تۋعان قىزىما اناسى ەكەنىمدى ايتا الماي ءجۇرمىن

بۇل حاتتى وقىعان ادامنىڭ كوزىنە ەرىكسىز جاس ءۇيىرىلدى.
انا ءۇشىن ءوز بالاسىن باۋىرىنا باسا الماۋدان اسقان دەرت بار ما؟
قۇرمەتتى وقىرمان، ورالحان اپايدىڭ ءومىر بويى وزەگىن ورتەگەن مۇڭى مەن سىرىن سىزدەردىڭ نازارلارىڭىزعا ۇسىنىپ وتىرمىز.
مەن شىعىس قازاقستان وبلىسى ءۇرجار اۋدانىندا 1964 - جىلى دۇنيەگە كەلدىم. بۇگىندە وسى جەردە بالا-شاعاممەن تۇرىپ جاتىرمىن. ءبىز وتباسىندا 7 اعايىندىمىز، مەن ءۇيدىڭ ءۇشىنشىسىمىن. اكەمىز راحىمبەك ومىردەن ەرتە كەتتى، انامىز گۇلباران جەتەۋمىزدى جالعىز جەتەكتەپ ءجۇرىپ جەتكىزدى.
اكەم دۇنيەدەن وزعاندا ۇلكەن اعام 17 جاستا بولسا، كەنجە ءىنىم 1,5 جاستا عانا ەدى. انامىز بىزگە جەتىمدىك كورسەتكەن جوق، اكەدەن ەرتە قالعان سوڭ ءبىز دە ەرتە ەسەيدىك، انامىزعا قولقانات بولدىق.
مەن مەكتەپتە جاقسى وقىسام دا جوعارى وقۋ ورنىنا تۇسە الماي بىرنەشە جىل كولحوزدا جۇمىس ىستەدىم. ول كەزدە قالاعا كەتەتىن جاستار از، كوبىمىز اۋىلدا ەڭبەك ەتۋشى ەدىك قوي. ءسويتىپ كولحوزدىڭ قويىن قىرقىپ، اندا-ساندا مادەني شارالارعا دا قاتىسىپ جۇرگەن جاستىق شاقتا مەن ءوزىمنىڭ ماحابباتىمدى جولىقتىردىم.
مەنىڭ جۇرەگىمدى جاۋلاعان جىگىت قاراتورىنىڭ كەلبەتتىسى، ۇزىن بويلى كەلىستى جىگىت ەدى. ەسىمى قانات. قانات ەكەۋمىز اۋىل كلۋبىنداعى جاستارعا ارنالعان ءبي كەشىندە تانىستىق. ۋاقىت وتە كەلە تانىستىعىمىز دوستىققا، دوستىعىمىز ماحابباتقا ۇلاستى. ءسويتىپ جۇرگەندە مەن الماتىعا وقۋعا، ول اسكەرگە كەتەتىن بولدىق. ەكەۋمىز ەكى جاقتا جۇرسەك تە ءبىر-بىرىمىزگە حات جازىسىپ، وتباسىن قۇرۋعا ءسوز بايلاستىق.
مەن قاسكەلەڭ قالاسىنداعى مادەني-اعارتۋ ۋچيليشەسىنە وقۋعا ءتۇستىم. ستۋدەنتتىك كەزىمىز تۋرا 1986 - جىلعى كوتەرىلىسپەن تۋرا كەلدى عوي. اۋىلدا قالعان انام مەن اعا-باۋىرلارىم مەن ءۇشىن شىبىن جاندارىن شۇبەرەككە ءتۇيىپ ابدەن قورقىپ ءجۇرىپتى. جاستىق البىرتتىق قوي، پاتريوتتىقپەن الاڭعا دا شىقتىق. ءجا، ءبىرىن ايتىپ بىرىنە كەتىپپىن-اۋ، مەنىڭ ايتايىن دەگەنىم بۇل ەمەس.
سونىمەن وقۋدى اياقتايتىن دا ۋاقىت جاقىندادى، سۇيىكتىم اسكەردەن ورالدى، مەنى ىزدەپ قالاعا كەلدى. سول كەزدە ۋچيليشەدە وزىمە ساباق بەرگەن مۇعالىمدەرىم، «ءاي، سەن قىزدان بىردەڭە شىعادى. ءبىزدىڭ ساعان دەمەۋىمىز بولسىن، سەن وقۋىڭدى ارى قاراي جالعاستىر، قالادا قال» دەپ قولقالاپ جاتتى. ءبىراق مەن ءوزىمنىڭ 2 جىل كۇتكەن جىگىمدى وقۋمەن قالاي ايىرباستايمىن؟ انامنىڭ دا «بالالاردىڭ ىشىندە ءتاۋىر وقىعانى سەن ەدىڭ، وقۋىڭدى جالعاستىرساڭشى» دەگەنىنە قاراماستان قاناتپەن قول ۇستاسىپ كەتە باردىم. سونىمەن ۇلكەن اۋلەتتىڭ بوساعاسىن كەلىن بولىپ اتتادىم.
اتا-ەنەم قاتالداۋ، قايىن اعا، ابىسىن-اجىن، قايىندارىم مەن قايىن سىڭىلدەرىم كوپ، ءبارىمىز ءبىر ۇيدە تۇرىپ جاتقانىمىزعا قاراماستان مەن قاناتقا تۇرمىسقا شىققانىما باقىتتى ەدىم. ويتكەنى مەن ونى شەكسىز ءسۇيدىم. مەن جارىمدى سۇيگەندىكتەن دە كىم نە دەپ جاتسا دا كوڭىلىمە الماۋعا تىرىسىپ ۇندەمەي جۇرە بەرەتىنمىن. قاناتتىڭ الدىندا 3 اعاسى بار، ءبىز ۇيلەنگەنگە دەيىن 5 جىل بۇرىن تۇرسىن دەگەن اعاسى وتباسىن قۇرعان. الايدا نارەستەلى بولا الماي ءجۇر ەكەن.
ۇيلەنگەمىزگە ءبىر جىل بولعاندا قانات ەكەۋمىز بولەك شىقتىق.
جۇمىسىمىزعا جاقىن ماڭدا نيكولاي دەگەن اقساقالدىڭ ءۇيى بار ەدى. سول كىسىنىڭ ءبىر بولمەسىن جالعا الىپ تۇرىپ جاتتىق. ءسويتىپ جۇرگەندە ءبىر كۇنى اياعىمنىڭ اۋىرلاعانىن ءبىلدىم. قۋانىشىمدا شەك جوق، بار ويىم جاقىندا ءسابيىمىزدىڭ دۇنيەگە كەلەتىنىن قاناتقا جەتكىزۋ.
قۋانىشتى جاڭالىقتى ەستىگەندە كۇيەۋىمنىڭ قۋانعانىن كورسەڭىز... باقىتتان باسىمىز اينالىپ، قۋانىشىمىزدى تۋعان-تۋىسپەن بولىستىك. بىرنەشە اي وتكەننەن كەيىن ءشاي ۇستىندە ابىسىنىم ايمان: «جاقىندا ءبىزدىڭ بالامىز دۇنيەگە كەلەدى، اتىن كىم دەپ قويساق ەكەن» دەدى. مەن ويىمدا تۇكتە جوق، ءيا، ءبىزدىڭ بالا سىزدەردىڭ دە بالالارىڭىز عوي دەدىم دە قويدىم. وسىدان كەيىن تۋعان-تۋىستىڭ اراسىندا قاناتتىڭ بالاسىن تۇرسىن اسىراپ الادى ەكەن دەگەن سىبىس تاراپتى. ەنەم دە ماعان ىلعي ويلى كوزدەرىمەن قاراپ وتىراتىندى شىعاردى. ال ايمان بولسا، مەنىڭ ءىشىمدى سيپالاپ، «ۇل ما، قىز با ەكەن، ءتۇرى كىمگە ۇقسايتىن بولادى» دەپ بايەك بولىپ، قاي ايدا تۋىلاتىنىن ساناپ ەسى شىعىپ ءجۇردى.
ءبىر كۇنى قانات «ورال، ءبىزدىڭ بالامىزدى تۇرسىن مەن ايمان اسىراپ الايىق دەپ ءوتىنىپ ءجۇر. سەن قالاي قارايسىڭ. ولاردا 5 جىل بولدى بالا جوق. بەرسەك قايتەدى، بىزدە ءالى كوپ بالا بولادى عوي، جانىم» دەپ تومەن قاراپ تۇر. مەن شىنىمدى ايتسام، ءدال سول ساتتە نە دەرىمدى بىلمەدىم، ءۇنسىز وتىرىپ قالدىم.
ودان كەيىن ەگەر وزىمنەن كەلىپ سۇرايتىن بولسا، كەلىسپەيمىن، بالامدى ەشكىمگە بەرمەيمىن دەپ ءوزىمدى ىشتەي قايراپ ءجۇردىم. تۇڭعىشىمنىڭ تۋىلار ءساتى جاقىنداعان سايىن بويىمدى قورقىنىش بيلەيتىن. سونىمەن نە كەرەك، 1987 - جىلدىڭ قىركۇيەك ايىندا تۇڭعىش قىزىم دۇنيەگە كەلدى. توعىز اي بويى قۇرساعىمدا كوتەرگەن بالاپانىمنىڭ جۇزىنە قاراۋدان جالىقپايتىنمىن، كۇندىز-ءتۇنى ءسال كوزىم ءىلىنىپ كەتسە، قۇلىنىمدى بىرەۋ الىپ كەتەردەي شوشىپ وياناتىنمىن.
سول كەزدەردە جاڭا بوسانعان ايەلدى قازىرگىدەي 2-3 كۇندە پەرزەنتحانادان شىعارىپ جىبەرمەۋشى ەدى عوي. كەمىندە ون كۇن پەرزەنتحانادا جاتاتىنبىز. وسى ون كۇن بويى ءبىر كۇن قۇرعاتپاي قايىن اعام مەن ابىسىنىم كەلىپ ءجۇردى. كۇندە تاماق، بالاعا كيىم كەشەك الىپ كەلەدى. «قىزىما انانى اكەلدىم، مىنانى اكەلدىم» دەپ ابىسىنىم دارىگەرلەرگە جالىنىپ ءجۇرىپ ءبىز جاتقان بولمەگە كىرۋگە رۇقسات الادى.
ءبىر كۇنى «قىزىمىزدىڭ اتىن ايدانا قوياتىن بولدىق» دەدى. وعان دا ءۇنسىز كەلىستىم. تۋرا پەرزەنتحانادان شىعاتىن كۇنى ابىسىنىم، قايىن اعام، كۇيەۋىم، ەنەم تورتەۋى كەلدى. ەنەم مەن ابىسىنىم بولمەمە كىردى. ەنەم اسىقپاي ورىندىققا وتىردى دا، « قىزىم، مىنا مەنىڭ نەمەرەمدى تۇرسىنعا بەرەسىڭ. بۇگىن تۋۋ تۋرالى كۋالىگىن جازدىراردا اكەسى تۇرسىن، شەشەسى ايمان دەپ جازدىر» دەپ قىسقا قايىردى. ەنەم جارىقتىق ادۋىندى كىسى ەدى. وعان قارسى كەلمەك تۇگىلى، بەتىنە تىك قاراي المايتىنبىز. ول كىسى ايتتى، ءبىتتى، ىشتەن تىنىپ، جاسىما تۇنشىعىپ، ءۇنسىز قالا بەردىم. سونىمەن پەرزەنتحانادان پەرزەنتىمنەن تىرىدەي ايىرىلىپ قۇشاعىمدا ءسابيىمسىز شىقتىم.
پەرزەنتحانادان شىققان سوڭ ءبىزدى اتا-ەنەم، قايىن اعام مەن ابىسىنىم تۇراتىن ۇلكەن ۇيگە اكەلدى. «بالا قىرقىنان شىققانشا ەمىزىپ وسىندا بولاسىڭ، سوسىن ءوز ۇيلەرىڭە بارارسىڭدار» دەدى ەنەم. سول قىرىق كۇن قالاي زۋىلداپ تەز ءوتتى دەسەڭىزشى. تۋعان-تۋىس جيىلىپ تۇرسىن مەن ايماننىڭ بالاسىن قىرقىنان شىعاردى.
ال مەنىڭ ءحالىمدى ويلاعان ءتىرى جان جوق. اندا-ساندا قاناتقا كوزىمنىڭ قيىعىن سالىپ قويامىن. ونسىز دا ءسوزى از، مىنەزى تۇيىق وندا دا ءۇن جوق. بالا قىرقىنان شىققان سوڭ قيپاقتاپ ءجۇرىپ جينالىپ، قايرات ەكەۋمىز ءوز ۇيىمىزگە قايتتىق. ەرتەڭىندە قانات تاڭەرتەڭ ەرتە جۇمىسقا كەتتى، مەن ۇيدە ءوزىمنىڭ دەرتىممەن جالعىز قالدىم. جىلاپ-جىلاپ كوزىم كۇپتەي بولدى.
ومىراۋىمدى كەرگەن ءسۇت كوزدىڭ جاسىنداي توقتاۋسىز اعىپ كەۋدەمدى جۋىپ جاتتى. وسىلاي ءبىر اپتا ءوتتى. بالامدى ساعىندىم، كورگىم كەلەدى، يىسكەگىم كەلەدى، كوكىرەگىم ورتەنىپ بارادى. ەشتەڭەگە زاۋقىم جوق، ەشكىممەن سويلەسپەيمىن، تىڭدامايمىن، ەسىم اۋعان ادامداي ەسەڭگىرەپ ءجۇردىم.
ءسويتىپ ءجۇرىپ ءبىر كۇنى كورشى اۋىلدا تۇراتىن توركىنىمە تارتتىم. ۇيگە كىرە بەرگەنىمدە اعامنىڭ 2-3 جاسار قىزى الدىمنان جۇگىرىپ شىعا كەلگەنى. الگى جەردە ايكو دەپ ەركەلەتەتىن كىشكەنە قىزىمىزدى قۇشاقتاپ الدىپ سولقىلداپ جىلاپ قويا بەرىپپىن. بايعۇس انام ماعان قاراپ «بالام-اي، سورماڭدايىم-اي، وسىنشا ءوزىڭدى قيناعانىڭ نە، نەگە بەردىڭ ءسابيىڭدى. ءبىر اۋىز بىزبەن اقىلداسساڭ قايتەر ەدى» دەپ مەنى جۇباتا الماي الەك. قاتتى جىلاپ شارشاعانىم سونشالىق، سويلەۋگە مۇرشام جوق، تۇردىم دا ەشكىمگە ەشتەڭە دەمەستەن ۇيىمە قايتىپ كەتتىم. ۇيگە كەلىپ تە قاتتى جىلادىم.
داۋىسىم قاتتىراق شىعىپ كەتسە كەرەك. ءۇيدىڭ يەسى دياديا كوليا جۇگىرىپ كەلىپتى. «وليا، (ول كىسى مەنى وسىلاي اتايتىن) ساعان نە بولدى. بالاڭ قايدا، سەنىڭ اياعىڭ اۋىر ەدى عوي. كىم الىپ الدى. ءجۇر، بىرگە بارىپ قايتارىپ الايىق. جىلاماشى» دەپ مەنى باسىمنان سيپاپ ۇزاق وتىردى.
ەرتەڭىندە تاڭەرتەڭ تۇرا سالا ابىسىنىمنىڭ ۇيىنە قالاي بارعانىمدى ءوزىم بىلمەيمىن. ۇيگە كىرسەم، بالا شىڭعىرىپ ەشكىمگە كونبەي جىلاپ جاتىر. ەنەم دە، ابىسىنىم دا بالانى ۋاتا الماي الەك. مەن ءۇنسىز باردىم دا، بالانى قولىما الدىم. بالا ازداپ تىنشىعانداي بولدى. قىزىمدى باۋىرىما قىسىپ، ەمىزە باستادىم. بالا تەرلەپ-تەپشىپ، اسىعىپ ومىراۋىمدى جۇلمالاپ ەمىپ جاتىر. ال مەنىڭ كوزىمنەن اققان جاس توقتار ەمەس.
بالا ابدەن ەمىپ بولعان سوڭ بالبىراپ ۇيقىعا كەتتى. مەن ۇيىقتاپ جاتقان ءسابيىمدى ەمىرەنە ءبىر يىسكەدىم دە، توسەككە جاتقىزدىم. سودان كەيىن ەشكىمگە اۋىز اشپاستان ۇيدەن شىعىپ كەتە باردىم. جولدا ۇيىمە كەتىپ بارا جاتىپ، ەندى ەشقاشان بالاما كەلمەۋگە، ەمىزبەۋگە وزىمە ءوزىم سەرت بەردىم. سول سەرتىمدى كۇنى بۇگىن بۇزباي كەلەمىن. ۋاقىت ەمشى دەيدى عوي، ءبىراق مەنىڭ دەرتىمنىڭ بەرگى جاعى باسىلعانمەن، ار جاعى ءالى سولقىلداپ تۇر.
قازىر ايدانا 27 جاستا. تۇرسىن مەن ايماننىڭ جالعىز قىزى ەركە بولىپ ءوستى. ال مەن ايدانادان كەيىن تاعى ەكى قىزدى دۇنيەگە اكەلدىم. قازىر قانات ەكەۋمىز وسى ەكى قىزىمىزدىڭ قىزىعىن كورىپ ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز.
تۋعان-تۋىستىڭ اراسىندا وكپە-رەنىش بولماي تۇرمايدى عوي، ءبىراق قانداي جاعدايدا دا قانات ەكەۋمىز قايىن اعاما نەمەسە ابىسىنىما وسى ۋاقىتقا دەيىن «ءبىز سەندەرگە بالامىزدى بەردىك» دەپ ءبىر اۋىز ءسوز ايتقان ەمەسپىز.
قايىن اعام مەن ابىسىنىم ءبارىمىز ءبىر كوشەدە تۇرامىز، قىزىم كوز الدىمدا ءوستى. ءبىراق ءوز بالاڭا انالىق مەيىرىمىڭدى توگە الماۋ، باۋىرىڭا تارتا الماۋدىڭ قانداي قيىن ەكەنىن باسىنا تۇسكەن ادام عانا تۇسىنەدى.
وسى ۋاقىتقا دەيىن ءوزىمنىڭ جۇمساق مىنەزىمە ىزا بولاتىنمىن. قاناتتىڭ دا جۋاستىعىنا جىنىم كەلەتىن. ءبىراق كەيدە ەكەۋمىزدىڭ ءبىر وتباسىنا باقىت سىيلاعانىمىزدى ويلايمىن دا ءوزىمدى ءوزىم جۇباتامىن. بۇرىن ايمانعا اشۋلانسام، قازىر ونى دا ايايمىن. اشۋلاناتىن سەبەبىم، ول جاس كەزىندە تۇسىك جاساتامىن دەپ انا بولۋ باقىتىنان ايىرىلدى. ونى كەيىن ءبىلدىم.
ءبىراق ول دا ايەل عوي. وتباسىن ساقتاۋ ءۇشىن مەنىڭ بالامدى باۋىرىنا سالدى. ول ايداناعا ىلعي «تۋعان انادان باققان، تاربيە بەرگەن انا ارتىق» دەپ ءسوز اراسىندا ايتىپ وتىرادى ەكەن. ءبىر كۇنى بولماسا ءبىر كۇنى ايدانا وسى قۇپيانى ءبىلىپ قويسا، دايىن بولسىن دەگەنى بولسا كەرەك. مەنى دە ىلعي وسى وي مازالايدى. ەگەر شىندىقتى بىلسە، ايدانا قالاي قابىلدار ەكەن؟
مەنى بىرەۋلەر مۇمكىن تۇسىنەر، بالكىم كىنالار... تاعدىر! ءبىر قۋانىش، ءبىر وكىنىش!!! امالىم قانشا؟!!
اناسى بالاسىمەن، بالاسى اناسىمەن باقىتتى عوي، ءتاڭىرىم ەشقاشان انا مەن بالانى ايىرماسىن!
اۆتور: ورالحان راحىمبەك قىزى