سەربيانى ەۋروپا وداعىنا رەسەي «جىبەرەر» مە ەكەن؟

استانا. قازاقپارات -  رەسەيمەن بۇرىننان تاتۋ بولىپ كەلە جاتقان سەربيا ەندى ەۋروپا وداعىنا قوسىلعىسى كەلەدى. ءبىراق ماسكەۋ «اعاسى» بۇعان نە دەر ەكەن؟
None
None

سەنىمدى «باۋىرىنىڭ» ەۋروپا وداعى (ە و) قۇرامىنا كىرگەنى كرەملگە ستراتەگيالىق تۇرعىدان ءتيىمدى مە؟

بالقان مەن رەسەي

كورشى ەلدەر بەتىن ە و- عا بۇرعانداي بولسا، ونىڭ رەسەيدىڭ شامىنا تيەتىنىن قازىر جۇرتتىڭ ءبارى ءبىلىپ بولدى. گرۋزيا، مولدوۆا جانە ۋكراينا ەۋروپامەن ارالاس- قۇرالاس بولۋ ءۇشىن ماسكەۋمەن ىرعاسىپ كەلەدى.

 ءبىراق ماكەدونيا، چەرنوگوريا، سەربيا سياقتى بالقان ەلدەرى ە و- عا قوسىلۋعا ىڭعاي تانىتقاندا كرەمل تىم- تىرىس وتىر. ساراپشىلار ماسكەۋدىڭ مۇنىسىن «رەسەي بۇرىننان بيلىگىن جۇرگىزىپ ۇيرەنگەن پوست- سوۆەتتىك ەلدەردى قاتاڭ باقىلايدى، ال بالقانداعى سلاۆيان ەلدەرىنە كەلگەندە بۇيتە قالۋى بەكەر ەمەس. ماسكەۋ ە و ىشىندەگى ىقپالىن كۇشەيتكىسى كەلەدى» دەيدى.

 ەۋروپا كەڭەسىنىڭ سوفياداعى حالىقارالىق قاتىناستار ورتالىعىنىڭ (ECFR) ديرەكتورى دميتار بەچيەۆ «رەسەي پوست- سوۆەتتىك ەلدەرگە كەلگەندە نەشە قيلى «ستراتەگيا» شىعارادى -  بۇل ونىڭ بۇرىننان قالىپتاسقان ادەتى. ال بالقان ەلدەرى (باسقا پوست- سوۆەتتىك ەلدەردەن) ءبىر ساتى جوعارى تۇر. ولاردىڭ ە و- عا ەرتە مە، كەش پە -  قوسىلاتىنى انىق. رەسەي ە و- عا مەملەكەتتەر جيىنى رەتىندە قارايدى، سوندىقتان ونىڭ ىشىندە وزىنە نيەتى ءتۇزۋ ەلدەردىڭ دە كوبەيگەنىن قالايدى» دەيدى.

وسى اپتادا (شىلدەنىڭ 7-8- كۇندەرى) سەربيا پرەمەر- ءمينيسترى الەكساندر ۆۋچيچ ماسكەۋگە ىسساپارمەن كەلدى. كرەملدىڭ ە و- عا «جانسىز» كىرگىزۋ ستراتەگياسى وسى جولى ايقىنىراق كورىندى. ۆۋچيچتىڭ ايتۋىنشا، «بەلگراد ە و- عا مۇشە بولۋعا ىڭعايلانىپ وتىر، ءبىراق رەسەيمەن دوستىق قارىم- قاتىناسىن ساقتاپ قالعىسى كەلەدى» .

كرەمل ستراتەگياسى

سەربيا 2008 - جىلى ە و- مەن سەرىكتەستىك كەلىسىمىنە قول قويدى. 2012 - جىلى ە و بۇل ەلدى مۇشەلىككە كانديدات قاتارىنا قوستى. ە و- مەن جارىسىپ، ماسكەۋ دە سەربياعا ىقپالىن كۇشەيتە ءتۇستى. وسى جىلدىڭ باسىندا ۆۋچيچ جاڭا ۇكىمەت قۇردى. ماسكەۋ بۇرىنعى پرەمەر- مينيستر، سەربيانىڭ رەسەيشىل ساياساتكەرى يۆيتسا داچيچتىڭ ىقپالدى قىزمەتتە قالۋىنا بارىن سالدى - داچيچ ۆيتسە- پرەمەر بولدى.

ۆۋچيچ ماسكەۋگە كەلەردىڭ الدىندا رەسەيدىڭ بەلگرادتاعى ەلشىسى الەكساندر چەپۋرين يتار- تاس اگەنتتىگىنە سۇحبات بەردى. ول «سەربيانىڭ نوۆي ساد قالاسىنداعى «گازپروم» مۇناي زاۋىتىنىڭ ءبىر ءوزى بەلگيا بيۋدجەتىنە تۇسەتىن تابىستىڭ 14 پايىزىن قۇرايتىنىن» ايتتى.

«وڭتۇستىك اعىن» گاز قۇبىرى وتەتىن بالقان ايماعى رەسەي ءۇشىن ەنەرگەتيكالىق ترانزيت ءدالىزى سانالادى. رەسەي سىرتقى ىستەر ءمينيسترى سەرگەي لاۆروۆ وسى اپتادا ايماقتى ارالاپ، سوفياعا بارىپ، «وڭتۇستىك اعىن» قۇبىرىن سالۋ ماسەلەسى بويىنشا سويلەسىپ قايتپاق.

ۆۋچيچ ماسكەۋگە كەلگەن سوڭ «جوبانىڭ سەربياعا قاتىستى بولىگىنە جاقىندا قول قويىلادى» دەپ مالىمدەدى. بەلگرادتىق ساراپشى بوريس ۆارگانىڭ پىكىرىنشە، سەربيا ءالى كۇنگە ماسكەۋدىڭ ەكونوميكالىق قولداۋىنا مۇقتاج. ونىڭ ايتۋىنشا، كرەمل سەربيانى «تەگىن قولدامايدى» . ال ەۋروپا كەڭەسىنىڭ سوفياداعى حالىقارالىق قاتىناستار ورتالىعىنىڭ (ECFR) ديرەكتورى دميتار بەچيەۆ «ماسكەۋ سەربيانىڭ ە و قۇرامىنا كىرۋىنە قارسى ەمەس» دەيدى.

ونىڭ ايتۋىنشا، «سەربياداعى زاڭ نورمالارى مەن ەليتانىڭ «مىنەزى» ەۋروپا ستاندارتتارىنا سايكەسپەيدى. باسقا سوزبەن ايتقاندا، رەسەيدىڭ بەلگرادتى دەگەنىنە كوندىرەتىن سان قيلى ءادىسى بار - ادامداردى ساتىپ الادى، ايتەۋىر بۇل ەلدى ىشىنەن باسقارادى. رەسەي بالقان ەلىنىڭ ە و- عا قوسىلۋىنا ءدال وسى سەبەپپەن قارسى شىقپاي وتىر. كرەمل ە و- عا وسى ۇيىمنىڭ ءوز ىشىنەن ىقپال ەتكىسى كەلەدى» .

بەچيەۆ ماسكەۋدىڭ ە و- عا بولگاريا، كيپر جانە گرەكيا ارقىلى دا اسەر ەتۋگە تىرىساتىنىن ەسكەرتەدى. «ە و- نىڭ گەرمانيا، يتاليا جانە ۇلى بريتانيا سياقتى ءىرى مۇشەلەرىنە ماسكەۋ وسى ەلدەردى ايداپ سالماق» دەيدى ول.

«بەلگرادتى اينىتا سالۋى دا مۇمكىن»

ءبىراق ماسكەۋ ازىرگە تىرس ەتكەن دىبىس بەرمەي وتىر. ءبىراق قاجەت بولسا، بەلگرادتى ە و- دان اينىتا سالۋى دا عاجاپ ەمەس. بەلگرادتاعى ەۋرو اتلانتيكالىق زەرتتەۋلەر ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى ەلەنا ميليچ «سەربياعا ە و مۇشەسى بولۋ ءۇشىن ءالى 10 جىل كەرەك» دەيدى.

بەلگرادتىڭ وسى 10 جىل بويى «ادال ءىنى» بولىپ قالا بەرەتىنىنە ماسكەۋدىڭ كوزى جەتپەيدى. ازاتتىقتىڭ بالقان قىزمەتىنە سۇحبات بەرگەن ميليچ «مەنىڭشە، ماسكەۋ سەربيانىڭ ە و ىشىندەگى «جانسىزى» بولۋىن مۇنشا ۇزاق كۇتپەيدى، پروتسەستى توقتاتادى» دەدى.

ونىڭ ايتۋىنشا، ماسكەۋ بالقانداعى «ە و- عا قارسى قۇرىلىمداردى» بۇرىننان قۇپيا تۇردە قارجىلاندىرىپ كەلەدى. ول «بۇل «قۇرىلىمدارعا» ۋنيۆەرسيتەت باعدارلامالارى، ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار مەن ساياسي پارتيالار كىرەدى. رەسەيدىڭ جوسپارى بويىنشا، «سەربيانىڭ ە و- مەن بىرىگۋىنە «قوعام» قارسى شىعۋى ءتيىس» دەيدى.

 ال ۋكرايناداعى داعدارىس بەلگرادتىڭ ە و- مەن جاقىنداسپاق نيەتىنە سىناق بولىپ تۇر. سەربيا ە و- نىڭ رەسەيگە قارسى سانكتسياسىنا قوسىلمادى جانە ۆلاديمير پۋتيننىڭ شىعىس ۋكرايناداعى بۇلىكتى رەتتەۋ تۋرالى باستاماسىن قولدادى. ءبىراق سەربيا ە و- نىڭ «ۋكراينانىڭ اۋماقتىق تۇتاستىعىن ساقتاۋ (وعان قىرىم تۇبەگى دە كىرەدى) » تۋرالى مالىمدەمەسىن دە قۇپتادى.

كەلەر جىلى سەربيا ەۋروپاداعى قاۋىپسىزدىك جانە ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنا (ە ق ى ۇ) ءتوراعالىق ەتپەك، سوندا «ەكىنىڭ ءبىرىن تاڭداۋ» ماسەلەسى توتەسىنەن قويىلادى. ە ق ى ۇ - ۋكراينا داعدارىسىن رەتتەۋ جانە بۇرىنعى سوۆەتتىك ەلدەردەگى شيەلەنىستى جاعدايلاردى شەشۋ مىندەتىن ارقالاعان نەگىزگى حالىقارالىق ۇيىم.

 دۋشان لازيچ -  سەربيانىڭ ۋكرايناداعى بۇرىنعى ەلشىسى. ول «قازىرگى داعدارىس -  سەربياداعى ەڭ داۋلى حالىقارالىق تاقىرىپ. ءبىز ە ق ى ۇ جۇمىسىن ۇيىمداستىرامىز، سوندىقتان باتىسقا دا، شىعىسقا دا جاعاتىن شەشىمدەر قابىلداۋىمىز كەرەك. ول دەگەن وڭاي ەمەس، سەبەبى رەسەي اۋەلى ءوز پوزيتسياسىنىڭ ەسكەرىلگەنىن قالايدى. سەربيانىڭ ە ق ى ۇ- عا ءتوراعالىعى ءبىزدىڭ ساياساتىمىز بەن باسقا ەلدەرمەن قارىم- قاتىناسىمىزعا ۇلكەن سىناق بولعالى تۇر» دەيدى.

 (روبەرت كوالسوننىڭ ماقالاسىن اعىلشىن تىلىنەن اۋدارعان -  دينارا ءالىمجان)

«ازاتتىق»


سوڭعى جاڭالىقتار