قازاقستاندا مال باعاتىن باقتاشى، مالشى، شوپان تابۋ مۇڭ

استانا. قازاقپارات - جۋىردا مەن سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى، ايىرتاۋ اۋدانىنا قاراستى ايىرتاۋ سەلوسىنان كەلگەن بۇقاربايەۆ قىرىقباي دەگەن الپىستى القىمداعان اعامىزبەن داستارحانداس بولدىم.

الگى اعامىز ءومىر بويى اۋىل شارۋاشىلىعىندا جىلقى، سيىر، قوي باعىپتى.

ەندى سول ايىرتاۋ اۋىلىندا ءتورت تۇلىك مالدى باعاتىن باقتاشى، مالشى، شوپان تابۋ مۇڭ بولىپ تۇرعانىن جەتكىزدى ول ماعان.

«بۇل تەك ءبىزدىڭ اۋىلداعى جاعداي ەمەس، ەلىمىزدىڭ شالعايداعى اۋىلدارىندا دا شوپان جەتىسپەيدى. جاستار جاعى قالالارعا كەتكەن، بالا-شاعا مەن كەمپىر-شال مال باعا المايدى. قازىر دەنساۋلىعىما بايلانىستى، زەينەتكەرلىككە شىعىپ جاتىرمىن»، - دەدى قىرىقباي اعا.

 وسىندايدا شىركىن-اي، ءبىزدىڭ اتا-بابالارىمىز الەمدىك وركەنيەتكە مالشىلىقتىڭ قىرى مەن سىرىن ۇيرەتىپ، ورتاازيالىق شەكسىز كەڭىستىكتى يگەرىپ، ونەر مەن اقىل-ويدىڭ عاجاپ مارجاندارىن جاراتىپ، ارتىنا قازاق سەكىلدى ەلدى قالدىرىپ ەدى، سول اتا كاسىپ-مالشىلىقتان قازىرگى تاڭدا ات-تونىن الا قاشاتىن ۇرپاق ءوسىپ شىقتى. امال نە...

كەڭەس وداعىن قانشا جامانداساقتا، ول كەزدە راسىندا دا شوپاندارعا اسا كوڭىل بولىنگەن ەدى. ءبىزدىڭ اۋىلدان شىققان ەكى مارتە سوتسياليستىك ەڭبەك ەرى اتانعان اعا شوپان جاباي باليمانوۆ ەدى. جاباي 1893 - جىلى اقتوبە وبلىسى، تەمىر اۋدانى، قاراقامىس اۋلىندا دۇنيەگە كەلگەن. بۇرىنعى وزبەك س س ر-ى بۇقارا وبلىسىنىڭ، تامدى اۋدانىنداعى «اقتاۋ» كولحوزىندا شوپان بولعان ول ءار 100 ساۋلىقتان 1957 - جىلى 132 قوزى، 1963 - جىلى 170 قوزىدان الدى. مەملەكەتكە وتكىزىلگەن قاراكول ەلتىرىسىنىڭ سورتى 1957 - جىلى - 94 بولسا، 1963 - جىلى -  89,2 پايىزدى قۇرادى. 4 رەت وزبەك س س ر جوعارعى سوۆەتىنىڭ دەپۋتاتى، 3 رەت لەنين وردەنىمەن جانە باسقا مەدالدارمەن ماراپاتتالعان.

1960 - جىلدارى جينالىستارعا باراسىز دەپ، جاباي اتاعا ول كەزدە سيرەك شىعىپ جاتقان «ۆولگا» اۆتوكولىگىن سىيلاعان. جاباي بولسا، بالام جاس، جۇرگىزۋشىم جوق دەپ «ۆولگادان» باس تارتقان. قازىر «اقتاۋ» كولحوزى، ونداعى ورتا مەكتەپ، تاشكەنتپەن بۇقارا قالالارىنداعى كوشەلەر جاباي باليمانوۆتىڭ ەسىمىمەن اتالادى.

(قازاق كەڭەس ەنتسيكلوپەدياسىنىڭ 2-تومى 131-بەتى) 1963 -جىلى جاباي باليمانوۆ 70 كە تولدى. بۇل مەرەكە اۋداندا وبلىستىق دارەجەدە ۇلكەن سالتاناتپەن اتاپ ءوتىلدى. مەرەكەگە وبلپارتكوم حاتشىسى ابدۋللا سۇلەيمەنوۆ، سىدىق ساتانوۆتار قاتىستى. وسى جىلى بولسا كەرەك، «اقتاۋ» كولحوزىنا جاباي باليمانوۆ ەسىمى بەرىلدى.

ال 1993 - جىلى 100 جىلدىعىنا كولحوز ورتالىعىنان قازاقتىڭ كيىز ءۇيى ءتارىزدى مۋزەي ءۇي تۇرعىزىلدى. قازىر جاباي اتانىڭ ۇرپاقتارى تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ تەمىرتاۋ مەن جەزقازعان قالالارىنا قونىس اۋدارىپ كوشىپ كەلدى.

 بۇل كۇندە جاباي باليمانوۆ سياقتى، جاز-اتا اتانعان جازىلبەك قۋانىشبايەۆ سياقتى اقتاياقتىڭ كيەسىن ۇعىپ، اتا-بابادان قالعان مال باعۋ ءداستۇرىن وركەندەتىپ وتىرعان جۇرت كەم. ونىڭ ۇستىنە جەڭىل تابىس تابۋعا ەلدىڭ ءبارى جاپپاي ۇمتىلىپ، شوپان كاسىبى ۇمىتىلىپ بارادى. جوعارىداعى قىرىقباي اعانىڭ ءسوزى - ءسوز. راسىندا قازىر اۋىلدى جەرلەردە مال باعاتىن ادام قالماي بارادى. ماسەلە وسى بەتىمەن كەتە بەرسە، ءبىر كۇنى قازاقتىڭ ەن دالاسى يەسىز قالۋى دا مۇمكىن.

 جۇمامۇرات ءشامشى، تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى

Abai.kz