يزرايلدە نەندەي ەرەكشەلىكتەر بار
كۇنى بۇگىنگە دەيىن ءتىپتى زەرتتەۋگە قۇمارتامىن.
بالكىم «يەۆرەيلەر» جايلى الىپقاشپا اڭگىمەلەر مە، بالكىم ناتسيستىك ساياساتتىڭ قۇربانى بولعان حالىقتىڭ قايعىلى تاعدىرى ما، مۇمكىن ۋنيۆەرسيتەت قابىرعاسىندا ۇنەمى وقىپ، تەلەديداردان كورەتىن جەر داۋى مەن اراب-يەۆرەي سوعىسى مە ەكەن ايتەۋىر وسى ءبىر حالىقتىڭ شىنايى ءجۇزىن «ەۆرەيستانعا» بارعاندا كوردىم.
اۋەجايعا كەلىپ قونعاننان باستاپ قاتال تەكسەرىسكە الىندىق. ءبىر قىزىعى توبىمىزداعى ورىستاردان گورى ءبىزدى نە ءبارى ەكى قازاقتى قاتتى تەكسەردى. مۇسىلمان بولعان سوڭ با ءبىزدى سومكەلەرىمىزگە دەيىن اقتارىپ، اياق كيىمدەرىمىزدى دە شەشكىزدى. وسىلايشا سانسىز تەكسەرىستەردەن شارشاپ قالا ارالاۋعا يەرۋساليمگە تارتىپ تۇردىق.
يەرۋساليم - ءۇش ءدىننىڭ باسى قوسىلعان قاسيەتتى قالا. قالانىڭ لاستىعى دا مۇندا الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن كەلىپ جاتقان تۋريستەردى ازايتىپ جاتقان جوق. ەل الدىمەن قىراتتى-ويپاتتى جەرلەرى مەن تاستى جولدارى كوزگە تۇسەدى. تاس بولعاندا كادۋىلگى تاۋدان جارىپ شىققان تاس، وتە سىرعاناق، اياعىڭىزعا ىڭعايلى كروسسوۆكي كيمەسەڭىز، سالپىلداق رەزينادان تايىپ جىعىلاسىز.
اۆتوبۋس يەرۋساليمگە كەلىپ توقتاعاننان قىزىقتى اراب ساۋداگەرلەرىنىڭ ۋ-شۋى مەن ۇلتتىق تاعام قوسپالارىن يىسكەپ، قالا بازارى ىشىنەن يۋديزم ءدىنى وكىلدەرىنىڭ اتاقتى «كوز جاسى قابىرعاسىنا» ( ستەنا پلاچا) كىرىپ باردىق.
راسىندا ءدىن وكىلدەرى اعىل-تەگىل بولىپ جىلاپ، جان-كۇيىكتەرىن شىعارىپ، قاعازعا ارمان-تىلەكتەرىن جازىپ، قابىرعا قۋىسىنا قىستىرىپ كەتىپ جاتىر. مۇرتى جوق، ساقالى بار، شاشى ەشكى ىسپەتتەس قۇلاق شەكەدەن تومەن قاراي وسىرىلگەن يۋديستەر قابىرعاعا ءبىر الاقانىن باسىپ، سىبىرلاپ ءبىر نارسەلەردى يۆريتشە ايتىپ جاتىر. ەندى بىرەۋلەرى كىشكەنتاي كىتاپشالارىنا قاراپ وقىپ جاتىر. ءبىر قاراعاندا قىزىق ەكەن. باستارى ءبىر ورىندا تۇرماي، ساندىراعى باسىلماعان اۋرۋ ادامدارشا ارى - بەرى قوزعالمالى تۇردە جاسالاتىن ءىس-ارەكەت ەكەن. "ءار ەلدىڭ سالتى باسقا، يتتەرى قارا قاسقا " دەگەن وسى شىعار.
گيدىمىزدەن بۇلار نەگە جىلايدى دەپ سۇراعانىمىزدا: "مىنا قابىرعا مۇسىلمانداردىڭ مەككەسى سەكىلدى بىزدەر يەۆرەيلەر ءۇشىن. وسىندا "قاجىلىققا" كەلەمىز. ءبىزدىڭ ەرامىزعا دەيىن 70 -جىلدارى ريمدىكتەر باسىپ كىرىپ وسىناۋ يەۆرەي حالقىنىڭ ۇلى قامالىن بۇزدى. ال مىناۋ قابىرعا سول قامالدان قالعان ەستەلىك." دەدى.
قايعى جۇتقان يەۆرەي ۇرپاقتارى وسىلايشا جىلاپ قۇرمەت كورسەتەدى ەكەن.
يەرۋساليمدە جۇرسەڭىز ريمدىكتەردىڭ وركەنيەت قالدىعىن قالا بەينەسىنەن، كوشە اتاۋلارىنان بايقاۋعا بولادى.
2-جايت. قالاعا اياق باسقان ساتتەن ارابتار مەن يەۆرەيلەردىڭ ءبىر-بىرىنە دەگەن اگرەسسياسىن بايقاۋعا بولادى. ءتىپتى يەۆرەيلەر تاراپىنان ارابتارعا دەگەن جيىركەنىش قىدىرىپ كەلگەن قوناققا بىردەن سەزىلەدى ەكەن. قازىرگى يەۆرەيلەردىڭ وتانى بولعانىمەن مۇنداعى حالىقتىڭ 70 پايىزى - ارابتار، 30 پايىزى - يەۆرەيلەر ءومىر سۇرەتىنىن بىلدىك. بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى 1948 - جىلى «پالەستينانى ءبولۋ» جارلىعىمەن بۇل مەكەندى يەۆرەيلەردىكى دەپ تانىعانمەن، ارابتار بۇل ءبىزدىڭ تاريحي وتانىمىز دەپ ەسەپتەيدى، ال يەۆرەيلەر بۇل - اتا-بابامىزدىڭ قونىسى دەپ ەسەپتەيدى. ءتىپتى قاسيەتتى جەرلەرىندە قاراۋىلداپ تۇرعان ارنايى جاساقتى كورەسىز.
جەرگىلىكتى حالىقتىڭ ايتۋى بويىنشا كورشىلەس ءۇي بولىپ تۇراتىن اراب پەن يەۆرەي سوعىس باستالا كەتسە، كورشىلەر ءبىر-بىرىمەن سوعىسا كەتەتىن كورىنەدى.
اپتاپتى ىستىق پەن قۇم-ءشولدىڭ نەسىنە تالاسادى دەگەن ويدا قالاسىز. دەگەنمەن، تۋعان جەر كىمگە بولسا دا ىستىق قوي. مەن دە ىرىم ەتىپ «ستەنا پلاچاعا» مىنا مەملەكەتتەن ۇرەيىم ۇشىپ، قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگى ماڭگى جاساسىن دەپ تىلەك ايتتىم.
دەگەنمەن يۋدايزم مەن مۇسىلمان دىنىندە ۇقساستىقتار دا جوق ەمەس. قاسيەتتى قابىرعا 2 گە بولىنگەن، ءبىر جاق بولىگى - ەركەكتەر ءۇشىن، 2-جاق بولىگى ايەلدەر ءۇشىن. وسى جەرگە كەلىپ يەۆرەيلەر بالالارىن سۇندەتكە دە وتىرعىزىپ جاتقانىنىڭ كۋاسى بولدىق.
مۇسىلمانداردا 13 گە دەيىن بولسا، يەۆرەيلەردە ەسەيگەن شاعىندا دا وتىرعىزا بەرۋگە بولادى ەكەن. 18 جاسقا دەيىن وتىرعىزىلسا ساۋاپ بولاتىن كورىنەدى. ەڭىرەپ جىلاپ جاتقان يەۆرەيلەردى كورىپ، بويىمىزدى ايانىش سەزىمى كەرنەدى. مۇنان سوڭ پراۆوسلاۆ ءدىن وكىلدەرىنىڭ يسا پايعامبارلارىنىڭ قاسيەتتى شىركەۋىنە كىردىك.
مۇندا سەن ول ءدىندى ۇستاناسىڭ با، جوق پا ايىرماشىلىعى جوق ەكەن، مۋزەيگە كىرگەندەي كىرىپ جۇرە بەرەسىڭ. جان-جاقتان جاعىلعان شامدار مەن شىراقتار، ماڭدايىندا ءىلىنىپ - تاڭىلعان پايعامبارلارىن كورىپ، شىنىن ايتقاندا مۇنداي جەردى كورسەك بالا كەزىمىزدەن الشاق جەرىنەن اينالىپ وتەتىنبىز. ال مۇندا بارعان توبىمىزبەن ەكى قازاق كىرىپ الىپ، گيد كومەكشىمىزگە ءبىزدىڭ مەشىتكە جىلدامداتىپ اپار دەپ جانىن قويارعا جەر تاپقىزبادىق. پايعامبارلارىنىڭ ءحالى مىناۋ بولسا، حالقى سوندا قانداي بولدى دەپ شوشىپ شىقتىم. مۇنان سوڭ ءبىزدى ەكى قازاقتى ءبىر اراب بالا كەلىپ الىپ كەتتى دە، 3-مەككە بولىپ ەسەپتەلەتىن ءال-احسا مەشىتىنە قاراي جۇرە باردىق. 5 مىڭعا جۋىق ادام ءبىر مەزەتتە ناماز وقي الاتىن مەشىتكە بارماس بۇرىن ءبىزدىڭ دۇعا بىلەتىنىمىزدى سۇرادى. ءبىز بىلەمىز دەدىك. ايتىڭدار دەدى. ايتىپ بەردىك. ارمەن قاراي ۇستىمىزگە پاراندجا كيگىزىپ، مەشىت الدىندا كۇزەتىپ تۇرعان قاراۋىلشىلار دۇعا بىلەتىنىمىزدى تاعى تەكسەردى. مۇسىلمان بولا تۇرا دۇعا ەتە بىلمەسەڭ، قانشا شاقىرىم جەردەن ۇشىپ كەلسەڭ دە بۇل مەشىتكە كىرگىزبەيدى ەكەن.
ۇلى پايعامبارىمىز مۇحاممەد (س. ا. ۋ) وسى جەردەن اسپاننىڭ جەتىنشى قاباتىنا ۇشىپ، ميرادج جاساعان ەكەن. ءتىپتى جەرگىلىكتى حالىق ءال-احساعا ءبىر رەت قادام جاساعان ادام ءومىر بويى باقىتتى بولادى دەسەدى.
3-ەرەكشەلىك. يزرايدە ۇلدارمەن قوسا قىزدار دا اسكەري دايىندىققا الىنادى ەكەن. سەبەبى نەبارى 11 اق ميلليون يەۆرەيلەر سوعىس وشاعى بولىپ ەسەپتەلەتىن ايماقتا تىنىشتىق بۇزىلعان جاعدايدا ءار ازامات پەن ازاماتشا قالاي قورعانۋ كەرەك ماقساتىمەن جاسالعان ءتارتىپ دەيدى.
مۇنان سوڭ يسا پايعامباردى سوتتاعان موناحتار شىركەۋىنە كىردىك. كينوداعىداي ۇزىن كويلەك پەن ۇلكەن باس كيىمدەرىن كيىپ العان موناحتار ساۋساقتارىمەن «تىنىشتىق» بەلگىسىن كورسەتىپ ءبىزدى توپقا ءبولىپ ءىشىن ارالاتتى.
شىركەۋ جانىندا «گيەۆسيمان باعى» ورنالاسقان. 2 مىڭ جىلعا جۋىق ءزايتۇن اعاشتارى ءوسىپ تۇرعان وسى باقتا يۋدا يسانى ريمدىكتەرگە ۇستاپ بەرگەن دەگەن اڭىز بار. ال مىناۋ ءزايتۇن اعاشتارى سونىڭ كۋاسى ەكەن.
شىركەۋدەن كەتىپ بارا جاتقان جولدا «توزاق وتى جەرىن» (گيەنا وگنەننايا) كورۋگە بولادى. اقىرزمان بولعان كۇنى بارشامىزدىڭ جانىمىز جينالىپ، جۇماققا باراتىندار ءزايتۇن باعى ارقىلى جۇماققا اتتانسا، كۇناھارلار وسى " گيەننا وگنەنناياعا" جانىپ ولەدى دەيدى.
ۇزاق ەكسكۋرسيادان سوڭ، تۇستەنىپ بولدىق تا "ءولى تەڭىزگە" قاراي جول جۇردىك. تەڭىز دەگەن اتى بولماسا بۇل گەوگرافيالىق اتاۋى بويىنشا كول. باتپاقتى لايلى كولگە كىرگەندە ۇيىققا باتقانداي اسەردە بولاسىز. ويتكەنى ءبىزدىڭ دۇكەندەردە، ءدارىحانالاردا پالەنباي اقشاعا ساتىلاتىن "ءولى تەڭىز لايىن" سۋدىڭ ىشىنە كىرىپ الا الاسىز.
تەك كىرەردە سۋ دەنەڭىزدى اشىتسا شوشىماڭىز، مۇنداعى تۇزدىڭ كوسەنتراتسياسى وزگە تەڭىزدەردە 10 پايىز بولسا، مۇندا 33 پايىز ەكەن. ەمدىك ماقساتتا ءتىپتى ورىندىققا تاڭىلعان مۇگەدەكتەردە كەلىپ ءتۇسىپ جاتىر. 5 مينۋت بەرگى بەتىڭىزبەن، 5 مينۋت ارعى بەتىڭىزبەن جاتقان دۇرىس، جانە ءجۇزىپ اۋرە بولماڭىز، جۇزە المايمىز، تەك كرەسلودا وتىرعانداي قيمىلدا تۇز ءسىزدى سۋ بەتىنە شىعارىپ تاستايدى.
سۋدان شىققان سوڭ راسىندا جەڭىلدەپ، كۇنگە كۇيگەن جەرلەرىمىز جىلتىراپ، تەرىمىز بارقىت سەكىلدى بولدى.
قىزىق پەن جاڭالىققا تولى بولعان وسى ساياحات سوڭىندا ءۇش ءدىننىڭ باسىن قوسقان، ءدىني مۇراعاتتارى مەن قاسيەتتى جەرلەرگە تولى وسى مەملەكەتتە نەلىكتەن جىلدار بويى بەيبىتشىلىك ورناماي جاتىر دەگەن ويدا قالاسىڭ. نەلىكتەن حالىق كەدەي جانە باقىتسىز. حالىقتى سۇتتەي ۇيىتا الماعان ەلباسى كىنالى مە، الدە مۇندا وزگە مەملەكەتتەر مەن تۇلعالاردىڭ ىقپالى بار ما دەگەن ويمەن ايتۋلى ساپاردان سوڭ ۇيگە قايتتىق.
blogtime.kz
