قۇرتىمىزدى وزگەلەر وڭگەرىپ كەتپەسىن دەسەك
كادىمگى سيىردىڭ سۇتىنەن الىنعان ايراننان جاسالعان قۇرتتىڭ ۇزاق ءومىر سۇرۋگە سەپتىگى بار ما، جوق پا كىم بىلگەن، اۋىلداعى اڭقاۋ دا اقكوڭىل اپامىزدىڭ ايتقانىندا قانداي دا ءبىر شىندىق بارداي كورىنگەنى راس...
قۇرتتىڭ ادام دەنساۋلىعىنا زور پايداسى بارى جايىندا «الاش ايناسى» ءتىلشىسى ءوز ويىن ورتاعا سالادى.
تەك اۋىلدىڭ عانا ءدامى دەپ ەسەپتەلىنىپ كەلگەن جەڭسىك اس-قۇرتقا قۇمارتۋشىلار بۇگىندە قالادا دا كوپ. اسىرەسە مەكتەپتىڭ ماڭىندا مايدا-شۇيدە ساتىپ وتىراتىن اپالارىمىز قۇرتتىڭ ءوتىمدى تاۋار ەكەنىن ايتادى.
جاس بالالار دانالاپ الىپ كەپ بەرگەندە قۇرتتىڭ ساۋداسى قىزادى دەي بەرىڭىز. چۋپا-چۋپسىڭىزدەن الدەقايدا پايدالى دەسەك ارتىق ايتقاندىق بولماس. ودان قالسا سىرا قۇمارلار دا تىسكەباسار رەتىندە قۇرت ساۋداسىنىڭ كورىگىن قىزدىرادى.
سىرا بارلارىن ايتپاعاننىڭ وزىندە ايتۋلى مەيرامحانالاردىڭ تورىنەن ورىن الىپ ۇلگەردى. شەتەلدەردە دەمالعان اعايىننىڭ سول ەلدىڭ داستۇرىنەن حابار بەرەتىن كادەسىي مەن ءدام-تۇز اكەلەتىنى بەلگىلى. ءۇندى ەلىنە بارعاندار ءيىسى مۇرىن جارار ءشايىن، تۇركياعا بارعاندار الەمگە ايگىلى پاحلاۆاسىنان اكەلىپ ءدام تاتقىزعىسى كەلەدى.
ال ءبىز شەتەلدىك تۋريستەرگە قازاق ەلىنىڭ ۇلتتىق تاعامى دۇرىسىن ايتقاندا ۇلتتىق برەند دەپ باعالاۋعا بولاتىن قۇرتتى قۇرمەتتەپ ۇسىنا الىپ ءجۇرمىز بە؟ جوق. ءبىزدىڭ «قۇرەكەڭ» دە قۇرمەتتى ورىن الۋعا ابدەن لايىق-اق.
گوللاندىقتاردىڭ ىرىمشىگى، تۇركىلەردىڭ يوگۋرتى سياقتى الەمدىك اسحانادا وزىندىك لايىق ورنىن ويىپ تۇرىپ الۋىنا بولادى-اق. الايدا «بارعىزباسىڭ بارعىزباستىڭ» كەبىن كيۋلى. اتام زامانعى قۇرتتىڭ جاسالۋ تەحنولوگياسى بۇزىلىپ، ونىڭ ورنىنا زاماناۋي قۇرت الماستىرعىشتار شىققالى قاشان. بازارداعى كوتەرمە باعامەن ساتىلاتىن قۇرت اتاۋلى قۇرتقا ۇقساس دۇنيە، ايتەۋىر «وريگينال» ەمەس. ۇزىنقۇلاقتىڭ ايتۋىنشا ونىڭ ساپاسىن سىرىپ قويىپ، سانىن كوبەيتۋ ءۇشىن اك قوسادى- مىس. ءتىپتى اقتىڭ وبالىنان قورىقپايتىندار تەز كەبۋى ءۇشىن ازداپ ازبەست تە قوساتىن كورىنەدى.
«ۇستالماعان ۇرى ەمەس»، كوزبەن كورىپ، قولمەن ۇستاپ الماعاننان كەيىن ءبارى بەكەر. تەك قۇرتتىڭ ءدامىن كورۋ ءۇشىن تىستەپ كورسەڭ ۇگىتىلىپ تۇر. ايتەۋىر اكتىڭ اۋىلى الىس ەمەس-اۋ دەپ، «وت بولماسا ءتۇتىننىڭ دە بولمايتىنى» وسىندايدا ەسكە تۇسەدى. سوندايدا اۋىلداعى اپامنىڭ ورەگە جايعان، ماي قوسىپ قايناتقان، ءدامى ءتىل ۇيىرەر ناعىز قۇرتىن ساعىنىپ كەتەسىڭ...
باعا قانداي، باعا؟
جەڭسىك اسقا قۇمارتۋشىلار ونى كوبىنە تانىستارىنان، وندا دا اۋىلداعى اعايىننان العىسى كەلەدى. بازارداعى كوتەرمە ساۋدادا قۇرتتىڭ ءبىر كەلىسى 600 تەڭگە، ءتىپتى 1000 تەڭگەگە دەيىن بارادى. ال داناسى 10-15 تەڭگە تۇرسا، ۇلكەندەۋلەرىن 20-30 تەڭگەدەن دە ساۋدالايدى. الىس اۋىلداردان وبلىس ورتالىقتارىنا كوتەرمە باعامەن اكەپ وتكىزەتىندەر ارينە ارزانداۋ باعاعا بەرىپ كەتەدى.
ال بازارداعىعىلار ۇستىنە وكىرتىپ قوسىپ، ساۋداسىن جاندىرادى. بازاردان جاڭادان جايىلعانىن دا، كەپكەنىن دە، ەكى-ءۇش جىلدىق تاس بوپ قاتىپ قالعانىن دا تابا الاسىز. تەك سۇراساڭىز بولعانى. الايدا اۋىلدىق، ناعىز قۇرتتى تابۋ قيىنىراق. ءدامى كەلىڭكىرەسە بولعانى... قۇرتقا دەگەن قۇمارلىقتى الگىندەي ساپاسىن ەمەس سانىن كوزدەگەندەر قۇرتپاسا، قۇرتەكەڭ ءال-ءازىر ساۋدا سورەسىنەن تۇسە قويماس.
قۇرتتان كۇش-قۋات الۋعا بولادى
قۇرتتىڭ حيميالىق قۇرامى مەن كالورياسىن زەرتتەگەن عالىمدار تىڭ جاڭالىق اشقانداي تاڭ تاماشا بولىپ وتىر. شىنىندا دا ول اناۋ-مىناۋ دارۋمەنىڭدى جولدا قالدىرادى. ارنايى زاۋىتتا دايىندالعان سۇزبەدە اقۋىز مولشەرى 16 پايىز بولسا، قۇرتتاعى اقۋىز مولشەرى وتە باي - 53 پايىزدى قۇرايدى. 100 گرامم سۇزبەنىڭ قۋاتى 227 ك ك بولسا، قۇرتتىكى 370,1. (!) . ءجۇز گرامم قۇرتتا 3 گراممعا جۋىق بەلوك، 3,2 گرامم كالتسيي مەن فوسفور قوسىندىلارى، بەلگىلى مولشەردە ا1, ۆ2, د دارۋمەندەرى بار ەكەن. 100 گرامم قۇرتتان اعزاعا 60-قا جۋىق كيلوكالوريا بەرىلەدى. پايداسى بار ما، بار ارينە. بۇگىندە قۇرت وندىرەتىن شاعىن سەحتار دا جۇمىس ىستەۋدە. الايدا از ۋاقىت ساقتالىنعان سوڭ سارعايىپ كەتەتىن ءونىمنىڭ الۋشىلارى دا كەم. سوندىقتان دا ناعىز اۋىلدا اپالارىمىز دايىنداعان تەحنولوگيامەن جاسالار بولسا ناعىز تابىس كوزى بولارى ءسوزسىز. ءتىپتى، ونى تۋريستىك كلاستەردىڭ ءبىر باعىتى رەتىندە دامىتىپ، كىشىگىرىم سەحتار اشىپ، شەتەلدىك تۋريستەرگە ۇسىنساق ۇتارىمىز كوپ ارينە. وزگە ۇلتتاردىڭ ورەگە قۇرت جايعانىن كورمەدىك. ۇلتتىق برەندكە سۇرانىپ-اق تۇرعان دۇنيە... تەك ءبىز ۇيىقتاپ جۇرگەندە ورەدەگى قۇرتىمىزدى وزگەلەر ۇرلاپ كەتپەسىن...
قۇرت تۇرلەرى:
ىستىق قۇرت. قازانعا قۇرتتى قايناتىپ، ماي قوسىپ ساپىرىپ ىشەتىن كەنەۋلى اس. وكپە اۋرۋىنا، سۋىق ءتيىپ اۋىرعان سىرقاتتارعا ەم رەتىندە جاسالعان. يممۋنيتەتى تومەندەگەندە گەندەرگە دە تاپتىرمايتىن اس سانالادى.
مالتا. ەت قايناتقان سورپاعا كەپكەن قۇرتتى سالىپ ەزەدى. تۇبىندە قالعان كىشكەنە تۇيىرشەگى ءارى جۇمساق، ءارى ءدامدى بولادى. ەزىلگەن بولىگىن سورپاعا قاتىپ ىشەدى.
اقمالتا. ەزگەن قۇرتتىڭ ەڭ سوڭعى شايىندىسى. ول وتە جۇعىمدى جانە تەز سىڭەتىن تاعام بولىپ سانالادى، ونى سول سۇيىق تۇرىندە ىشەدى.
قۇرت-ماي. سارى مايعا باتىرىپ جاسايتىن قۇرت. كەپكەن كەزدە ساپ-سارى بولىپ، ءدامى ءتىل ۇيىرەردەي بولادى. قۇرتتىڭ ىشىندەگى ەڭ ءدامدىسى وسى سارى ماي قوسىلىپ جاسالعانى.
