اسكەري سالەمدەسۋ ۇلگىسىنە نەگە سالعىرت قاراپ ءجۇرمىز؟

استانا. قازاقپارات - پرەزيدەنت اكىمشىلىگى مەن تەرمينكوم قۇپتاعان اسكەري سالەمدەسۋ ۇلگىسىنە نەگە سالعىرت قاراپ ءجۇرمىز؟

قورعانىس ءمينيسترى سەرىك احمەتوۆ مىرزانىڭ نازارىنا!

 قۇرمەتتى سەرىك نىعمەت ۇلى، ءسىزدىڭ نازارىڭىزدى اۋدارتقىمىز كەلگەندەگى ماقساتىمىز -  اسكەري تەرمين. البەتتە، اسكەردەگى ساربازدار اراسىنداعى قاتىناس ءتىلى تاۋەلسىزدىكتىڭ ارقاسىندا ءبىرشاما تۇزەلگەن. ءتىپتى، قازىر ارمياعا بارىپ مەملەكەتتىك ءتىلدى اجەپتاۋىر مەڭگەرىپ كەلىپ جۇرگەندەردى بايقايمىز. دەگەنمەن، ساپتاعى ءتىل تۇتاس تازارعان ەمەس، ءالى دە الاشۇبار.

دەسە دە، ءتىلدىڭ كەز- كەلگەن جەرىنەن توڭكەرىس جاساۋدان اۋلاقپىز. ال ايتپاعىمىز مەملەكەت باسشىسى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ جارلىعى ارقاسىندا پرەزيدەنت اكىمشىلىگىمەن قۇپتالعان «ارمىسىڭدار، ايبىندى ساربازدار!» اتتى اسكەري سالەمدەسۋ ۇلگىسىنىڭ جاي- جاپسارى ەدى. پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى، اۋعان سوعىسىنىڭ ارداگەرى باقىتبەك سماعۇل ۇسىنعان وسى سالەمدەسۋ ۇلگىسىنىڭ اياعى نەگە سيىرقۇيىمشاقتالىپ كەتە بەردى؟

«الاش ايناسى» وسى ماسەلەنى ءسىزدىڭ نازارىڭىزعا ۇسىنۋدى ءجون كوردى.

 «ەلباسى ايتقان قاناتتى ءسوزدىڭ ءبىرى: «قازاقستاننىڭ بولاشاعى -  قازاق تىلىندە» . ەندەشە، بۇگىنگى تاڭداعى قازاق ۇلتىنىڭ بەينەسى -  تۇرىندە عانا ەمەس، تىلىندە بولۋعا ءتيىستى. ءتىل ماسەلەسىن تۇبەگەيلى وزگەرتۋ ءۇشىن مەملەكەتىمىزدىڭ ۇستانىمى، باسشىلىعى بۇكىل دەموكراتيالىق قۇندىلىقتاردىڭ بارلىعىن وزگە ەلدەردەن اسىرىپ بولماسا، جاسىرىپ جاتقان جوق. مۇنىڭ بارلىعى ايقىن.

ەلباسى سونىمەن قاتار، 2020 - جىلدارى مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرگەن حالىق سانى 95 پايىزعا جەتكىزۋدى مىندەت ەتتى. وسى باعىتتا جۇمىستار اتقارىلۋىن قاداپ ايتتى. ال سول 95 پايىزعا جەتكىزۋ ءۇشىن بۇگىن قولعا ءىس الىنباسا، ءتىلدى مەڭگەرگەندەر كوكتەن تۇسە مە؟ قالاي جەتكىزەمىز؟ سوندىقتان دا، پارلامەنتتە ءبىز -  مەملەكەتتىڭ زاڭ شىعارۋشى ورگانى -  بەلسەندى جۇمىس اتقارۋعا ءتيىس ەكەنىمىز دە راس.

پارلامەنت -  مەملەكەتتىڭ توبەسى بولسا، توبەدەگى تورەلەر تومەندەگى بۇقارا حالىقپەن مەملەكەتتىك تىلدە سويلەمەيىنشە، ونىڭ مارتەبەسى مىعىم بولماسى دا انىق. پارلامەنت اياسىندا قازاقي ورتانى قالىپتاستىرىپ تا جاتىرمىز» ، - دەيدى ءماجىلىس دەپۋتاتى، اۋعان سوعىسىنىڭ ارداگەرى باقىتبەك سماعۇل بىزبەن تىلدەسكەندە.

 راسىندا، دەپۋتاتتار اراسىندا ءتىل ماسەلەسىنە كەلگەندە كوزگە تۇسەتىندەر كوپ ەمەس. دەي تۇرعانىمەن، مەملەكەتتىك ءتىل مارتەبەسى سوزگە ەمەس، ىسكە، ناتيجەگە كوبىرەك تىرەلەدى ەمەس پە؟ ءوزىن ءتىل جاناشىرى، ۇلت پاتريوتى سانايتىن كەز- كەلگەن ازامات ءوز سالاسىندا تىلدىك مۇددەگە ساي ءىس اتقارسا عانا جۇمىس تابانداپ تۇرىپ قالمايدى. بۇل اسكەري سالاعا دا وتە- موتە قاتىستى دۇنيە.

***

ال ماسەلەنىڭ مانىسىنە كوشسەك، 2006 - جىلى باقىتبەك سماعۇل قازاقستان پرەزيدەنتى ن. نازاربايەۆقا حات جازعان بولاتىن.

«اسا قادىرلى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى!

 قازاقستاننىڭ قاتارداعى ازاماتى رەتىندە دە، اۋعان سوعىسىنىڭ ارداگەرى رەتىندە دە مەن ءسىزدىڭ جۇرگىزىپ وتىرعان جۇيەلى جانە كورەگەن ساياساتىڭىزدى شىن جۇرەكتەن، جان- تانىممەن قولدايمىن. ءبىز سوعىستى، قان مايداندى، ءولىمدى كوردىك. سوندىقتان دا، ءسىزدىڭ ەلىمىزدەگى ساياسي تۇراقتىلىقتى قالىپتاستىرۋ مەن تىنىشتىقتى ورنىقتىرۋعا جۇمساعان وراسان زور كۇش- جىگەرىڭىزگە ەرەكشە ءتانتىمىز. تۇراقتىلىق، تىنىشتىق جوق جەردە ەشتەڭە جوق. ءبىز ونى اۋعانستاندا ءوز كوزىمىزبەن كوردىك. تەك كورىپ قانا قويعان جوقپىز، اۋىرتپالىعى مەن ازابىن دا ابدەن تارتتىق.

 ءسىزدىڭ حالىقارالىق بەدەلىڭىز، حالىق الدىنداعى مەرەيىڭىزدىڭ بۇدان دا ءارى وسە بەرۋىنە، ورلەۋىنە شىن تىلەكتەستىك بىلدىرە وتىرىپ، سىزگە مىناداي ءبىر كىشكەنە عانا ءوتىنىش- تىلەك ايتقىم كەلەدى. وسىدان ءبىراز بۇرىن مەن تەلەديداردان ءسىزدىڭ جاۋىنگەرلەرمەن كەزدەسكەن ءساتىڭىزدى كورىپ قالدىم. ءسىز جاۋىنگەرلەرمەن «سالەمەتسىزدەر مە، جاۋىنگەرلەر!» دەپ امانداستىڭىز. اۋعان سوعىسىنا قاتىسقان ارداگەر جانە اسكەردىڭ جاي- جاپسارىن ءبىر كىسىدەي بىلەتىن بايىرعى جاۋىنگەر رەتىندە وسى ورايدا تومەندەگىدەي ۇسىنىس ايتقىم كەلەدى. ءوز باسىم جاۋىنگەرلەرمەن: «ارمىسىڭدار، ايبىندى ساربازدار!» نەمەسە «ارمىسىڭدار ايبىندى قىراندار!» دەپ امانداسۋدى ۇسىنار ەدىم. ەگەر وسى ءسوز ءسىزدىڭ اۋزىڭىزدان شىعار بولسا، ەل پرەزيدەنتىنىڭ ءسوزىن قۇرانداي قاستەرلەيتىن قازاق ەمەسپىز بە، وسى ءبىر ايبىندى امانداسۋ اسكەري ءتول ءسوز رەتىندە قالىپتاسىپ كەتەر ەدى.

 كۇندەلىكتى تۇرمىس- تىرشىلىكتە قولدانىلاتىن ۇيرەنشىكتى سوزدەن گورى جاۋىنگەرلەرگە جىگەرلى، جالىندى، ايبىندى ءسوز جاراسادى. ونىڭ ۇستىنە «ارمىسىڭدار!» دەگەن ءسوز -  باياعىدان كەلە جاتقان بايىرعى ءسوز. قوش كورسەڭىز، باتىر بابالارىمىز قولدانعان بايىرعى ءسوزدى بۇگىنگى زامانعا ساي جاڭعىرتىپ پايدالانساق دەگەن وي ەدى بىزدىكى.

سىزگە دەگەن قۇرمەتپەن باقىتبەك سماعۇل، اۋعان سوعىسىنىڭ ارداگەرى، اۋعان سوعىسى ارداگەرلەرى ۇيىمدارىنىڭ «قازاقستان ارداگەرلەرى» قاۋىمداستىعى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى، «قۇرمەت» وردەنىنىڭ يەگەرى»

بۇعان كوپ ۋاقىت وتپەستەن جاۋاپ- حات (25 - قاڭتار 2007 - جىلى №ب-17019) كەلىپ تۇسكەن. ول حاتتا بىلاي دەلىنگەن:

قۇرمەتتى باقىتبەك سماعۇل!

 قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قورعانىس مينيسترلىگى اسكەرلەر پارادىن وتكىزگەن كەزدە «ارمىسىزدار، ايبىندى ساربازدار!» دەپ، ال اسكەرلەردىڭ كۇندەلىكتى تىرشىلىك ارەكەتىندە «ارمىسىڭدار (ارمىسىزدار) ، ساربازدار (جاۋىنگەرلەر) » ، «ارمىسىزدار، وفيتسەر مىرزالار!» دەگەن سالەمدەسۋدىڭ ۇلگىسىن قولدانۋدى ورىندى دەپ سانايدى.

سونىمەن قاتار، امانداسۋعا ءىلتيپات جاۋابىن بەرگەن كەزدە «ساۋلىعىڭىزدى تىلەيمىن (- ءمىز) ، («اسكەري لاۋازىمى، اتاعى) مىرزا!» دەگەن اسكەري تەرميندەرى قولدانادى. وسى اسكەري سالەمدەسۋدىڭ ۇلگىلەرىن قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتى جانىنداعى مەملەكەتتىك تەرمينولوگيالىق كوميسسياسى دا ماقۇلدادى. اتالعان ۇسىنىستار قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارۋلى كۇشتەرىنىڭ جالپى اسكەري جارعىلارىنىڭ قايتا وڭدەلىپ جاتقان جوباسىنا ەنگىزىلەتىن بولادى. ءسىزدىڭ اۋعان سوعىسىنىڭ ارداگەرى، مەملەكەتىمىزدىڭ ازاماتى رەتىندە وسىنداي ءوتىنىش- تىلەك ءبىلدىرىپ، حات جولداعانىڭىز ءۇشىن قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى اكىمشىلىگىنىڭ اتىنان العىسىمىزدى بىلدىرەمىز.

قۇرمەتپەن قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى پروتوكولىنىڭ باستىعى ب. بايبەك 2007 - جىل 25 - قاڭتار

 ق ر پرەزيدەنتى اكىمشىلىگىنىڭ وسىنداي ۇيعارىمىنان كەيىن، باقىتبەك سماعۇل مىرزانى سول كەزدەگى قورعانىس ءمينيسترى دانيال احمەتوۆ قابىلداپ، وندا اۋعان سوعاسىنىڭ ارداگەرىنە جوعارىداعى ۇسىنىسقا قاتىستى ارنايى كۋالىك تابىستالادى. ول كۋالىكتە بىلاي جازىلعان:

 قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ 2007 - جىلعى 5 - شىلدەدەگى №364 جارلىعىمەن بەكىتىلگەن قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارۋلى كۇشتەرىنىڭ، باسقا دا اسكەرلەرى مەن اسكەري قۇرىلىمدارىنىڭ جالپى اسكەري جارعىلارىن قايتا ازىرلەۋدە، اتاپ ايتقاندا ىشكى قىزمەت جارعىسىنىڭ 420-تارماعىندا اسكەري قىزمەتشىلەردىڭ سالەمدەسۋ راسىمىنە اۋعان سوعىسىنىڭ ارداگەرى، «قۇرمەت» وردەنىنىڭ يەگەرى باقىتبەك سماعۇلدىڭ «ارمىسىزدار» دەگەن ۇسىنىسى ەنگىزىلدى.

2008 - جىلعى 27 - مامىر قازاقستان قارۋلى كۇشتەرىندەگى مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ باسقارماسىنىڭ باستىعى پولكوۆنيك س. شالوۆ.

2008 -جىلعى 27 مامىر استانا قالاسى

***

 ءسويتىپ، 2007 - جىلعى 5 - شىلدەدەگى №364 جارلىعى شىقتى. الايدا، سەرىك نىعمەت ۇلى، قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارۋلى كۇشتەرىنىڭ، باسقا دا اسكەرلەرى مەن اسكەري قۇرىلىمدارىنىڭ جالپى اسكەري جارعىلارىن قايتا ازىرلەۋدە، اتاپ ايتقاندا ىشكى قىزمەت جارعىسىنىڭ 64- تارماعىندا: «شەنى ۇلكەننىڭ «سالەمەتسىزدەر مە، جاۋىنگەرلەر (وفيتسەر مىرزالار) ؟ » دەگەن سالەمىنە ءىلتيپات جاۋاپ ساپتا نەمەسە ساپتان تىس تۇرعان بارلىق اسكەري قىزمەتشىلەر: «سالەمەتسىز بە!» دەپ جاۋاپ بەرەتىندىگى سول كۇيى قالىپ وزگەرتىلمەگەن. ال باقىتبەك سماعۇل ۇسىنعان «ارمىسىزدار» دەپ سالەمدەسۋ ءراسىمى وسى ىشكى جارعىنىڭ ىشىندەگى كەزەكشىلىكتە تۇرعان ەكى ساربازدىڭ ءبىر- بىرىنە كەزەكشىلىك تاپسىراتىن كەزدەگى سالەمدەسۋىنە عانا ەنگىزىلىپ قويعان.

 قۇرمەتتى سەرىك نىعمەت ۇلى، وسى ولقىلىقتى تۇزەتۋ بويىنشا قورعانىس مينيسترلىگىنە پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى، اۋعان سوعىسىنىڭ ارداگەرى باقىتبەك سماعۇل پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ الەۋمەتتىك- مادەني دامۋ كوميتەتىنىڭ ءتورايىمى داريعا نازاربايەۆامەن بىرلەسە وتىرىپ، تاعى ءبىر حات جولداپتى. ال قورعانىس ءمينيسترىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ساكەن جاسۇزاقوۆتىڭ اتىنان ۇسىنىستىڭ قارالعانىن جانە قايتا ازىرلەنىپ جاتقان قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارۋلى كۇشتەرىنىڭ، باسقا دا اسكەرلەرى مەن اسكەري قۇرىلىمدارىنىڭ ىشكى قىزمەت جارعىسىنىڭ جوباسىنا ەنگىزىلەتىنىن حابارلاعان. قازىرگى ۋاقىتتا بۇنداي جارعى جوباسى مەملەكەتتىك قىزمەت ورگاندارى اراسىندا كەلىسىلىپ جاتقان كورىنەدى.

«راسىندا، بۇگىنگى كۇنى ق ر پرەزيدەنتى، ق ر قارۋلى كۇشتەرىنىڭ جوعارعى باس قولباسشىسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ رەسمي پارادتاردا «ارمىسىزدار، ايبىندى ساربازدار؟ » دەپ امانداسىپ ءجۇر. وسىعان وراي، ەلىمىزدىڭ قاۋىپسىزدىگى مەن قورعانىسى مەملەكەت دامۋىنىڭ نەگىزگى تۇعىرى ەكەنىن ەسكەرە وتىرىپ، ءبىز بۇگىنگى مينيستردەن پرەزيدەنت اكىمشىلىگى تاراپىنان بەرىلگەن جاۋاپتىڭ سالعىرت ورىندالماۋىن قاداعالاۋدى سۇرايتىن بولامىز» ، - دەيدى ءماجىلىس دەپۋتاتى باقىتبەك سماعۇل.

 «ارمىسىزدار» - بۇل باتىر بابالارىمىزدىڭ رۋحتى ءسوزى. ال قازىر قولدانىلىپ جۇرگەن «سالەمەتسىز بە؟ » دەگەن ءسوز - ايەلدەردىڭ امانداساتىنى ەمەس پە؟ ! ونداي سارباز وڭا ما؟ سوندىقتان، ءبىزدىڭ كوتەرگەنىمىز - وسى بابالاردىڭ رۋحتى ءسوزىن جاڭعىرتىپ، اسكەري سالادا اينالىمعا ەنگىزۋ بولاتىن. الايدا بۇل ۇسىنىسىمىز جوعارى جاقتان ماقۇلدانعانىمەن، بۇعان دەيىن ءىس جۇزىندە قولدانىسقا ەنگىزىلمەي كەلدى. الداعى ۋاقىتتا ونىڭ شەشىمىن تاباتىنىنا سەنەمىن. ويتكەنى، قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارۋلى كۇشتەرى باس شتابى باستىعىنىڭ ورىنباسارى مۇحامەدجان تالاسوۆ تا وسى ماسەلەنىڭ وڭ شەشىمىنە ۋادە ەتىپ وتىر» ، - دەيدى اۋعان سوعىسىنىڭ ارداگەرى.

الاش ايناسىنىڭ ءتۇيىنى:

 ارميا -  ۇلت ايبىنى. ولاي بولسا، ونداعى ساربازداردىڭ ءجۇرىس- تۇرىسىنان، ساپ تۇزەگەنىنەن باستاپ، ءبارى ايبىندى كورىنۋى، امان- سالەمىنىڭ ءوزى دە جىگەرلى، رۋحتى بولعانى شارت. «سالەم -  ءسوزدىڭ اناسى» دەسەك، اسكەريلەر سالەمىنە سالعىرتتىق قاراماعانىمىز ابزال ەدى. ەندەشە، باقىتبەك سماعۇل ايتپاقشى، كۇندەلىكتى تۇرمىستا قولدانىلاتىن، اۋىزەكىدە ۇيرەنشىكتىگە اينالعان «سالەمەتسىز بە» دەگەن ءسوزدىڭ ەكپىنىنىڭ ءوزى ساربازدار اراسىندا ەش جاراسپايتىنى ايقىن ءبىلىنىپ تۇر. جاۋىنگەرگە جالىندى، ايبارلى ءسوز جاراسادى. سوندىقتان «ارمىسىڭدار، جاۋىنگەرلەر؟ » دەگەن سالەمدەسۋ جورالعىسىن ەنگىزۋدىڭ ماڭىزى دا ايتارلىقتاي ەدى.

قۇرمەتتى سەرىك نىعمەت ۇلى، پرەزيدەنت اكىمشىلىگى قۇپتاعان، مەملەكەتتىك تەرمينولوگيا كوميسسياسى ماقۇلداعان وسىنداي بابالى ءسوزدى جاڭعىرتىپ، ونى ساربازدار تىرشىلىگىنە ەتەنە ەتۋ اردىڭ ءىسى ەمەس پە! راسىندا، بۇل اتاق شىعارۋدىڭ ەمەس، بىلگەن ادامعا اردىڭ ءىسى. بۇعان شەشىم قابىلداۋ قۇزىرىندا وتىرعان لاۋازىمدى تۇلعا رەتىندە، سەرىك نىعمەت ۇلى، ءسىز دە سولاي قاراساڭىز يگى شارۋا بولار ەدى.

«الاش ايناسى» گازەتى