قۇدياروۆانىڭ قازاق ماقال-ماتەلىندە قاي اتاسىنىڭ قۇنى بار؟

وعان وتكەننەن بۇگىنگە جەتكەن ۇلتىمىزدىڭ اڭىز اڭگىمەلەرى مەن ماقال-ماتەلدەرى دالەل-مىس. تاياۋدا ءبىر ينتەرنەت-باسىلىمنان ورتالىق ازياداعى پسيحولوگيالىق ساراپتاۋ ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى اننا قۇدياروۆانىڭ مىنە وسىنداي پىكىرىن وقىپ، جاعامىزدى ۇستادىق.
وتباسىنا ءبىر ەمەس، بىرنەشە ايەلدىڭ باسىن سىيدىرىپ ۇستاعان، ءوز ەلىندە ءبىر ەمەس 100 دەن استام ەتنوس وكىلدەرىمەن تاتۋ-ءتاتتى ءومىر سۇرە بىلگەن الەمدەگى بىرەگەي تولەرانتتى ۇلت - قازاقتى وسىنشا قورلايتىنداي قۇدياروۆا حانىمعا نە بولعان دەستىك...
قىزمەتى بىلدەي بوپ بالانىڭ ءسوزىن ايتىپ وتىرعان قۇدياروۆاعا، ارينە كۇلىپ قويا سالۋعا بولار ەدى. ءبىراق ول ءوز سوزىمەن قازاقتىڭ داستۇرىنە، فولكلورىنا ءتىل تيگىزىپ، ۇلتىمىزعا بۇتىندەي توپىراق شاشىپ وتىر. ونداعى ماقساتى نە، تۇسىنبەدىك...
«ەل اراسىنا كوپتەپ تاراعان اڭىزدار تۇراقسىز وتباسى نەمەسە اجىراسۋ يدەياسىنىڭ ىرگەتاسىن قالايدى» دەگەن قۇدياروۆا « راديوتوچكا» راديوسىنا بەرگەن جۋىرداعى سۇحباتىندا بۇل رەتتە جوڭعار مەن قازاقتارعا قاتىستى وقيعانى بايانداپ بەرىپتى: « جوڭعاردان قازاق كەلىنشەگى قاشپاق بولادى. ءبىراق مىنەتىن ات بىرەۋ-اق، ال قاسىندا ۇلى، كۇيەۋى جانە اعاسى بار. سوندا الگى كەلىنشەك ۇلدى ءالى دە تۋىپ الام، كۇيەۋدى تاۋىپ الام، ال اعانى تاپپايمىن دەپ وي ءتۇيىپ، تاڭداۋ جاسايدى».
وسىلايشا ءوز ويىن ءبىر قايىرعان پسيحولوگ-مامان كەلەسى كەزەكتە «بالا بەلدە، قاتىن جولدا» دەگەن قازاق ماقال-ماتەلىن مىسالعا كەلتىرىپ، ونى اجىراسۋ پسيحولوگياسىن قالىپتاستىرۋشىنىڭ ناق ءوزى دەپ اتايدى. ويتكەنى ونىڭ پايىمىندا، بۇل ءسوز «سەن وتباسىن قورعاۋعا مىندەتتى ەمەسسىڭ، كەرەك بولسا باسقا ايەل تاۋىپ الاسىڭ» دەگەندى بىلدىرەدى ەكەن. وسىلايشا قازاقى ءداستۇر وتباسىن ساقتاۋعا قۇرىلماعان دەگەن ويعا دەيىن بارعان اننا قۇدياروۆا ەسكى كوزقاراستاعى وسىنداي يدەيالارعا قارسى بىرنارسە قولدانۋ كەرەكتىگىن ايتىپ، مينيستر ورىنباسارىنا دەيىن بارعانىن جەتكىزەدى. نە دەگەن جاناشىرلىق دەسەڭىزشى!.. ۇلت ءۇشىن «ۋايىم شەككەن» مۇنداي تۇلعالار بىزدە از-اۋ.
شىنىن ايتقاندا، «ءسوزدىڭ دە ەستىسى بار، ەسەرى بار» دەمەكشى، پسيحولوگ ماماننىڭ ءسوزدىڭ ءتۇپ-ءمانىسىن اجىراتا الماي، توبىر دەڭگەيىنە ءتۇسۋى قارنىمىزدى اشىردى. ماقال-ماتەلدەردى «سۇزگىش» قۇدياروۆا حانىم «التىن باستى ايەلدەن، باقىر باستى ەركەك ارتىق» نەمەسە « بارعان جەرىنە بالداي ءسىڭىپ، تاستاي بات»، « قايتا شاپقان جاۋ جامان، قايتىپ كەلگەن قىز جامان» دەگەن قازاقتىڭ ونەگەلى سوزدەرىن نازاردان نەگە تىس قالدىردى، الدە ولاردى بىلمەي مە ەكەن؟ ءتىپتى، ول كىسى كەلتىرگەن ماقال-ماتەل بايىردان بار دەلىك.
ءبىراق قازاقتا اجىراسۋ دەگەن بەرتىندە عانا جيىلەدى عوي. ال بۇرىن ونداي فاكتى ىلۋدە ءبىر كەزدەسكەن. ءتىپتى، ەرى ولگەن ايەلدى دە اتا-بابامىز وتباسىنان الىستاتپاي، جاقىن ۇستاعان. امەڭگەرلىك دەگەن ءداستۇر بويىنشا. بىلە بىلگەنگە ات مىنەزدى قازاق ايعىر سەكىلدى ۇرعاشىسىن قىزعىشتاي قورعاعان.
قىزىلدار كوسەمى گولوشەكين قولدان ۇجىمداستىرۋدى جاساپ، قازاقتى اتىنان ايىرىپ، ات مىنەزىن جويۋعا بارىنشا تىرىسقاننان كەيىنگى كەزدەن باستاپ قانا ءبىزدىڭ وتباسىنان بەرەكە كەتە باستاعانىن «الاش ايناسى» ناقتىلايدى. سوندىقتان كەشەگى ماقال-ماتەلدىڭ بۇگىنگى اجىراسۋعا ەش قاتىسى جوق.
قالاي دەگەنمەن دە قازاقتىڭ ماقال-ماتەلىن ىلىك ەتىپ وتباسىلار اجىراسىپ جاتىر دەپ مالىمدەۋ بىلدەي مامان ءۇشىن ۇيات ەمەس پە؟.. ارينە، كيكىلجىڭ تۋىپ، قوس جۇپ بىرگە تۇرا المايتىن جاعدايعا جەتكەندە ارادا مۇنداي ماقال-ماتەلدەر تۇگىلى ودان دا «زور» سوزدەر ايتىلىپ جاتادى. ءبىراق اجىراسۋعا تۋرا سول ماقال-ماتەل ىلىك دەۋ اقىلعا سىيىمسىز عوي.
اجىراسۋدىڭ ءتۇرلى سەبەپتەرى بار. مامانعا مۇنى تىزبەلەپ ايتۋدىڭ ءوزى ارتىقتاۋ سەكىلدى. الايدا، بىلە جۇرەلىك، ق ر ستاتيستيكاسى بويىنشا ەلىمىزدەگى وتباسىلاردىڭ اجىراسۋىنا، ەڭ ءبىرىنشى، الەۋمەتتىك جاعدايى سەبەپ. قوعام ءبىر فورماتسيادان ەكىنشى فورماتسياعا ءوتۋى بارىسىندا ۇلكەن الەۋمەتتىك قيىنشىلىقتى باستان وتكەرەدى. وسىنداي قيىن-قىستاۋ ساتتە جۇمىسسىزدىق كوبەيىپ، سالدارىنان بۇزاقىلىق جيىلەپ، اجىراسۋدىڭ كوپتەپ ورىن الادى. ونىڭ زاڭدىلىق ەكەنىن حالىقارالىق تاجىريبە دە ايعاقتايدى.
سوندىقتان ارنايى قۇزىرلى مەكەمە ەسىگىن قاققان اننا حانىم ەسكى كوزقاراستاعى ماقال-ماتەل ماسەلەسىن كوتەرگەننىڭ ورنىنا، كۇنىن كورە الماي، ءناپاقا تابۋ ماقساتىندا قالاعا كەلىپ، ءبۇتىن وتباسىمەن تەمىر دۇڭگىرشەكتى نەمەسە كوشەنى پانالاپ، قيىن جاعدايدا جۇرگەن انالار مەن اكەلەر جايىن، «قۇل بازارعا» شىعۋعا ءماجبۇر قازاق ەركەكتەرىن جۇمىسپەن قامتۋ جاعىن، ديپلوم العان سوڭ بىردەن جۇمىسقا ورنالاسا الماعاندىقتان ءتۇرلى اعىمنىڭ جەتەگىندە كەتىپ، اداسقان قازاق جاستارى اراسىنداعى بار پروبلەمانى، عالامدانۋمەن قوعامعا دەندەپ ەنىپ جاتقان ءتۇرلى بۇزىق مادەنيەتتىڭ، مىسالى ءبىرجىنىستىلاردىڭ ۇلتىمىزعا جات ەكەنىن، وعان قارسى شارا قولدانۋ كەرەكتىگىن نەگە قوزعامادى ەكەن دەپ ءىشىمىز اشىدى.