اتاۋلاردى قازاقشا جازۋعا ارلانامىز با؟

ولار قازاق جانە ورىس تىلدەرىندە جازىلسا قۇبا-قۇپ.
وعان ەشكىم دە داۋ ايتا قويماسى انىق.
بۇل ءبىزدىڭ ەلىمىزدە قولدانىلاتىن تىلدەردىڭ ساناتىنا جاتقىزىلادى. وكىنىشكە قاراي، كەيبىر ادامدار وسىنداي تالاپتاردى ساقتاعىسى كەلمەيتىنى وتىرىك ەمەس.
ماسەلەن، وزىنە تيەسىلى ورىندارعا اعىلشىنشا جازىپ قوياتىن جاندار دا بارشىلىق. ءتىپتى ولاردىڭ كەيبىرىنە تۇسىنبەي قالۋىڭ دا عاجاپ ەمەس. اتاپ ايتقاندا، ارابشا، قىتايشا جانە وزگە دە تىلدەردە جازاتىندار بار.
بۇگىن الىس-جاقىن شەتەلدەرگە بارىپ-كەلۋ قيىن شارۋاعا جاتپايدى. قالتاڭدا قارجىڭ بولسا، كوڭىلىڭ قالاعان ەلگە بارىپ دەمالىپ قايتۋعا مۇمكىندىك بار.
بارعاننان كەيىن جان-جاعىڭا كوز سالىپ قارايسىڭ. ءاربىر مەملەكەت ءوزىنىڭ تالاپتارىن ساقتاۋعا قۇلىقتى سانالادى. سول ەلدەرگە بارعاندا كوشەنىڭ قاق ورتاسىنداعى دۇكەن نەمەسە تويحاناڭا قازاق تىلىندە اتاۋ جازىپ قويا المايتىنىڭ اقيقات. ولاي ەتكەن جاعدايدا سول جەردىڭ اتقا مىنەرلەرى دەرەۋ جەتىپ كەلەدى دە، وزدەرىنىڭ ەلىنىڭ تالابىن ايتا باستايدى.
وعان باعىنباي كورشى، دەرەۋ ساعان قارسى شارا قولدانادى. سوسىن ودان قاشىپ قۇتىلا المايسىڭ. امالسىزدان سول ەلدىڭ تالابىنا باس شۇلعىپ، الگى جازۋدى الىپ تاستاۋعا كىرىسەسىڭ. بۇل - شىن نارسە.
ول جايىندا مەرزىمدىك باسىلىم بەتتەرىندە تالاي مارتە اڭگىمە قوزعالدى دا. اڭگىمە ءسوز كۇيىندە قالىپ قويىپ جاتىر دەسەك تە بولادى. سەبەبى، ءالى دە قازاقستاننىڭ قاي وڭىرىنە بارساڭىز دا، وسىنداي كورىنىس كوز الدىڭا ۇشىراسا كەتەدى.
وتكەن جىلى سىر ەلىنەن ءبىر توپ ازاماتتار فرانسيا ەلىنە بارىپ قايتتى. وندا قازاقتىڭ بەلگىلى قايراتكەرى مۇستافا شوقايدىڭ تۇرعان ءۇيىنىڭ الدىنا ەسكەرتكىش- بيۋست ورناتۋعا بارعان ەدى. سول ەلگە بارعان جەرلەستەرىمىز ەسكەرتكىشكە مۇستافا شوقاي دەپ قازاقشا جازۋدى دۇرىس كورگەن ەكەن. قىزىعى، وعان فرانسيا باسشىلىعى قارسىلىق تانىتقان. دەگەنمەن سول مەملەكەتتەگى ءبىزدىڭ ەلشىلىك وكىلدەرىنىڭ ارالاسۋىمەن ەسكەرتكىشكە قازاق تىلىندە جازىلدى. الايدا ونىڭ شارۋاسى از بولعان جوق.
وسىعان قاراي وتىرىپ فرانسيادا اتاۋلارعا قاتاڭ قارايتىنى اڭعارىلادى. بولماسا، نە ءبىر شاعىن ەسكەرتكىشتە باسقا تىلدە جازىلعان دۇنيەدە نە تۇر دەيسىڭ؟ ونىڭ وزىندە الگى جازۋ كوزگە كورىنەر-كورىنبەس عانا ەكەن.
قالاي دەسەك تە، ونداي تالاپقا ەش تاڭعالۋعا بولمايدى. بۇل تەك فرانسياعا ءتان جاعداي ەمەس. ەۋروپانىڭ بارلىق ەلدەرىندە وسىنداي قاتاڭ قاعيدالار ساقتالادى. سونىڭ ارقاسىندا ولار تۇسىنىكسىز اتاۋلارعا جول بەرمەيدى. بۇل بىزگە دە ۇيرەنەتىن نارسە دەپ ايتا الامىز. ارينە، ءبىز دە ونى ءوز ومىرىمىزگە ەنگىزسەك ارتىق ەمەس. ءتىپتى ونداي جونسىزدىككە جول بەرگەندەرگە قوماقتى كولەمدە ايىپپۇل سالعان ارتىق ەمەس. بولماسا، از-ماز ايىپپۇلمەن ولاردى تارتىپكە شاقىرا الامىز با؟
سىر بويىندا تۇراتىن جۇرتتىڭ 95 پايىزدان استامى جەرگىلىكتى ۇلت وكىلدەرى بولىپ تابىلادى.
قالا كوشەلەرىندە سويلەسكەن ادامنىڭ بارلىعى دەرلىك قازاق تىلىندە ءتىل قاتاتىنىن كورەمىز. وسىعان قاراماستان، ءتىل ماسەلەسىندە كەيبىر كەلەڭسىز جاعدايلار كەزدەسىپ قالاتىنى تاعى بار. ەرىنبەي-جالىقپاي قالا كوشەلەرىنە شىعىپ، بيلبوردتار مەن جارناماعا كوز سالا قالساڭىز، اپىر-اي دەپ باس شايقايتىن جاعدايلار از كەزدەسپەيدى.
ارىگە بارماي-اق قويالىق، وزگە ۇلت وكىلدەرى دە جاتقا بىلەتىن «گۇل» ءسوزىن دۇرىس جازا الماي جۇرگەن كاسىپكەرلەر بارشىلىق. بايقاعانىمىز، بۇعان ولاردىڭ تاراپىنان نەمقۇرايدى كوزقاراس بار سەكىلدى. ءتىپتى كاسىپكەرلىك نىسانىنىڭ يەسى وزگە ۇلت وكىلى بولعاننىڭ وزىندە قازاق تىلىندەگى جارنامانى قاتە جازۋعا ەشكىم قۇقىق بەرگەن جوق. بۇل جەردە قىزىلوردا جۇرتشىلىعى تاراپىنان پاتريوتتىق، جاناشىرلىق، ەلجاندىلىق جەتىسپەي جاتىر ما دەگەن دە ەرىكسىز ويعا قالاسىڭ.
سىر ەلىنىڭ باس ورداسىنداعى ورتالىق كوشەنىڭ ءبىرى - اباي داڭعىلى بويىندا ورىن تەپكەن گۇل دۇكەنىندە جازىلعان قاتەنى «بۇدان دا وتكەن سوراقىنى كورىپ جاتىرمىز عوي» دەپ ەلەمەي كەتۋگە دە بولار ەدى. كۇندەلىكتى قولدانىستا جۇرگەن كادىمگى قاراپايىم ءسوزدى كوز الدىڭدا قاتە جازىپ قويعاندىقتان، وعان نازار اۋدارماسقا بولمادى.
وسىعان ۇقساس جاعداي بوكەيحان كوشەسى بويىنداعى «گۇلزيرا» اتەلەسىندە دە ورىن الىپ وتىر. اتالمىش تىگىن اتەلەسىندە ەڭبەك ەتەتىن قىز-كەلىنشەكتەردىڭ بارلىعى - ءوزىمىزدىڭ قاراكوزدەر. دەسە دە، ولار جوق جەردەن قاتەلىككە بوي الدىرىپ، مەكەمەنىڭ اتىن «گۋلزيرا» دەپ جازىپ قويۋعا ەشبىر قىمسىنا قويعان جوق. تىگىن اتەلەسىنىڭ جۇمىس جاساپ جاتقانىنا بىرنەشە جىلدىڭ ءجۇزى بولدى. وكىنىشكە قاراي، سودان بەرى قازاقتىڭ گۇلزيرا دەگەن ەسىمى ورىسشا بۇرمالانىپ وتىر. قازاق دەسەڭ، تاياقتىڭ ءبىر ۇشى وسىلاي وزىمىزگە تيەدى.
كوشەدەگى كورنەكى اقپاراتتاردىڭ، ياعني ماڭدايشا، جارناما، حابارلاندىرۋلاردىڭ جازىلۋى ءتىل تۋرالى زاڭنامالارعا سايكەس بولۋى ءۇشىن، ەڭ الدىمەن، كاسىپكەرلىك نىساننىڭ يەسى، مەكەمەنىڭ باسشىسى «قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءتىل تۋرالى» زاڭنىڭ تالاپتارىن ءبىلۋى ءتيىس.
وسى زاڭنىڭ 21-بابى بويىنشا، ماڭدايشا، حابارلاندىرۋ، جارناما، باسقا دا كورنەكتى اقپاراتتار مەملەكەتتىك تىلدە جانە ورىس تىلىندە، ال قاجەت بولعان جاعدايدا باسقا دا تىلدەردە جازىلادى دەلىنگەن.
«الاش ايناسى» ينتەرنەت-گازەتى قۇزىرلى ورگانداردان وسى ماسەلە نازار اۋدارعانىن سۇرايدى.
اۆتور: ءادىلجان ۇمبەت، قىزىلوردا.