعالتىپ، 3,3 ميلليونعا تيراجى ازايعان ەكەن. امەريكالىق «Research Center» زەرتتەۋ ورتالىعى ا ق ش-تاعى باسپا ب ا ق- تىڭ سوڭعى 10 جىلدا 20 دان 40 پايىزعا دەيىن تومەندەگەنىن جازادى. ءدال وسىنداي جاعداي باتىس ەۋروپادا دا ورىن الىپ وتىر. انگليانىڭ اتاقتى «The Guardian» گازەتىنىڭ رەداكسياسى جاقىندا باسىلىمنىڭ ينتەرنەت-گازەتكە كوشكەلى جاتقانىن حابارلادى.
گەرمانيادا 18-29 جاس ارالىعىنداعى جاستار اراسىندا جۇرگىزىلگەن ساۋالنامادا جاستاردىڭ ءبىر پايىزى عانا گازەتتى ساتىپ الىپ وقيتىنىن ايتىپتى. فرانسيانىڭ اتاقتى «Liberation» اپتالىعىنىڭ تيراجى سوڭعى ون جىلدا 129 مىڭ عا كەمىپ، 28 پايىزعا ازايىپ كەتكەن. رەسەيدە 2013 - جىلى باسپا ب ا ق-قا جارناما بەرۋ 5 پايىزعا كەمىپ، مەدياحولدينگتەر 8 ميلليارد رۋبل جوعالتىپتى.
مۋلتيمەديالىق جۋرناليستيكانىڭ بىرنەشە انىقتاماسى بولسا دا، ءبىزدىڭ تۇسىنىگىمىزدە قازىر رەداكتوردىڭ جاڭا مەديانى يگەرۋىنە بايلانىستى انىقتالىپ وتىر.
رەداكتور جۋرناليستەردەن اقپاراتتى جەدەل ءارى ساپالى، فوتو، ۆيدەو نۇسقاسىمەن تالاپ ەتىپ قانا قويماي، وقىرمانعا جەتۋى ءۇشىن الەۋمەتتىك جەلىدە بارىنشا ناسيحاتتاۋدى تالاپ ەتۋى قاجەت. باتىستا وسى كونۆەرگەنتتى جۋرناليستيكا كوممەرتسيالىق تالاپتار ءۇشىن دامىعان. ءبىزدىڭ ەلىمىزدە قوعامنىڭ سۇرانىسىنا قاراي بەيىمدەلىپ وتىر. سەبەبى، قازىر ينتەرنەتكە قولى جەتكەندەردىڭ كوبىسى الەۋمەتتىك جەلىلەرگە تىركەلگەن. ماسەلەن، 2011 - جىلى Facebook-تا 340660 قازاقستاندىق بولسا، 2012 - جىلى بۇل سان 450 مىڭعا جەتكەن. 2013 - جىلى جارتى ميلليونننان اسقانى انىق. 2012 - جىلى Twitter-دىڭ قازاقستاندىق قولدانۋشىلارىنىڭ سانى بەس ءجۇز مىڭعا جەتىپتى. رەسەيلىك كوممۋنيكاتسيالىق سەرۆيسmail.ru, « موي مير» جەلىسىنە كۇن سايىن 1 ميلليون 562 قازاقستاندىق قولدانۋشى كىرەدى ەكەن. ال الەۋمەتتىك جەلىلەردىڭ ىشىندە 2008 - جىلى الماتىلىق ستۋدەنتتەر قۇرعان Yvision.kz بلوگ-تۇعىرناماسىنا بۇگىندە 238900 قولدانۋشى تىركەلگەن.
قاراپ وتىرساڭىز، رەداكسيا تۇشىمدى اقپارات ۇسىنا بىلسە، مىڭداعان، ءتىپتى، ميلليونداعان وقىرمان شەديەۆر ماقالاڭىزدى، بلوگ جازباڭىزدى «جۇتىپ جىبەرۋگە» ءازىر وتىر. بۇل ينتەرنەتتىڭ قازاق باسپا سوزىندەگى ءرولىن تاعى كورسەتسە كەرەك.
ەلىمىزدەگى تيراجدى، تانىمال گازەتتەردىڭ رەداكسيالارى جاڭا مەديانارىققا بەيىمدەلىپ، باسىلىمنىڭ ينتەرنەت سايتتارىن دا وقىرمان نازارىنا ۇسىنىپ جاتقانىنا اسا كوپ بولا قويعان جوق. سوڭعى بەس جىلدا سونداي ينتەرنەت-گازەتتەردىڭ ءوز اۋديتورياسى قالىپتاسىپ، باسىلىمنىڭ قاعاز نۇسقاسىنان گورى وتىمدىرەك بولا باستاعانى ايتىلىپ ءجۇر. مۇنىمەن قاتار، قوعامدىق-ساياسي باعىتتاعى ءقازاقتىلدى تاۋەلسىز سايتتار مەن پورتالدار ينتەرنەت قولدانۋشىلاردىڭ نەگىزگى بولىگىن وزىنە قاراتا الدى. ياعني، ينتەرنەت قازاق وقىرمانىن اقپارات كەڭىستىگىندە توعىستىردى. قوعامدىق پىكىردىڭ قالىپتاسۋىنا ىقپال ەتىپ، باق پارمەندىلىگىن ارتتىردى.
وسى ورايدا، قازاق ءتىلدى ب ا ق-قا قاتىستى تاعى ءبىر جايتتى ەرەكشە ايتا كەتۋ كەرەك. بارشاعا بەلگىلى، قازىر جاستاردىڭ نازارى قولىنداعى سمارتفونىندا. وقىرمان سۇرانىسىنا لايىق، رەداكسيا ءوز اۋديتورياسىن ايقىنداپ الىپ، قىزىقتى ايدارلار مەن تاقىرىپتاردى دامىتسا قازاق ءتىلدى ب ا ق-تىڭ ينتەرنەتتەگى ۇلكەن اۋديتورياسى، الەۋەتتى تۇتىنۋشى جاس وقىرمان داپ-دايىن تۇر.
قازاق ءتىلدى اقپارات كەڭىستىگىندەگى ينتەرنەتتىڭ ءرولى تۋرالى ايتقاندا قازاق جۋرناليستيكاسىنىڭ مازمۇنىن دا ەستەن شىعارماعانىمىز ابزال. ساۋاتتى جازۋمەن قاتار، جانردى، قىزىقتى ايدارلاردى دامىتۋ - قازاق وقىرمانىن تارتۋدىڭ بىردەن ءبىر قۇرالى. قازىرگى ۋاقىتتا جۋرناليستيكادا جانر دەگەن ۇعىم جوعالىپ بارا جاتقانىن اعا بۋىن، ارداگەر جۋرناليستەر ايتۋداي-اق ايتىپ كەلەدى. قىسقا دا نۇسقا اقپاراتقا ىڭعايلانعان ينتەرنەت باسىلىمدارىندا بۇل ماسەلە ەندى ەلەۋسىز قالعانداي.
ءتىپتى، رەسپۋبليكالىق گازەتتەردىڭ سايتتارىندا كوپتەگەن ايدارلاردىڭ ايلاپ جاڭارتىلماي جاتاتىنى وسىعان دالەل. اقپاراتتىق سايتتاردىڭ تۇراقتى وقىرمانى ءارتۇرلى قىزىقتى ايدارلارمەن جاريالاناتىن سۇحباتتار مەن ماقالالاردى دا ىزدەيتىنىن ۇمىتپاساق كەرەك-تى.
ءسوز سوڭىندا ايتارىمىز، ينتەرنەت قازاق باسپا سوزىنە جاڭا لەپ اكەلىپ قانا قويماي، تالاپتى دا كۇشەيتتى. ەندىگى جەردە قازاق اۋديتورياسى قازاق ءتىلدى ب ا ق-تان ساپالى دۇنيەلەر كۇتەدى. قازاق باسپا ءسوزى ساپالى، قازاق جۋرناليسى وتكىر بولسىن دەيمىز.