ءيتىن قاڭعىباس ەتكەننىڭ كۇناسى ۇلكەن

استانا. قازاقپارات - جاقىندا ورىس ءتىلدى باسىلىمداردىڭ بىرىنەن ءۇندىستان ەلىنىڭ كوسەمى ماحاتما گانديدىڭ: «مورال ناتسيي يزمەرياەتسيا وتنوشەنيەم ك جيۆوتنىم» دەگەن دانالىق ءسوزىن وقىپ قالدىق.
None
None

ءبىراق، ءۇي جانۋارلارىنا قامقورلىق كورسەتۋ ءتارتىبىن العاش رەت مۇحاممەد پايعامبارىمىز (س. ع. س. ) نۇسقاپ كەتكەن ەكەن. ءۇي جانۋارلارىن بالا كەزىندە كوپ ازاپتاعانداردان كىسى ولتىرۋشىلەردىڭ شىعاتىنىن امەريكاندىق عالىمدار دا دالەلدەگەن.

قازىرگى كەزدە الماتى قالاسى كوشەلەرىنەن قاڭعىباس يتتەر مەن مىسىقتاردى ءجيى كورۋگە بولادى. ولاردىڭ قاتارى جىلدان-جىلعا ارتپاسا، ازايماي كەلەدى. كوشەدەگى قاڭعىباس يتتەر مەن مىسىقتاردى اۋلاپ، كوزىن جويۋعا جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن قىرۋار قارجى دا بولىنەدى.

قالاداعى قاڭعىباس يتتەر مەن مىسىقتار قايدان پايدا بولادى دەگەن ساۋال كوكەيگە ەرىكسىز ورالادى.

ولار باسىندا قاڭعىباس بولىپ جاراتىلماعان دا شىعار، بالكىم. اۋلاسىن قورىعان جەر ۇيلەردەگى يەلەرىنىڭ جىلى الاقانىن سەزىنىپ، يتاياقتان تاماق قالدىقتارىن قورەك ەتكەن يتتەر تۇرعىن ۇيلەر بۇزىلىپ، يەلەرى قالاداعى ءزاۋلىم دە بيىك جايلارعا قونىس اۋدارعاندا، ەسكى قونىس ورنىندا قالىپ قويادى.

جۇرەك جالعار تاعام قالدىقتارىن ىزدەپ، قالا كوشەلەرىن كەزىپ ءجۇرىپ، وزدەرى سياقتى قاڭعىباس يتتەرگە قوسىلادى. ودان كەيىنگى تىرشىلىگى قوقىس سالاتىن ورىنداردان تاعام قالدىقتارىن تەرىپ جەپ، قۋعىن-سۇرگىندە وتەتىنى انىق.

قانشا ءومىر سۇرەرى بەلگىسىز، قاڭعىباس يتتەردى اۋلاۋمەن اينالىساتىن جانداردىڭ قارماعىنا ىلىگىپ، كوزى جويىلىپ جاتادى. الماتىدا «يەسىز جانۋالارعا كومەك» دەپ اتالاتىن ارنايى كلۋب بارىن ەستىدىك. قايىرىمدى جانداردىڭ كومەگىمەن عۇمىرىن از دا بولسا ۇزارتقان كەيبىر قاڭعىباس يتتەردىڭ ودان كەيىنگى تاعدىرى قايعىلى بولىپ كەلەدى. قالا تۇرعىندارىنىڭ كوشەدەگى قاڭعىباس يتتەر مەن مىسىقتارعا دەگەن كوزقاراسى مۇلدە كەرەعار.

ولاردىڭ بويىندا توڭىرەگىنە، اسىرەسە، ويىن بالالارىنا زيان كەلتىرەدى دەگەن پىكىر ابدەن قالىپتاسىپ قالعان. سودان دا بولار، ءيت پەن مىسىققا قاستاندىق ويلاۋ - شەكتەن شىعىپ كەتەدى.

يمام ءابۋ حانيفانىڭ پىكىرىنشە، ءيت پەن مىسىقتى تەك تۇرمىستىق قاجەتتىلىك ءۇشىن عانا اسىراۋعا بولادى. ءۇي، اۋلا، قورا-جاي، مال كۇزەتۋ ءۇشىن ۇستاۋ كەرەك. مۇحاممەد پايعامبارىمىزدىڭ (س. ع. س.) حاديسىندە: «ءيتتى مال باعۋ مەن اڭ اۋلاۋدان باسقا ماقساتتا ۇستاعان ادامنىڭ يگى امالدارى كۇننەن-كۇنگە ازاياتىنى» ايتىلعان. ال كوپقاباتتى ۇيلەردە ءيت پەن مىسىق اسىراۋدىڭ قانداي قاجەتتىلىكتەن تۋعانى بەلگىسىز.

ءيتتىڭ لاس جانۋار ەكەنى شاريعات تالاپتارىندا دا جازىلعان. كيىمدى ءيت جالاسا ونى جۋماستان ناماز وقۋعا بولمايدى. ال، ءيت ىدىستى جالاسا، جەتى رەت جۋىپ، تازالاۋ كەرەك. يسلام شاريعاتى ءيتتى اسا قاجەتتى جاعدايدا عانا اسىراۋعا رۇقسات بەرگەن. كوشەدەگى قاڭعىباس يتتەر ادامدارعا ءۇرىپ، بالالاردىڭ زارەسىن الادى. يتتەن قورقىپ، ۇرەيلەنگەن بالالاردىڭ وسە كەلە جۇرەك اۋرۋىنا دا شالدىعۋى مۇمكىن.

يبن ومار وسيەت ەتكەن حاديستە اڭ اۋلايتىن نە مال قوريتىننان باسقا ءيتتى ولتىرۋگە بۇيىرادى. كوشەدەگى قاڭعىباس يتتەردىڭ كوزى جويىلعاندا، ولاردىڭ بۇرىنعى يەلەرى ادامداردىڭ قارعىسىنا ۇشىرايدى.

ماقساتسىز ءيت پەن مىسىق اسىراۋ، ولاردىڭ تاعدىرىنا نەمقۇرايدى قاراۋدىڭ سوڭى ادام بالاسىن جاقسىلىققا الىپ بارمايدى. ءيتتى جەتى قازىنانىڭ بىرىنە ساناعان حالقىمىز ونىڭ اتقاراتىن مىندەتىن جاقسى ءبىلىپ، جاۋاپكەرشىلىگىن دە جەتە ءتۇسىنىپ، يگىلىگىنە جاراتا بىلگەن.

وتەش وتەۋلى ۇلى

«الماتى اقشامى»

سوڭعى جاڭالىقتار