كيە - تىلسىم دۇنيە

استانا. قازاقپارات  -تىرشىلىكتە ادام تۇسىنبەيتىن تىلسىم دۇنيە كوپ. سونداي دۇنيەنىڭ ءبىرى -  كيە.
None
None

كيە ۇرپاقتان- ۇرپاققا بەرىلەتىن قاسيەت. ەگەر اتادان كەلە جاتقان كيەنى ەشكىم ۇستاماسا، ول ۇرپاقتارىن قايعىلى جاعدايعا، اۋرۋعا ۇرىندىرۋى ىقتيمال. وندايعا كوپشىلىگىمىز كۋا بولىپ تا ءجۇرمىز.

اياق استىنان بەلگىسىز ءبىر اۋرۋعا شالدىعىپ، ناۋقاسىنان ايىقپاي قويعان ادامدارعا ەمشىلەر «ارعى تەگىندە قاسيەت قونعان اتالارى بولعان ەكەن، ەندى باتا الىپ، ەمشىلىك جولعا تۇسپەسە بولمايدى» دەگەن سوڭ باتا الىپ ناۋقاسىنان ايعىپ كەتىپ جاتقانداردى كوز كورىپ ءجۇر. سونداي-اق، قاسيەت قونعان ادام قايتىس بولىپ، ونىڭ جولىن ەشكىم جالعاستىرماسا، وندا ونىڭ كيەسى ارتىندا قالعان ۇرپاعىنىڭ بىرىنەن- بىرىنە بارىپ، ءارتۇرلى قايعىلى جاعدايلارعا، اۋرۋعا دۋشار ەتىپ جاتاتىنى جايلى دا ەسىتىپ ءجۇرمىز. وسىنداي اڭگىمەنى اقتوبەدەن الماتىعا كەلە جاتىپ، پويىزدا قاسىمداعى جولاۋشى سەرىكتەرىمنەن ەستىدىم.

اكەنىڭ كيەسى

پويىزدا وتىرىپ، تانىسىپ العان سوڭ «جول قىسقارسىن» دەپ اڭگىمە ايتۋ جولاۋشىلاردىڭ ادەتى. ءار كەز سولاي. بۇل جولى دا سولاي بولدى. ۇزاقتان كورىنگەن بەيىتكە بەت سيپاسقان سوڭ اڭگىمە اۋەنى كيەلى ادامدارعا اۋىستى.  قىزىلورداعا جەتپەي، پويىزعا مىنگەن، جاس شاماسى 50 گە اياق باسقان جىگىت اعاسى شەرىم اڭگىمەسىن «ناعاشى اتامىز ۇلكەن مولدا بولعان كىسى ەكەن» دەپ باستادى.

شەرىمنىڭ ايتۋىنشا، ناعاشى اتاسى ۇزاق جىلدار بۇحاردا، حيۋادا، قوقاندا ەسكىشە وقىعان، ءدىني ساۋاتى مىقتى كىسى بولعان ەكەن. قاريلىعىمەن، مولدالىعىمەن، قاسيەتىمەن ايماققا اتى شاققان. كەزىندە دارىگەرلەر كومەكتەسە الماعان نەبىر ناۋقاستاردى وقىپ، اۋرۋىنان ايىقتىرعان كورىنەدى. الايدا، ول كىسى قايتىس بولعان سوڭ ارتىندا قالعان ءتورت ۇلى مەن ءۇش قىزىنىڭ ءبىرى دە باتا الىپ، اكە جولىن جالعاستىرماعان. اكەسىنىڭ كوزى تىرىسىندە دىنگە بەت بۇرىپ جۇرگەن ۇلكەن ۇلى دا، كەيىن اللانى ۇمىتىپ، اراق ىشۋگە اۋەستەنگەن. اكەسى دۇنيە سالعان سوڭ بالالارىنىڭ بىرىنەن سوڭ ءبىرى ءارتۇرلى جاعدايعا دۋشار بولا باستاعان.

 قايعى الدىمەن ۇلكەن ۇلىنا كەز بولعان. ول دانەكەرلەۋ جۇمىسىن جۇرگىزىپ جاتقان جۇمىسكەرلەردىڭ قاسىنان ءوتىپ بارا جاتقاندا، كيسلورود بالونى جارىلىپ، بەت- اۋىزىن كۇيىك شالىپ، ءبىر قولىن تەمىر جۇلىپ كەتىپ، مۇگەدەك بولىپ قالعان. ارتىنشا، شەرىمنىڭ ەكىنشى ناعاشىسى دا قۇرىلىس ماڭىنان ءوتىپ بارا جاتىپ باسىنا جوعارىدان كىرپىش قۇلاپ، جارىمجان بولىپ قالادى. ال ءۇشىنشى ۇل اراققا سالىنىپ، وتباسىمەن اجىراسىپ، قاڭعىباس بولىپ كەتەدى.

ءتورتىنشى ۇلدى دا توسىن جاعداي كۇتىپ تۇرعان ەكەن. بايقاۋسىزدا اياعىنا كىرگەن ەسكى شەگە وعان سور بولىپ جابىسقان. ارادان ءبىر جىل وتكەندە شەگەنىڭ كىرگەن ورنى اۋىرا باستاعان. الايدا اۋىرۋدى ەلەمەي تاعى ءبىراز ۋاقىت جۇرگەن. اياعىن باسا الماي قالعان سوڭ دارىگەرگە بارعان. دارىگەر اياقتا گانگرەنا باستالعانىن ايتقان. سودان ءبىر اياعىن الدىمەن توبىققا، ودان تىزەگە، ودان جامباسقا دەيىن كەسەدى. الايدا، گانگرەنانى توقتاتۋعا دارىگەرلەردىڭ شاماسى كەلمەي، كىشى ۇلى باقيلىق بولادى.

قىزداردىڭ دا تىرشىلىگىنىڭ تۇشىمى بولماعان كورىنەدى. شەرىمنىڭ ايتۋىنشا، قىزدىڭ ۇلكەنى - ونىڭ اناسى. شەرىمنىڭ اناسى اكەسىنىڭ جىلىن وتكىزىپ كەلە جاتقاندا جول- كولىك اپاتىنا ۇشىرايدى. اللا ساقتاپ امان قالعانىمەن، جامباس سۇيەگى سىنىپ، 4-5 اي توسەك تارتىپ جاتقان. ارادان 7-8 جىل وتكەندە جامباس سۇيەگى قايتا مازالاپ، مۇلدە جۇرە الماي، توسەككە تاڭىلعان.

ەكىنشى قىزدى دا ساتسىزدىك اينالىپ وتپەپتى. ءتورت بالا تاربيەلەپ ءوسىرىپ جاتقان تاتۋ وتباسىندا، قاسيەتتى اكە قايتىس بولعان سوڭ ۇرىس-كەرىس كوبەيگەن. اقىر، سوڭىندا شەرىمنىڭ ناعاشى اپايى وتباسىمەن اجىراسقان. ساتسىزدىك ول وتباسىنا جالعىز كەلمەپتى. وتباسىمەن اجىراسقان سوڭ ناعاشى اپايى ىشىمدىككە بوي الدىرعان كورىنەدى. ول از بولعانداي، ءبىر ۇلى ەسىرتكىگە ەلىتىپتى. كەنجە قىزدى دا اكەنىڭ كيەسى جىبەرمەپتى. اكەسى قايتىس بولعاندا 19عا جاڭا تولعان جاس بويجەتكەن، جەڭىل جۇرىسكە ۇرىنعان. ويناپ ءجۇرىپ وت باسىپ، وڭ جاقتا وتىرىپ بالا تاپقان. كەيىننەن ايەلىمەن اجىراسقان ءبىر جىگىتكە تۇرمىسقا شىعادى. الايدا، شەرىمنىڭ ايتۋىنشا، ءالى كۇنگە دەيىن جىلىنا ەكى-ءۇش رەت اجىراسىپ، قايتا قوسىلۋىمەن كەلەدى ەكەن.

باتا الىپ، اۋرۋىنان ايىققان

 شەرىمنىڭ اڭگىمەسىنەن كەيىن ءسوز كەزەگىن پويىزعا شىمكەنتتەن وتىرعان وسەرباي الدى. ايتۋىنا قاراعاندا، وسەربايدىڭ ناعاشى اتاسى مەن ناعاشى اجەسى قاسيەت قونعان جاندار بولعان. سول قاسيەت ونىڭ اناسىنا دارىعان. سول قاسيەتتىڭ ارقاسىندا ونىڭ اناسى اۋىل- ايماققا تانىمال حالىق ەمشىسى اتانعان. ول كىسى ايەل كىسىلەردى، جاس بالالاردى ەمدەگەن ەكەن، سونىمەن قوسا، سىنىقشىلىق قاسيەتى دە بولعان.

  80- جىلداردىڭ سوڭىندا وسەربايدىڭ اناسى قايتىس بولادى. ودان كەيىن ەمشىلىك قاسيەت ۇلكەن ناعاشىسىنا اۋىسقان. سول كەزگە دەيىن ءدىندى مويىنداماي كەلگەن 60 تان اسقان ۇلكەن ناعاشىسى، ءبىر جىلدا اراب ءتىلىن ۇيرەنىپ، قۇراندى وقي الاتىن دارەجەگە جەتكەن. دىنگە بەت بۇرىپ، اۋىل مولداسى اتانادى. 10 جىلداي اۋىلدا مولدا بولعان ناعاشىسى 70 تەن اسقان شاعىندا دۇنيە سالعان. ودان كەيىن ەمشىلىك جولىن ەشكىم ۇستانباعان.

سول كەزدەن باستان اناسىمەن بىرگە تۋعان كىشى باۋىرى مەن ەكى ءسىڭلىسىنىڭ دەنساۋلىعى سىر بەرە باستايدى. الدىمەن وسەربايدىڭ كىشى ناعاشىسى مەن كىشى ناعاشى اپايى سۋ قاراڭعى بولىپ، اياق استىن كورمەي قالادى. ال ەكىنشى ناعاشى اپايى كوتەرىلىپ اۋىرادى. باس-اياعى 5 جىلدا ەكى قىز، ءبىر ۇلىنان ايىرىلادى. ۇلكەن قىزىن كۇيەۋى ۇرىپ ولتىرەدى. ۇلكەن ۇلى اياق استى ناۋقاسقا ۇشىراپ قايتىس بولادى. تاعى ءبىر قىزىن كولىك قاعىپ، قۇرساقتاعى 7 ايلىق شاراناسىمەن، قولىنداعى ەكى جاسار بالاسىمەن قوسا قايتىس بولادى.

مۇنىڭ ءبارى اتادان كەلە جاتقان كيەنى ەشكىم ۇستاماعانداقتان بولىپ جاتقانىن ايتقان ەمشىلەر وسەربايدىڭ كىشى ناعاشىسى «باتا الىپ، ەمشىلىك جولعا ءتۇسۋى كەرەك» دەيدى. سودان كىشى ناعاشىسى باتا الىپ، ەمشىلىك جاساي باستايدى. تاڭ قالارلىعى كىشى ناعاشىسى باتا الىپ، ەمشىلىكتى باستاعاننان كەيىن ارادان ءبىر اي وتكەندە، ناعاشىسى مەن ناعاشى اپايىنىڭ كوزى كورە باستايدى. ەكىنشى ناعاشى اپايى اۋرۋىنان ايىعادى. سول ساتتەن باستاپ بۇل اۋلەتتەگى قايعى-قاسىرەت توقتاعان ەكەن.

ءيا، اتادان ۇرپاققا داريتىن قاسيەتتىڭ بار ەكەنىنە ەش ءشۇبا جوق. الايدا، قازىرشە، مۇنداي قۇبىلىستارعا عالىمدار دا، دارىگەرلەر دە ەشقانداي تۇسىنىك بەرە المايدى. ال ءسىز مۇنداي قۇبىلىسقا قانداي تۇسىنىك بەرەر ەدىڭىز؟!

اۆتور: قالدار كومەكبايەۆ

«الاش ايناسى»

سوڭعى جاڭالىقتار