قادىر ءتۇنىنىڭ قاسيەتى

«قادىر» ءسوزى - «قادىر- قۇرمەت»، «تاعزىم» دەگەن ماعىنالاردى بىلدىرەدى.
بۇل ءتۇنى مۇسىلماندار تاڭ اتقانشا كوز ىلمەي، اللا تاعالا اتىنا ماداق ايتىپ، قۇلشىلىق جاسايدى. ويتكەنى، ءدال وسى قادىر تۇنىندە ادامزاتتى اللا جولىنا الىپ باراتىن - قۇران كارىم ءتۇستى. بۇل جايلى ارنايى «قادىر» سۇرەسى دە تۇسكەن. اللا ەلشىسى (س. ع. س.) ءبىر حاديسىندە قادىر ءتۇنىنىڭ قاسيەتى جايلى: «كىمدە-كىم ساۋابىن تەك قانا اللادان كۇتىپ، ىقىلاسپەن سول ءتۇندى عيبادات جاساۋمەن وتكىزسە، كۇنالارى كەشىرىلەدى»، - دەپ ايتقان. قادىر سۇرەسىندە اتالعان تۇندە جاسالعان قۇلشىلىق ساۋابى مىڭ اي (مىڭ اي - 83 جىل، 4 ايعا تەڭ كەلەدى) جاساعان عيباداتقا تەڭ ەكەندىگى ايتىلعان. مۇباراك اي ىشىندەگى بەرەكەتتى، ساۋابى مول، دۇعا-تىلەك قابىل بولاتىن ءتۇندى ءاربىر مۇسىلمان قۇلشىلىقپەن وتكىزەرى ءشۇباسىز. رامازان ايىنان كەيىن، شىلدەنىڭ 28, 29, 30 كۇندەرى ايت مەرەكەسى بولادى. ايت نامازى مەشىتتەردە تاڭەرتەڭگى ساعات 6:30 دا وقىلادى.
ءلايلاتۇل- قادر - ياعني قاسيەتتى قادىر ءتۇنى - بۇكىل ادامزاتقا قۇران تۇسە باستاعان ەرەكشە قاسيەتتى ءتۇن. اراب تىلىندەگى «قادر» ءسوزى «ءمان-ماڭىز» جانە «ولشەم» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. سونىمەن قاتار بۇل ءسوز «قۇدىرەت» ماعىناسىن دا قامتيدى. قادىر ءتۇنىنىڭ قاسيەتىن جۇمىر باستى پەندە ءوز اقىلىمەن بىلە المايدى. سوندىقتان ونىڭ قادىر-قاسيەتىن جاراتۋشىمىزدىڭ ءوزى «قادىر» سۇرەسىندە: «1.ءبىز ونى (قۇراندى) قادىر ءتۇنى تۇسىردىك. 2. قادىر ءتۇنىنىڭ نە ەكەنىن بىلەسىڭ بە؟ (اللا تاعالا بىلدىرمەسە) قايدان بىلەسىڭ؟ 3. قادىر ءتۇنى مىڭ ايدان دا ارتىق. 4. ول ءتۇنى اللانىڭ رۇقساتىمەن كەز-كەلگەن ءىس ءۇشىن رۋح پەن پەرىشتەلەر تۇسەدى. 5. (اسىرەسە ول ءتۇندى عيباداتپەن وتكىزگەندەر ءۇشىن) تاڭ اتقانعا دەيىن اللانىڭ راقىمى مەن ەسەندىگى جاۋادى»، - دەپ باياندايدى. سۇيىكتى پايعامبارىمىز (س. ع. س.): «اللا قادىر ءتۇنىن ۇمبەتىمە سىي رەتىندە تارتۋ ەتتى، بۇل بۇرىنعى ۇمبەتتەرگە بەرىلمەگەن» دەپ، بۇل سىيدىڭ قادىرىن بىلۋگە شاقىرادى. تاعى ءبىر حاديسىندە: «كىمدە-كىم ساۋابىن تەك قانا اللادان كۇتىپ، ىقىلاسپەن سول ءتۇندى عيبادات جاساۋمەن وتكىزسە، كۇنالارى كەشىرىلەدى»، - دەيدى. سوندىقتان مۇمكىندىگىنشە، ءاربىر پەندە قادىر تۇنىندە بەرىلەتىن سىيدان ماقۇرىم قالماۋعا تىرىسۋى كەرەك. ول ءتۇندى بوس وتكىزبەي، دارەت الىپ، ەكى باس بولسا دا ناماز وقىپ، اللا تاعالانىڭ شەكسىز مەيىرىمىنەن شىن جۇرەكتەن سۇراپ، دۇعا ەتكەن ءجون.
قادىر ءتۇنى ورازا ايىنىڭ سوڭعى ون كۇنىنىڭ بىرىندە بولادى. بۇل ءتۇن تۋرالى قۇران كارىمنىڭ «قادىر سۇرەسىندە» ايتىلعان. بەس اياتتان تۇراتىن سۇرەدە قۇراننىڭ قادىر تۇنىندە تۇسىرىلگەندىگى، ونىڭ مىڭ ايدان قايىرلى ەكەندىگى، بۇل تۇندە جابىرەيىل پەرىشتە اللا امىرىمەن جەر بەتىنە ءتۇسىپ، ادامدارعا قىزمەت ەتەتىندىگى جانە تاڭعا دەيىن تىنىشتىق بولاتىندىعى ايتىلادى. قادىر ءتۇنى پەرىشتەلەر مۇسىلماندارعا دۇعا وقىپ، تىلەۋلەس بولادى. جاسالعان عيباداتتىڭ مىڭ ايعا، ياعني سەكسەن ءۇش جىلعا تەڭ بولاتىندىعىنا بايلانىستى مۇسىلماندار قادىر ءتۇنىن قۇلشىلىقپەن وتكىزۋگە تىرىسادى. كەيبىر راۋاياتتارعا قاراعاندا، قادىر ءتۇنى رامازان ايىنىڭ 27- ءتۇنى، دەگەنمەن قادىر ءتۇنىنىڭ ءدال قاي ءتۇن ەكەنى بەلگىسىز. سوندىقتان تاقۋا كىسىلەر ورازا ايىنىڭ سوڭعى ون ءتۇنىن تۇگەلدەي قۇلشىلىقپەن وتكىزەدى.
پايعامبارىمىز (س. ع. س.): «باسقا ۋاقىتتاردا ءاربىر جاقسىلىقتىڭ ساۋابى ون ەسە بولسا، ەرەجەپ ايىندا جۇزدەن اسادى. شاعباندا ءۇش جۇزدەن اسىپ، رامازاندا مىڭ ەسەگە ارتادى، جۇما تۇندەرى مىڭ ەسەدەن اسىپ، قادىر تۇنىندە وتىز مىڭعا دەيىن جەتەدى»، - دەگەن. تاعى ءبىر حاديستە: «رامازان ايى بويىنشا اقشام جانە تاڭ نامازىن جاماعاتپەن وقىعان ادام قادىر تۇنىنەن كوپ نەسىبە الادى»، - دەگەن.
قادىر ءتۇنى پايعامبارىمىزدىڭ (س. ع. س.) ۇمبەتىنە دەگەن تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىگىنەن تۋىنداعان دۇعاسىنىڭ قۇرمەتى ءۇشىن قابىل بولعان. يمام ماليكتىڭ «مۋاتتا» اتتى ەڭبەگىندە ريۋايات ەتكەن ءبىر حاديستە پايعامبارىمىزعا (س. ع. س.) الدىڭعى ۇمبەتتەردىڭ ومىرلەرى كورسەتىلگەندىگى ايتىلعان. پايعامبارىمىز (س. ع. س.) سول ءسات: «ۇزاق ءومىر سۇرگەن وسى ۇمبەتتەر جاساي المايتىنداي امالداردى مەنىڭ ۇمبەتىمە از ۋاقىت جاساي الۋدى ءناسىپ ەتە گور»، دەپ دۇعا جاساعاندا، اللا تاعالانىڭ مىڭ ايدان قايىرلى وسى قادىر ءتۇنىن ءناسىپ ەتكەندىگى باياندالعان. (قادىر ءتۇنى مىڭ ايعا تەڭ دەپ قۇراندا ايتىلعان بۇل سان ەسەپ بويىنشا 83 جىل، 4 ايعا تەڭ كەلەدى).
بىردە ايشا انامىز پايعامبارىمىزدان (س. ع. س.): «ۋا، اللانىڭ ەلشىسى! ەگەر قادىر تۇنىنە جەتسەم قانداي دۇعا وقيىن؟»، - دەپ سۇراعاندا، ول: «اللاھۋمما، ينناكا افۋۋن، تۇحيببۋل افۋا، فاافۋ انني» (ۋا اللا! سەن تىم كەشىرىمدىسىڭ، كەشىرۋدى جاقسى كورەسىڭ، مەنى دە كەشىرە گور!)، دەپ دۇعا ەتۋ كەرەكتىگىن ۇيرەتكەن.
قيامەتتە اللا تاعالا حيكمەتىمەن ەمەس، قۇدىرەتىمەن امال ەتەدى. سول سياقتى قادىر تۇنىندە دە اللا تاعالانىڭ قۇدىرەتى ۇستەم بولادى. ول ءتۇننىڭ قادىرىن بىلگەندەرگە اللانىڭ مەيىرىمى مەن بەرەكەسى جاۋادى، ال ودان قۇر قالماۋ ادامنىڭ رۋحاني سەرگەكتىگىنە بايلانىستى.
پايعامبارىمىز (س. ع. س.) ۇيرەتكەندەي، مۇسىلمان بالاسى ءاربىر ىسىنە وزىنە بەرىلگەن ەڭ سوڭعى مۇمكىندىك سەكىلدى قاراي ءبىلۋى كەرەك. سول سەبەپتى قادىر ءتۇنىن ەندى كورەم بە، كورمەيمىن بە، دەگەندەي وتە ءبىر مۇقياتتىلىقپەن وتكىزگەنى ءجون.
قۇدىرەتى شەكسىز راببىمىز ۇمبەتىنە راقىمدىلىق قالاعاندىقتان، قادىر ءتۇنى رامازان ايىنىڭ قاي ءتۇنى ەكەنىن اشىق ايتپاعان. بۇل سىناق الەمىندە مۇمىندەر ۇدايى اللانىڭ رازىلىعىن ىزدەپ، قۇلشىلىق جاساسىن دەگەن ماقساتپەن جاراتقان يەمىز بۇدان دا باسقا وتە ماڭىزدى نارسەلەردى قۇپيا قىلعان. ماسەلەن، ومىردەگى اجال بەلگىسىز، ادامدار اراسىنداعى اۋليەلەر بەلگىسىز، كوركەم ەسىمدەرىنىڭ اراسىندا اللانىڭ ۇلىق ەسىمدەرى بەلگىسىز، جۇما كۇنگى دۇعانىڭ قابىل بولاتىن ۋاقىتى بەلگىسىز، كۇللى قۇلشىلىقتىڭ ىشىندە اللانىڭ رازىلىعى قايسىسىندا ەكەنى، داۋىرلەردىڭ ىشىندە قيامەتتىڭ قاشان ەكەنى، رامازان ايىندا قادىر ءتۇنىنىڭ قاي ءتۇن ەكەنى بەلگىسىز. سونىمەن قاتار پايعامبارىمىز (س. ع. س.) بۇل ءتۇننىڭ رامازاننىڭ سوڭعى ون نە جەتى كۇنىندەگى (21، 23، 25، 27) تاق كۇندەردىڭ بىرىندە ەكەنىن ايتقان. الايدا يسلام عۇلامالارىنىڭ كوپشىلىگى ونىڭ 27- ءتۇن ەكەندىگىن ماقۇلداعان ءارى بۇكىل مۇسىلمان الەمى بۇنى وسىلايشا قابىلداعان. ارينە بۇكىل جۇرتشىلىق وسىلاي سەنىپ، وسىلاي قابىل ەتكەن بولسا، اللا تاعالا دا ميلليونداعان قۇلدارىنىڭ نيەتىن قابىل ەتىپ، ول ءتۇندى شىن مانىسىندەگى قادىر ءتۇنى ەتەر، ينشاللا.
ارابشاداعى «قادر» ءسوزى قادىرىن ءبىلۋ دەگەن ماعىنانى دا قامتيدى. ولاي بولسا، قادىرىم ارتسىن دەسەڭىز، بۇل ءتۇننىڭ قادىرىن ءبىلىڭىز. بۇل ءتۇنى تاڭ اعارىپ اتقانعا دەيىن اللا تاعالانىڭ مەيىرىمى توگىلىپ تۇرادى.
«الاش ايناسى»