ەلگە «اقىلدى باستار» ورالا ما؟

بۇل - ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ تاراتقان اقپاراتى.
قازاقستاندىق عالىمداردىڭ شەتەلگە كەتۋىنىڭ سىرى نەدە؟
قازاق عىلىمى نەگە «تالتىرەكتەپ» تۇر؟ ءبىلىمدى مامان نەگە شەتەلدە قالىپ قويۋعا تىرىسادى؟
دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، بۇگىندە قازاق عالىمدارىنىڭ كوبى رەسەيدە، ا ق ش-تا، گەرمانيادا تۇرىپ جاتقان كورىنەدى.
«ارقادا قىس جايلى بولسا، ارقار اۋىپ نەسى بار؟» دەمەك، قازاقستاندىق عالىمداردىڭ شەتەلدەرگە قونىس اۋدارۋىنىڭ دا وزىندىك سەبەبى بار. ەل تاۋەلسىزدىگىن العان العاشقى جىلدارى قازاق عىلىمى دا، قازاق عالىمدارى دا «توقىراۋدى» باستان كەشىردى.
«بالاپان - باسىمەن، تۇرىمتاي تۇسىمەن» كەتكەن سول جىلدار قازاقستاندىق عالىمدارعا از اۋىرتپالىق الىپ كەلگەن جوق. بولار- بولماس جالاقى الىپ، ولمەستىڭ كۇيىن كەشكەن ولاردىڭ ءبىرقاتارى قولدارىنا الا دوربا ۇستاپ، بازارعا شىعىپ كەتكەنى جاسىرىن ەمەس.
ۋنيۆەرسيتەتتەگى بىلىكتى ماماندار بيزنەسپەن اينالىستى. بىلگىر مۇعالىمدەردىڭ كوبى دەرلىك، قاراقان باسىن اسىراۋعا كۇش سالدى.
نارىقتىڭ ءدامىن تاتقان عالىمداردىڭ جوعارى وقۋ ورنىنا ساباق بەرۋگە نەمەسە عىلىمي زەرتتەۋمەن قايتا اينالىسۋعا قۇلقى بولعان جوق. قازاقستاندىق عىلىمنىڭ «داعدارىسقا» ۇشىراۋىنىڭ بۇل ءبىر سەبەبى دەسەك، ەكىنشىدەن، عالىمداردىڭ كوبى شەتەلدەردە قالىپ قويۋعا تىرىسادى.
شەتەلدە قىزمەت ەتەتىن عالىمداردىڭ كەيبىرىنىڭ بۇعان ايتار ءۋاجى دە دايىن. ولاردىڭ ايتۋىنشا، ەلىمىزدە عىلىمعا اسا كوڭىل بولىنبەگەن. ماسەلەن، وڭتۇستىك كورەيادا قىزمەت ەتىپ جۇرگەن اسەم ساپارحانوۆا ءوزىنىڭ جاقسى جالاقى الاتىنىن، ءارى بۇل ەلدە عىلىمعا جاقسى مۇمكىندىكتەر جاسالاتىنىن جاسىرمايدى.
ماگيستراتۋرا مەن دوكتورانتۋرانى كورەيادا بىتىرگەن مامان ارى قاراي عىلىمىن جەتىلدىرۋ ءۇشىن وسى ەلدە قالۋدى ماقسات تۇتىپتى. «قازاقستاندا بولسا، عىلىمي جۇمىسىمدى جەتىلدىرە الماس ەدىم، ويتكەنى وعان قاجەتتى لابوراتوريا ەلىمىزدە جوق» دەگەن پىكىردى العا توسادى عالىم.
ءتىپتى ءبىر كەزدەرى ءبىلىم جانە عىلىم ەكس-ءمينيسترى باقىتجان جۇماعۇلوۆ شەتەلدەگى مامانداردى ەلگە قايتا شاقىرعان بولاتىن.
مينيستر «عالىمدار وتانىنا ورالسا، باسپانامەن، جۇمىسپەن، جاقسى جالاقىمەن قامتاماسىز ەتەتىنىن» دە ايتىپ ەدى. الايدا ءمينيستردىڭ سوزىنە قۇلاق اسىپ، ەلگە ورالعان مامان كورىنبەدى.
بىلىكتى، دارىندى، بىلگىر مامانداردىڭ شەتەلدە قالىپ قويۋىنىڭ سىرى نەدە؟ وسى سۇراق ءبىزدى كوبىرەك ويلانتادى. قازىر دامىعان مەملەكەتتەردىڭ وزىندە بىلىكتى ماماندار جەتىسپەيتىن كورىنەدى. سول سەبەپتى دە ءار ەل مىقتى عالىمعا جاقسى جاعداي جاساۋعا تىرىسادى.
شەتەلدىك بىلىكتى مامانداردى ەلگە كوپتەپ شاقىرۋ ءىسى قولعا الىنىپ جاتىر. دامىعان مەملەكەتتەردەن كەلگەن ۇستازدار قازاق بالالارىن وقىتىپ، «ەۋروپاعا تەرەزە اشۋعا» تىرىسىپ جۇرگەنى جاسىرىن ەمەس. الايدا قوماقتى قارجى اۋدارىپ، شەتەلدەن بىلىكتى مامان الدىرعانشا، سول قارجىعا وتانداستارىمىزدى قايتارۋدىڭ جولىن ىزدەگەنىمىز ابزال سياقتى.
ۇلتتىق ماماندار وزگە ەلدەردە «سۇلتان» بولعانشا، ءوز ەلىندە «ۇلتان» بولۋعا اسىعۋى قاجەت. ويتكەنى ولار وزدەرىنىڭ ءبىلىم-بىلىكتەرىن، جالىندى كۇش-قۋاتتارىن تۋعان ەلىنە، قازاق جۇرتىنىڭ ازاماتتارىن تاربيەلەۋگە جۇمساۋى ءتيىس.
ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى وتاندىق عالىمداردىڭ شەتەلدەردەگىدەي ءومىر سۇرۋلەرى ءۇشىن ارنايى باعدارلاما ازىرلەۋى تيس. ول ءۇشىن وزگە مەملەكەتتەردىڭ عىلىمعا جاسالىنىپ وتىرعان ءىس- شارالارىن تياناقتى زەرتتەۋ دە قاجەت سياقتى.
سوندا عانا ءبىز شەتەلدە جۇرگەن عالىمدارىمىزدى ەلگە ورالتا الامىز. ناعىز ماماندار سىرتتا ءجۇر. ەلدىڭ عىلىمىن «شالاعاي» عالىمدار جاساي المايدى. ارحيۆ اقتارماي، عالىم اتانىپ جۇرگەندەر دە جوق ەمەس. سول سەبەپتى بىزگە ءوز ءىسىنىڭ ناعىز ماماندارى قاجەت. قازاق عىلىمىنا رەفورما جاسالماي، عىلىمنىڭ بولاشاعى جوق دەر ەدىك.
قازاق عىلىمى ءوسىپ-وركەندەۋى ءتيىس. بولاشاق ەينشتەيندەر دۇنيەگە كەلۋى ءۇشىن قازاق عىلىمىنا دەگەن كوزقاراس تۇبەگەيلى وزگەرۋى كەرەك. عىلىمى جوق ەلدىڭ بولاشاعى دا جوق. شىعىس ەلدەرى نەلىكتەن ءبىلىم مەن عىلىمعا ينۆەستيتسيا سالۋعا قۇمار؟ ولار ءبىلىم مەن عىلىم عانا ۇلتتى وركەنيەتكە جەتەلەيتىنىن جاقسى تۇسىنەدى. عىلىم مەن بىلىمگە سالىنعان اقشانىڭ قايتارىمى بولادى. قازاق عىلىمى دامىسىن دەسەك، عالىمداردىڭ شەتەلدەرگە كەتىپ قالۋىنا، قالىپ قويۋىنا ەشقانداي مۇمكىندىك بەرمەۋ كەرەك.
232 عالىم - 232 اقىل-وي يەسى. حالىقتىڭ رۋحاني قازىناسى.
ولار ورالا ما؟
اۆتور: گۇلزينا بەكتاس
«ايقىن»