ورىنسىز ءاجۋا وپىندىرادى

استانا. قازاقپارات - «ايقىن» گازەتىنىڭ «ارا» قوسىمشاسىندا جاريالانعان «بەرەكەسىز تىرلىك» اتتى ءاجۋا ماتەريالدا اتى اتالعان شاحان مولدا مەن «قۋ ءتىلدى ءالماش» دەگەن كىسىلەر ومىردە بولعان.
None
None

ءبىر-بىرىمەن اتالاس اعايىندار. شاحان - ءبىزدىڭ اكەمىز. XIX عاسىردا دۇنيەگە كەلىپ، وتكەن عاسىردىڭ جەتپىسىنشى جىلدارى ومىردەن وزعان. ءدىن جولىن توعىز جاسىندا ءوز ەركىمەن تاڭداپ العان جاس بالا بار ءومىرىن وسى جولدا وتكىزەدى.

ءدىني ساۋاتى جوعارى، بۇقاراداعى اتاقتى ءدىني مەدرەسەلەردىڭ بىرىندە ءبىلىم العان. وقي ءجۇرىپ، ءبىلىمى مەن بىلىكتىلىگىن كورسەتە بىلگەن بۇل كىسىنى جاستىعىنا قاراماستان، مەدرەسە باسشىلىعى قىزمەتىنە الىپ قالادى.

ءسويتىپ، ءوزى ءبىلىم العان مەدرەسەدە بىرنەشە جىل ءدارىس وقىعان ءبىلىمدار كىسى. كەيىن ەلگە كەلىپ، ءدىني اعارتۋشىلىق قىزمەتىن جالعاستىرعان. بۇل كەز قىزىل يمپەريانىڭ قىلىشىنان قان تامىپ تۇرعان تۇس بولاتىن.  قىزىلداردىڭ يسلام دىنىنە قىرعيداي تيگەنى تاريحتان بەلگىلى. بۇل كىسىنىڭ دىنگە بەرىكتىگى سول كەزدە دە سىر بەرمەگەن.

باسىن قاۋىپكە تىگە ءجۇرىپ ورازا-نامازىن ۇزبەگەن. سونىڭ وزىمەن-اق ءيسى مۇسىلمانعا ۇلگى بولا بىلگەن. سول كەزدەگى مىنا ءبىر جايتتى ءبولىپ ايتۋعا تۇرارلىق. اكەمىز تەمىر جول قۇرىلىسىنىڭ اۋىر قارا جۇمىسىندا جۇرگەن كەزى ەكەن. جاپپاي قۋعىن-سۇرگىننىڭ قىزىپ تۇرعان شاعى، اۋىر جۇمىس ەڭسەنى ەزىپ تۇرعان تۇسى.

«ورازا-ناماز - توقتىقتا» دەيتىن كوپ قازاقتىڭ ءبىرى بولسا، ول دا سولارمەن بىرگە قۇدايعا قۇلشىلىعىن جيىپ قويىپ، باس ساۋعالاعان بولار ەدى. ءبىراق شاحان بالا كۇنىنەن ۇستانعان ءدىن جولىن قانداي قيىن كەزدە دە تاستامايدى.

مۇنى بايقاعان ۇلتى ورىس بولشيەۆيك باسشىلارى بۇل كىسىنىڭ دىنگە بەرىكتىگىنە ءتانتى بولادى، ناماز وقۋىنا، قۇدايعا قۇلشىلىق قىلۋىنا جاعداي جاسايدى. ياعني بۇل كىسىنىڭ يمانىنىڭ ارقاسىندا دۇشپاندارىمىزدىڭ ءوزى يسلام دىنىنە ەرىكسىز قىزمەت ەتۋگە ءماجبۇر بولعان دەۋگە بولادى. بۇل جەردە ءاجۋاشىل اۆتورعا «اكەمىزدىڭ يمانى ءالسىز، قۇلقىننىڭ قۇلى بولعان بولسا، دوستان باسقا دۇشپانىن دا وسىلاي سىيلاتا الار ما ەدى» دەمەكشىمىز.

سونداي-اق كەيىن بەيبىت كەزدەگى مىنا جاعدايدى دا ايتا كەتەيىك. ۇلى وتان سوعىسىنان كەيىن دىنگە دەگەن قۋعىن-سۇرگىن توقتاماعانمەن، سايابىرسىعان كەز كەلەدى. سول كەزەڭدەردە اكەمىز شاحان بۇكىل ورتا ازيا مۇسىلماندارى مويىنداعان ءابدۋاھيت يشانمەن دوستىق قارىم-قاتىناستا بولادى. كوپ جىلعى دوستىقتا اكەمىزدىڭ يمانىنىڭ كامىلدىگىنە رازى بولعان يشان قۇدا ءتۇسىپ، قىزىن بالاسىنا الىپ بەرەدى. يمان دەگەن قاسيەتتى ۇعىمنان از-ماز حابارى بار ادام بۇل ءمان-جايلاردى تۇسىنسە كەرەك.

سونىمەن، اكەمىزدىڭ ومىرىنەن ءۇش كەزەڭدى، بالا كەزىن، جاس ءوسپىرىم-جىگىتتىگىن، اقىل-ويى تولىسقان ەرەسەك ءومىرىن ءبولىپ كورسەتتىك. بۇدان ءسىز بايقاساڭىز، شاحان اكەمىزدىڭ دىنگە كەزدەيسوق كەلگەن الدەكىم ەمەستىگىن كورەسىز، يمانىنىڭ بەرىكتىگىن، ءدىن يسلامعا ادالدىعىن كورەسىز. ولاي بولسا، «ارا» قوسىمشاسىنداعى «بەرەكەسىز تىرلىك» اتتى ءاجۋاداعى ايتىلعان بەرەكەسىزدىك بۇل كىسىگە ءتان تىرلىك ەمەستىگىنە كوزىڭ جەتەدى. اۆتور نۇرماحان ەلتاي جازعانداي، قۇلقىننىڭ قۇلى بولماعانىن بۇكىل بولمىسىمەن، سانالى عۇمىرىمەن دالەلدەگەن كىسى.

ال اكەمىزدىڭ تۋىسقان ءىنىسى ءالماشقا كەلسەك، ول كىسىنىڭ ءدىني ساۋاتى بولماعانمەن، ءدىن جولىنداعى سوقتىقپالى قيىن-قىستاۋ ءومىردى باستان كەشپەگەنىمەن، ءبىلىم-بىلىگى ونشالىقتى جوعارى بولماعانمەن، ءومىردىڭ قاراپايىم زاڭدىلىقتارىن تۇسىنە الارلىقتاي قاۋقارى بار بولاتىن. راس، قۋ ءتىلدى ەدى. ءبىراق ونىسىن بەي-بەرەكەت بەزەي بەرمەيتىن. اتالمىش يۋموردىڭ اۆتورى نۇرماحان ەلتاي كورسەتكەندەي، كىسى ءولىمى ۇستىندەگى انايى ارسىزدىققا قانداي جاعدايدا دا بارماس ەدى. وعان جەتەرلىك ورەسى بار بولاتىن.

ەندەشە، اۆتور نۇرماحان ەلتايدىڭ بۇل كىسىلەردى كورمەستەن-بىلمەستەن، كەزدەيسوق بىرەۋدەن ەستىدىم دەپ، اناداي ءاجۋا جازۋىنا نە تۇرتكى بولدى؟ جانە بۇل كىسىلەردىڭ قايتىس بولعانىنا قىرىق جىلدىڭ ءجۇزى بولعان. ارۋاق تۇگىلى، جاي ادامنىڭ سىرتىنان عايبات ءسوز ايتۋعا بولمايتىنىن بىلمەگەن كىسىگە نە دەۋگە بولادى؟

سوندىقتان نە جازساق تا، ايتساق تا، ويلانىپ ىستەيىك. ارۋاقپەن وينامايىق دەگىمىز كەلەدى.

ابدۋللا شاحانوۆ

«ايقىن»

سوڭعى جاڭالىقتار