مۇباراك رامازان ايى باستالدى

سوعان وراي 27 - ماۋسىمنىڭ كەشىندە بارلىق مەشىتتەردە بيىلعى رامازان ايىنىڭ تاراۋيح نامازى وقىلادى.
28 - ماۋسىمنان باستالعان ورازا 30 كۇنگە جالعاسىپ، 27 - شىلدە كۇنى اياقتالادى.
يسلام الەمى ءۇشىن قاسيەتتى، بەرەكەگە تولى، ون ەكى ايدىڭ سۇلتانى سانالاتىن وسىناۋ اي يگى مۇسىلمان قاۋىمىنىڭ باس ۇراتىن بەس پارىزىنىڭ ءبىرى.
جالپى «ورازا» ءسوزىنىڭ ماعىناسى - ءبىر نارسەدەن الىستاۋ، بەلگىلى ءبىر ۋاقىت ارالىعىندا ءىشىپ-جەۋدەن، ءناپسى قالاۋلارىنان تىيىلۋ دەگەندى بىلدىرەدى. ال ورازانىڭ پارىزى - ءىشىپ-جەۋ مەن قۇمارلىق سەزىمدەردەن ساقتانۋ.
«دەنساۋلىعىڭ جەتىپ ورازا تۇتساڭ، ەڭ قايىرلىسى سول. ويتكەنى بۇل ۇلىق ايدى باسقا ەشبىر اي الماستىرا المايدى. سەبەبى، بۇل ايدى اللا تاعالانىڭ ءوزى ايرىقشا ەتكەن. بۇل اي ادامداردى تۋرا جولعا باستايتىن قاسيەتتى قۇران اياتتارى تۇسىرىلە باستاعان اي.
ودان بۇرىنعى باسقا دا يلاھي كىتاپتار ناق وسى ايدا تۇسىرىلگەن. سونىمەن قاتار ءار جىلى كەلەتىن رامازان ايىنىڭ وزىندىك ورنى، ۋاقىتى بار. جىل مەزگىلدەرىنىڭ اربىرىنە اۋىسىپ وتىرادى. مىسالى، شىلدەنىڭ توعىزىنا كەلگەن رامازان ءمۇمىننىڭ ومىرىندە ەكىنشى رەت وسى ۋاقىتقا ءدوپ كەلمەۋى كادىك. ءاربىر رامازان ايى سونداي قايتالانباس ۋاقىتىمەن دە ەرەكشە»، - دەيدى قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ ءتوراعاسى، باس ءمۇفتي ەرجان قاجى مالعاجى ۇلى.
قۇراندا اللاھ تاعالا بىلاي دەيدى: «ەي، يمان ەتكەندەر! سەندەرگە بۇرىنعىلارعا پارىز ەتىلگەندەي ورازا پارىز ەتىلدى» (باقارا، 2/185). سونىمەن قاتار پايعامبارىمىز (س. ا. ۋ.) بىلاي دەيدى: «يسلام بەس نارسەدەن تۇرادى: اللاھتان باسقا قۇداي جوق ەكەنىنە، مۇحاممەدتىڭ اللاھتىڭ قۇلى جانە ەلشىسى ەكەنىنە كۋالىك ەتۋ، ناماز وقۋ، زەكەت بەرۋ، رامازان ورازاسىن ۇستاۋ، شاماسى كەلگەندەرگە قاجىلىققا بارۋ» (بۋحاري، يمان، 34).
ال قۇدسي حاديستە اللاھ تاعالا: «اۋزى بەرىك ادام ءىشىپ-جەۋىن تەك مەنىڭ ريزالىعىم ءۇشىن دوعاردى. ورازا - مەنى مەن قۇلىمنىڭ اراسىنداعى رياسىز عيبادات. وعان بەرىلەتىن سىي-ساۋاپتى مەن عانا ولشەپ، مەن بەرەمىن. اۋزى بەرىك قۇلىمنىڭ اشتىق پەن شولدەۋدەن شىققان اۋىز ءيىسى مەن ءۇشىن ميسك اتىرىنەن دە تاماشا» دەپ، ورازانىڭ زور ساۋابىنان حابار بەرىپ سۇيىنشىلەگەن»، - دەيدى. وسى ايتىلعانداردىڭ وزىنەن-اق رامازان ايى مۇسىلمان بالاسىنىڭ رۋحاني دۇنيەسىن بايىتاتىنىن، ورازاسىن ۇستاۋ ارقىلى ءوزىنىڭ ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىن سەزىنىپ، ابىرويىن ارتتىراتىنىن بىلدىرەدى.
ال ورازا كىمدەرگە پارىز؟ وسى سۇراققا كەلسەك، ءدىن ماماندارى ەڭ الدىمەن ورازا ۇستاۋشى كىسىنىڭ مۇسىلمان بولۋى، ياعني ورازا مۇسىلماندارعا پارىز ەكەنىن العا تارتادى. ەكىنشىدەن، ورازا ۇستاۋدى نيەت ەتكەن جان باليعات جاسىندا بولۋى جانە اقىل-ەسى ءتۇزۋ بولۋى قاجەت. سوندىقتان جاس بالاعا جانە اقىل-ەسى اۋىسقان، تالعان ادامعا نەمەسە ماس ادامعا ورازا ۇستاۋ پارىز ەمەس. ۇشىنشىدەن، ورازا ۇستاۋعا كۇشى جەتۋى جانە تۇرعىن بولۋى ءتيىس. ياعني، ناۋقاس نەمەسە ۇزاق ساپار شەگەتىن جولاۋشىلارعا ورازا پارىز ەمەس. ءبىراق بۇل ادامدار دا ورازا ۇستاسا، ولاردىڭ ورازاسى دۇرىس دەلىنەدى. سونىمەن قاتار حايىز، نيفاس كەزىندەگى ايەلدەر جانە ءوزى نەمەسە بالاسىنا زيان ءتيۋى ىقتيمال جۇكتى ايەلدەر مەن بالا ەمىزگەن انالارعا دا ورازا پارىز ەمەس. ءبىراق مۇسىلمان بولعاندىقتان ولار ورازا قازاسىن باسقا كۇندەرى وتەيدى.
ورازا ۇستاۋعا شاماسى كەلمەگەن جاندارعا فيديا بەرۋ - ءۋاجىپ. بۇلار - اۋرۋلارىنان ايىعۋى ءۇمىت ەتىلمەگەن جاندار مەن ورازا ۇستاۋعا شاماسى جەتپەگەن قارت كىسىلەر. ولار ورازانىڭ ورنىنا ءاربىر كۇنى ءۇشىن ءبىر كەدەيدى تاماقتاندىرادى. فيديانى اقشالاي بەرۋگە دە بولادى. ءبىر كەدەيدى وتىز كۇن تاڭدا جانە كەشكە تاماقتاندىرۋ نەمەسە الپىس كەدەيدى ءبىر كۇن تاڭەرتەڭ ياكي كەشكە تاماقتاندىرۋ جەتكىلىكتى.
قۇراندا اللاھ تاعالا «ورازا ۇستاۋعا شاماسى كەلمەيتىندەر ءبىر جارلىنىڭ تاماعىن تولەسىن»، - دەيدى. يبن ابباس بۇل ايات جايلى بىلاي دەيدى: «ايات كارى ادامدار ءۇشىن تۇسكەن. ورازانى وتەۋ - پارىز». دەگەنمەن، كەيبىر قاريالار جوق-جىتىكتى تاماقتاندىرۋعا شاماسى كەلمەسە، اللاھتان كەشىرىم تىلەيدى. «اللاھ ادامعا كوتەرە المايتىن جۇكتى بەرمەيدى». سول سەكىلدى جازىلمايتىن ناۋقاسقا دا فيديانىڭ ءۋاجىپ بولعانى جايلى يسلام فاقيھتەرى اراسىندا اۋىزبىرلىك بار. مۇنداي ادامعا ورازا ۇستاۋ پارىز ەمەس. وعان ءدىندارلار مىنا اياتتى دالەلگە تارتادى: «اللاھ سەندەرگە دىندە قيىنشىلىق جاساعان ەمەس».
ورازانىڭ ادام اعزاسىنا، دەنساۋلىققا پايداسى زور. ويتكەنى تاڭەرتەڭنەن كەشكە دەيىن ءىشىپ-جەۋدەن تىيىلۋدىڭ كوپتەگەن دەرتتەرگە داۋا ەكەندىگى بۇعان دەيىن عىلىمي تۇردە زەرتتەلىپ، دالەلدەنگەن. ورازا ادامعا اس ءىشۋ، تىنىس الۋ، ۇيىقتاۋ، ءىس-قيمىل جاساۋ سياقتى ونىڭ اعزاسى ءۇشىن ومىرلىك ماڭىزى بار قۇبىلىستاردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. ال ناقتى مىسالدارعا كەلسەك، ورازا ادام اعزاسىنداعى قاجەتىنەن ارتىق جانە ەسكى جاسۋشالاردى جويۋعا سەپتەسەدى.
ەكىنشىدەن، ورازا تۇتۋ قانداعى قانت ۇلەسىن بارىنشا تومەن مولشەرگە تۇسىرۋگە ۇلكەن سەپتىگىن تيگىزەدى. سەبەبى، ورازا ۇستاعان كەزدە ادامنىڭ ۇيقى بەزى دەمالادى. بۇل بەز قانتتى كراحمالدى زاتتار مەن مايلارعا اينالدىراتىن ينسۋلين بولەدى.
ەگەر ادام ۇيقى بەزىنىڭ شىعاراتىن ينسۋلينەن ارتىق مولشەردە تاماق جەيتىن بولسا، وندا بۇل ۇيقى بەزىنە اۋىر ءتيىپ، ونىڭ جۇمىس ىستەۋ بەلسەندىلىگىن تومەندەتەدى. ۇشىنشىدەن، ورازا اعزانىڭ يممۋندىق جۇيەسىن كۇشەيتىپ، كوپتەگەن سىرقاتتارعا قارسى تۇرۋ قابىلەتىن ارتتىرادى. تورتىنشىدەن، سەمىزدىك پەن ونىڭ سالدارىنان ساقتايدى. ادەتتە سەمىزدىككە اس قورىتۋ جۇيەسى قىزمەتىنىڭ بۇزىلۋى الىپ كەلەدى. ال اس قورىتۋ مۇشەلەرىنىڭ بۇزىلۋىنا اكەپ سوقتىراتىن بىردەن-ءبىر فاكتورلار - قورشاعان ورتا، جان كۇيزەلىسى مەن قوعامدىق قىسىم. ورازا ۋاقىتىندا قۇلشىلىق ەتە وتىرىپ، اللاعا باعىشتاپ زىكىر جاساۋ، قۇران وقۋ ادامدى اشۋ-ىزا مەن شيەلەنىستەن الشاق ۇستاتادى، دەنەسى مەن رۋحىنىڭ بارلىق كۇش-جىگەرىن پايدالى جانە وڭ باعىتقا سالادى.
بەسىنشىدەن، باۋىردا تاستاردىڭ جينالۋىنان، قۋىق جولدارىندا ءزار تۇزدارىنىڭ تۇزىلۋىنەن ساقتايدى. التىنشىدان، جىل بويى ۇزدىكسىز تاماقتانۋ، اسىرەسە كونسەرۆىلەنگەن جانە شالا دايىن تاعام ونىمدەرىن قولدانۋ، ءدارى-دارمەكتەر ءىشۋ مەن لاستانعان اۋا سالدارىنان دەنەدەگى جاسۋشالارعا جينالىپ قالاتىن قاتەرلى ۋلاعىش زاتتاردان قورعايدى. دەمەك، ورازانىڭ ادام اعزاسى ءۇشىن پايداسى شەكسىز. مۇنى سوڭعى جىلدارى مەديتسينا عىلىمى دا جان-جاقتى دالەلدەپ وتىر.
تۇيىندەي ايتساق، ادامدارعا تۋرا جول نۇسقاۋشى، اق پەن قارانى ايىرۋشى، بەكەم تۇتىناتىن جولباسشى رەتىندە قۇران تۇسىرىلە باستاعان رامازان ايىنىڭ پايداسى كول-كوسىر. ەندەشە وسى ءقادىرلى ايدا ۇستاعان ورازالارىڭىز، دۇعا-تىلەكتەرىڭىز قابىل بولعاي، جاماعات!
اۆتور: قانات مامەتقازى ۇلى