سەمەي - كەشە مەن بۇگىن - فوتو

استانا. قازاقپارات - استانا كۇنى قارساڭىندا «ەلىمىزدىڭ ءار قالاسى استانا بولۋعا لايىق»" دەگەن وي نەگىزىندە قازاقستاننىڭ اتاۋلى قالالارى جايلى جازبامىزدى جالعاستىرامىز.
None
None

قازاقستاننىڭ كونە قالالارىنىڭ ءبىرى - سەمەي قالاسىنىڭ نەگىزى سوناۋ 1600 - جىلدارى قالانعان.

ەرتەرەكتە جوڭعارلار مەكەندەگەن دورجىنگىت اۋماعىندا جەتى قالماق بۋددا عيباداتحاناسى بولعان. فەدور ميللەر سەمەي وڭىرىنە جاساعان ساپارىندا بۇل عيباداتحانالاردىڭ جارتىلاي بۇزىلعاندىعى جايلى جازعان.

وسى جەتى عيباداتحانانىڭ نەگىزىندە «سەميپالاتينسك» اتاۋى شىققان.

سەمەي - سەميپالاتينسك ءسوزىنىڭ فونەتيكالىق وزگەرىسكە ۇشىراعان ءتۇرى.



شىعىس ايماق پەن بەكىنىستەردى جاۋدان قورعاۋ ماقساتىمەن 1718 - جىلى پاتشا اسكەري قولباسشىسى ۆاسيلي چەرودوۆويدىڭ باسشىلىعىمەن ەرتىس وزەنىنەن 18 كيلومەتر تومەن سەميپالات بەكىنىسى سالىنا باستايدى. قازىردە سەميپالات بەكىنىسى «ەسكى بەكىنىس» دەپ اتالىپ، قالا تۇرعىندارىنىڭ دەمالىس ورنى بولىپ سانالادى.

باستاپقىدا شەكارالىق جانە اسكەري-تىرەك ماقساتىندا سالىنعان بەكىنىس دامىعان سايىن قازاقستان مەن رەسەي اراسىنداعى ساۋدا-ساتتىق نىعايىپ، كەيىن ورتا ازيا مەن باتىس قىتاي جانە رەسەي ساۋدا جولىنا نەگىز بولادى. وسىلايشا حالىق سانى دا بىرتىندەپ ارتىپ، 1782 - جىلى سەميپالاتينسك قالا مارتەبەسىنە يە بولادى.

قالانىڭ وسۋىمەن باستاۋىش مەكتەپتەر، ال كەيىن باسقا دا وقۋ ورىندارى اشىلا باستايدى.

ⅩⅨعاسىردىڭ اياعىنا تامان قىزدار جانە ۇلدار گيمنازياسى بولادى، وندا ءار جىلدارى مۇحتار اۋەزوۆ، قانىش ساتبايەۆ ءبىلىم العان.



1858 - جىلى سەمەي وبلىسىندا 261487 ادام تىركەلگەن. 1873 - جىلدان سەمەيدە تەلەگراف، ال 1910 - جىلدان تەلەفون جانە قازاقستانداعى تۇڭعىش سۋ قۇبىرى سالىنادى.

XIX عاسىردا سەمەي ساياسي قۋعىن سۇرگىنگە ۇشىراعانداردىڭ مەكەنى بولادى. مۇندا كوپتەگەن رەسەي جازۋشىلارى، قوعام قايراتكەرلەرى قۋعىنعا جىبەرىلىپ وتىرعان. مىسالى، سەمەيدە جازاسىن وتەگەن ە. پ. ميحاەليس پەن ابايدىڭ دوستىعى جايلى كوپتەگەن جازبالار بار. ال ف. م. دوستويەۆسكيي بولسا ءوزىنىڭ ۇزدىك شىعارمالارىن وسى سەمەيدە جازعان.

1930 - جىلى سەمەيدە تۇركىستان- ءسىبىر تەمىرجولى سالىنا باستايدى. قالا شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ ورتالىق قالاسى بولادى.



1949 - جىلى سەمەي يادرولىق پوليگونىندا العاشقى يادرولىق قارۋ-جاراقتىڭ سىناعى وتەدى. 1949-1989 - جىلدار ارالىعىندا سەمەي يادرولىق پوليگونىندا 456 يادرولىق سىناق جۇرگىزىلگەن، 616 يادرولىق جانە تەرمويادرولىق قۇرىلعىلار جارىلعان، ونىڭ ىشىندە 30 جەر ۇستىندەگى جانە 86 اۋە جارىلىستار.

سەمەي يادرولىق پوليگونى تەك 1991 - جىلى رەسمي جابىلدى. بۇل قوعام قايراتكەرى جانە اقىن ولجاس سۇلەيمەنوۆ باسقارعان «نيەۆادا-سەمەي» قوزعالىسىنىڭ قىسىمىمەن ىسكە اسقاندىعىن اتاپ ءوتۋ كەرەك.



قازىرگى تاڭدا قالاداعى سەمەنت زاۋىتى، ەت كونسەرۆىلەۋ كومبيناتى، بىلعارى كومبيناتى، قۇرىلىس ماتەريالدارى زاۋىتى، ماشينا جاساۋ مەن تانك جوندەۋ زاۋىتتارى ءىرى ونەركاسىپتىك كاسىپورىندار بولىپ سانالادى.

مۇندا، نەگىزىندە جەڭىل ونەركاسىپ دامىعان. سەمەي بىلعارى-ءجۇن كومبيناتى - قازاقستانداعى ىشىك-تەرى بۇيىمدارىن شىعاراتىن باستى كومبيناتتاردىڭ ءبىرى.

سەمەي - مەملەكەتتىڭ نەگىزگى جول تورابى. ونىڭ ۇستىمەن بىرنەشە ءىرى كولىك جولى، تۇركىستان-ءسىبىر تەمىر جولى وتەدى. قالا اۋماعىندا سەمەي جانە جاعا-سەمەي- ەكى تەمىرجول بەكەتى بار. سونىمەن قاتار اۋەجاي مەن وزەن پورتى دا ورنالاسقان.



قالانىڭ نازار اۋدارارلىق ورىندارىنا ابايدىڭ رەسپۋبليكالىق ادەبي- مەموريال مۇراجايىن جاتقىزۋعا بولادى. ول جەتى ۇلكەن زالدان جانە شىعىس ستيلىندە جاڭادان سالىنعان ونداعان زالدان تۇرادى. سونىمەن قاتار ف. م. دوستويەۆسكييدىڭ مۇراجايى، قازاقستان مەن باتىس ءسىبىر كونە ولكەتانۋ مۇراجايى، نيەۆزوروۆتار وتباسىنىڭ ونەرى مۇراجايى قالانىڭ باستى كورنەكى ورىندارى. ەكى تەاتر - اباي اتىنداعى قازاق مۋزىكالىق- دراما تەاترى مەن ف. م. دوستويەۆسكي اتىنداعى ورىس دراما تەاترى جۇمىس ىستەيدى.




قالا ەرتىس وزەنىنىڭ ەكى جاعىندا ورىن تەپكەندىكتەن، 2000 - جىلى ەكى جاعالاۋدى بايلانىستىراتىن اسپالى كوپىر سالىنادى. كوپىر قۇرىلىسىنىڭ جوباسىن جاپوندىق يساكاۆادزيما حاريما حيەۆي ينداستريز كومپانياسى ۇسىندى. جانە قۇرىلىسىمەن دە جاپوندىق «اياچاي» فيرماسى اينالىستى.



بيىكتىگى 90 مەتر، ەنى 35 مەتر، ۇزىندىعى 750 مەتر بولاتىن بۇل كوپىر الەمدىك دەڭگەيگە ساي، ءىرى كوپىرلەردىڭ ءبىرى بولىپ سانالادى. سەمەيدىڭ كوركىنە كورىك قوسىپ، ساۋلەتىن ارتتىرعان بۇل اسپالى كوپىر - تاۋەلسىزدىكتىڭ ءتول تۋىندىسى.

دايىنداعان: انار مۇستافينا

massaget.kz

 

سوڭعى جاڭالىقتار