ءزامزام سۋىنىڭ شيپاسى
ءزامزام - بويىنا شيپالىق، ءارى تويىمدىلىق قاسيەتتەردى جيناعان ەرەكشە سۋ. ءزامزام قۇدىعى - مەككەدەگى قاسيەتتى قۇدىق.
قاعبادان وڭتۇستىك- شىعىسقا قاراي 20 مەتىر جەردە، قارا تاسقا (حاجار ۋل- اسۋاد) قاراما- قارسى ورنالاسقان. ءۇستى كۇمبەزبەن كومكەرىلگەن بۇل قاسيەتتى قۇدىقتىڭ تەرەڭدىگى 42 مەتىر. سۋدىڭ اتاۋىنا كەلەر بولساق، يسمايلدىڭ (ا. س. ) اناسى اجار انامىز جەردەن توقتاۋسىز شىعىپ جاتقان سۋعا «ءزام ءزام» ، ياعني «توقتا، توقتا» دەپ ءامىر بەرىپ، قولىمەن بۇركەمەلەيدى. سوندا سۋ باياۋلاي تۇسەدى. بۇل جايىندا پايعامبارىمىز (س. ع. س. ) : «بۇلاقتى اجار قولىمەن بۇركەمەلەپ توقتاتقاندىقتان ءزامزام دەپ اتالعان. ايتپەگەندە، سۋ جايىلىپ، جان جاعىن الىپ كەتەر ەدى» دەگەن.
ءزامزام سۋىنىڭ تاريحى
يبن ابباس (ر. ا. ) جەتكىزگەن حاديستە پايعامبارىمىز (س. ع. س. ) بىلاي دەيدى: « يبراھيم پايعامباردىڭ (ع. س. ) جۇبايى سارا ۇزاق ۋاقىت بالا كوتەرمەگەن سوڭ، اجار ەسىمدى مىسىرلىق ادەمى ءبىر كۇڭدى (جاريس) كۇيەۋىنە نەكەلەپ قوسادى. اجاردان يسمايل پايعامبار (ع. س. ) دۇنيەگە كەلەدى. الايدا، سارا كۇندەسىنىڭ مۇنداي باقىتىن قىزعانا باستايدى. بەلدىك تاققان ايەلدەردىڭ ەڭ العاشقىسى يسمايلدىڭ اناسى ەدى. ول دا بەلدىكتى سارادان ءىزىن جاسىرۋ ءۇشىن تاققان بولاتىن. ودان كەيىن يبراھيم ونى ەمشەكپەن قورەكتەندىرەتىن بالاسى يسمايلمەن بىرگە قاعباعا، مەشىتتەن بيىكتەۋ جەردە (شەتكەرى ورنالاسقان) ، (كەيىننەن ورنىنان) ءزامزام شىققان ۇلكەن اعاشقا الىپ كەلدى. ول كەزدە مەككەدە ەشكىم دە، سۋ دا بولماعان- دى.
يبراھيم ولارعا ءبىر قورجىن قۇرما مەن ءبىر تورسىق سۋ تاستادى دا (كەيىن قاراي) جۇرە بەردى. ال يسمايلدىڭ اناسى سوڭىنان ەرىپ: «ەي، يبراھيم! ءبىزدى ادامى مەن ەشتەڭەسى جوق مىنا جاپان دالاعا تاستاپ قايدا كەتىپ باراسىڭ؟ !» - دەدى. ول (بۇل سوزدەرىن) قانشا قايتالاعانىمەن، يبراھيم وعان قارامادى. سوندا ول بىلاي دەپ سۇرادى: «اللاھ وسىلاي جاسا دەدى مە؟ » يبراھيم بىلاي دەپ جاۋاپ بەردى: «ءيا» . اجار: «وندا ول ءبىزدى قاراۋسىز تاستامايدى!» - دەدى دە، كەرى (يسمايلعا) قايتتى» (بۇحاري) .
ءزامزام سۋىنىڭ شىعۋ تاريحى دا وسى جەردەن باستالدى. سودان ايدالادا اجار انامىز بالاسىمەن قالادى. وزدەرىنە ىڭعايلى كىشىگىرىم پانا دا جاساپ الادى. بالاسىن بىردە ەمىزسە، بىردە سۋ بەرىپ جىلاتپادى. ءبىر تورسىق سۋ كوپ ۇزاماي تامشىسى دا قالماي تاۋسىلدى. قارنى اشقان بالاسى جانۇشىرا جىلاعاندا، اجار انامىز ءبىر ورىندا وتىرا المادى. سۋ ىزدەپ جۇگىرە جونەلدى. ءسويتىپ سافانىڭ توبەسىنە كەلدى. اينالاعا كوز سالسا، ەشتەڭە كورىنبەيدى. ودان كەيىن ءمارۋانىڭ توبەسىنە شىعىپ قارادى. وندا دا ەشتەڭە بايقاي المايدى.
وسىلايشا جەتى رەت ەكى قىردىڭ اراسىن جۇگىرگەن اجار انامىزعا جەتىنشىسىندە ءمارۋا توبەسىندە عايىپتان ءبىر داۋىس ەستىلەدى. ول بىردەن: «ەي، داۋىس، شاماڭ كەلسە بىزگە كومەكتەس» دەيدى. كەيىن ءزامزام سۋى شىعاتىن جەردەن جابىرەيىل (ا. س. ) پەرىشتە كورىنەدى. ول اياعىمەن ياكي قاناتىمەن جەردى قازادى. ءبىر كەزدە جەردەن بۇلاق اتقىلاپ شىعا باستادى. مۇنى كورگەن اجار قۋانىپ، توقتاۋسىز اعىپ جاتقان بۇلاقتى بۇركەمەلەپ: «ءزام ءزام» (توقتا، توقتا) » دەدى. انا مەن بالا سۋدان شولدەرى باسىلعانشا قانىپ ءىشتى. كەيىننەن بۇل جەرگە جارحام تايپاسى مەكەندەپ، ءبىرتالاي ۋاقىت وتكەننەن كەيىن بۇلاق قايتا بىتەلىپ قالادى.
ءزامزامنىڭ كەلەسى شىعۋ تاريحى بىلاي بولعان. ءحاشيمنىڭ ءتورت ۇلىنىڭ ءبىرى ءابدىمۇتتالىپ (پايعامبارىمىزدىڭ (س. ع. س. ) كوكەسى) ەدى. سول ءابدىمۇتتالىپ حىجر دەگەن جەردە قاعبانىڭ كولەڭكەسىندە ۇيىقتاپ جاتىپ ءتۇس كورەدى. تۇسىندە ءبىر كىسى كەلىپ:
- ءتايبانى قاز، - دەيدى.
- ءتايبا دەگەن نە؟ - دەپ ءابدىمۇتتالىپ تۇسىنبەي قالادى. كەلەسى كۇنگى تۇسىندە تاعى الگى ادام كەلىپ:
- مادمۋنانى قاز، - دەيدى.
- مادمۋنا دەگەن نە؟ - دەپ تاعى تۇسىنە المايدى. ءۇشىنشى كۇنى تۇسىندە الگى كىسى:
- ءزامزامدى قاز، - دەيدى.
وسى جولى ءابدىمۇتتالىپ سۇراعىنا جاۋاپ الىپ قالعىسى كەلىپ:
- ءزامزام دەگەن نە؟ - دەيدى.
- ءزامزام تاۋسىلمايتىن جانە وتە تەرەڭ ەرەكشە سۋ. قاجىلاردىڭ ءشولىن باسۋعا قاجەت. ول قۇربانداردىڭ قانى اعاتىن جەر مەن قالدىقتار تاستالاتىن ورىننىڭ اراسىندا ورنالاسقان. ول جەردى الاقاناتتى قارعا تۇمسىعىمەن شۇقىپ تۇرادى، جانىندا قۇمىرسقانىڭ يلەۋى دە بار.
ءسويتىپ ءابدىمۇتتالىپ بالاسى حاريسپەن ول جەردى قازىپ، الدىمەن قازىناعا جولىعادى. ءارى قاراي قازعاندا ءزامزام سۋىنىڭ كوزى قايتا اشىلىپ، ەل يگىلىگىنە بەرىلگەن ەدى.
ءزامزام قانداي ماقساتتا ىشىلسە، سول بولادى
يبن ابباس (ر. ا) جەتكىزگەن حاديستە پايعامبارىمىز (س. ع. س. ) بىلاي دەيدى: «ءزامزامدى نە ماقساتتا ىشسەڭ، سول ءۇشىن بولادى. ونى ەمدەلۋ ءۇشىن ىشسەڭ، سەنى اللاھ ەمدەيدى؛ ەگەر سەن ونى قارنىڭدى تويدىرۋ ءۇشىن ىشسەڭ، اللاھ سەنى تويدىرادى؛ ەگەر ءشولىڭدى قاندىرۋ ءۇشىن ىشسەڭ، اللاھ ءشولىڭدى باسادى؛ ەگەر ونى جاردەم تىلەپ ىشسەڭ، اللاھ سەنى قورعايدى» .
ۇلى عالىم تاج اد- دين ءوزىنىڭ ءبىر كىتابىندا ۇلى عالىمداردىڭ ءبىرى مۇحاممەد يبن يسحاق يبن حۋزەيم جايىندا جازعانىندا مىنا وقيعا باياندالادى: «بىردە سول كىسىدەن وسىنشاما ءبىلىمدى باعىندىرىپ، بيىك دارەجەگە قالاي جەتكەنى جايىندا سۇرالعاندا، ول بىلاي دەيدى: «پايعامبارىمىز (س. ع. س. ) : «ءزامزامدى ادام نە ءۇشىن ىشسە، سول ورىندالادى» دەگەن. مەن سونى ەسكەرىپ ءبىلىم الۋ ءۇشىن دۇعا قىلىپ ىشكەن ەدىم، اللاھ تاعالا مەنىڭ دۇعامدى قابىل ەتكەندەي» ، - دەگەن ەكەن» .
يسلام عۇلامالارىنىڭ كوبىسى ءزامزام سۋىن كەرەكتى نارسەلەرىنە نيەت ەتىپ ءىشىپ، اللاھ تاعالانىڭ قالاۋىمەن سول نيەتتەرىنە جەتكەندەرى ايتىلادى. ابدۋللاھ يبن مۇباراك ءزامزام سۋىنان ىشەردەن الدىن: «ۋا، اللاھىم! مەن بۇل سۋدى قيامەت كۇنى شولدەۋدەن ساقتانىپ ءىشىپ وتىرمىن» دەگەن. يبن حۋزەيم ءزامزامدى اللاھ تاعالادان پايدالى ءىلىم ءناسىپ ەتۋىن سۇراپ ىشكەن كورىنەدى. حاليل يبن احماد ءالى ەشكىم جەتە قويماعان ءبىلىمدى اللاھ تاعالادان سۇراپ ءزامزامنان ىشكەنى ايتىلادى. كەيىننەن قىراعات ءىلىمىنىڭ نەگىزىن سالۋشى بولعان.
يمام سۋيۋتي بىلاي دەيدى: «مەن قاجىلىق پارىزىن وتەپ ءجۇرىپ، ءزامزام سۋىن ءىشىپ، اللاھ تاعالادان ءبىلىم سۇراپ، ول ءبىلىمىم قۇقىق سالاسى بويىنشا شەيح سيراج اد- دين بالقانيمەن تەڭ دارەجەدە بولۋىن، حاديس ءىلىمى سالاسى بويىنشا حافيز يبن حاجارمەن بىردەي بولۋىن تىلەدىم» .
يبن اساكير ءوزىنىڭ «تاريح» اتتى ەڭبەگىندە ءال- ءباعداديدىڭ قاجىلىق جاساپ ءجۇرىپ، ءزامزام سۋىن ءۇش ءتۇرلى تاسىلمەن ىشكەنىن جەتكىزەدى. اربىرىندە اللاھ تاعالادان مىنالاردى تىلەگەن ەكەن: مەككەدە «باعداتتىڭ تاريحىن» ايتىپ بەرۋ مۇمكىندىگىنە يە بولۋ؛ تاعى دا ول تاريحتى داماسكتاعى ءال- مانسۇر مەشىتىندە وقىپ بەرۋ؛ حازىرەتى بيشري ءحافيدىڭ (اللاھ تاعالا ول كىسىگە راحىم ەتسىن) قابىرىنىڭ قاسىنا جەرلەنۋ. كەيىننەن اللاھ تاعالانىڭ قالاۋىمەن بۇل تىلەگىنىڭ بارلىعى ورىندالعان ەكەن. ال حافيز يبن حاجار بولسا ءزامزام سۋىن ىشەردەن بۇرىن اللاھ تاعالادان ءبىلىم الۋدى جانە اقىل مەن ەستە ساقتاۋ قابىلەتىن جاقسارتۋىن سۇراپ دۇعا قىلعانىن ايتادى. كەيىننەن ول بۇعان دەيىن بولماعان ەرەكشەلىكتەردى باستان كەشىرگەنىن جەتكىزەدى.
ءزامزام سۋىنىڭ قۇرامى
پاكىستانداعى «حادج» وقىتۋ ورتالىعىنىڭ انالوگتى زەرتتەۋلەرىنىڭ ناتيجەسىندە ءزامزام سۋىنىڭ ەرەكشەلىگى، ەشبىر سۋعا ۇقسامايتىندىعى دالەلدەندى. «حادج» وقىتۋ ورتالىعىنىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى سامي ۋنكاۆي بىلاي دەيدى:
«ءبىز زەرتتەۋ بارىسىندا ءاربىر تارتىپ العان سايىن جاڭا سۋ الىپ وتىردىق. زەرتتەۋلەر كورسەتكەندەي ءزامزام سۋىنان بىردە- ءبىر ميكروب تابىلمادى. ءبىز ءزامزامدى باسقا زاتتاردىڭ اسەرىنەن، مىسالعا ىدىستارمەن تاسىعاندا، قۇبىرلارمەن تاسىمالداعاندا قۇرامى بۇزىلاتىن شىعار دەپ ويلاعانبىز. ءبىراق ول ەش لاستانباي تاپ- تازا كۇيىندە قالا بەردى. بۇل ونىڭ ەرەكشە تابيعيلىعىنىڭ اسەرى. ءبىر تاڭقالارلىعى بۇل قۇدىق پايعامبارىمىزدىڭ (س. ع. س. ) زامانىنان كەلە جاتسا دا، ءالى تاۋسىلماق ەمەس. كەز كەلگەن قۇدىقتى الساق، قانشا تۇرۋى مۇمكىن؟ ارى بارسا، 50 نەمەسە 100 جىل ءومىر سۇرەتىن بولار. وندا دا ونىڭ سۋى وزگەرەدى، نە بولماسا مۇلدەم قۇرىپ كەتەدى. ءزامزام قۇدىعى ءارقاشان سول قالپىندا، ەشقاشان سۋى تاۋسىلمايتىن سەكىلدى كورىنەدى» .
ەۋروپالىق زەرتحانالاردا زەرتتەلگەن ءزامزام سۋىنىڭ زەرتتەۋ ناتيجەسى باسقا زەرتحانالاردان الىنعان ناتيجەلەرمەن سايكەس كەلگەن. باسقا سۋلارعا قاراعاندا ءزامزام سۋىندا كالتسيي تۇزى مەن ماگنيدىڭ كوپتىگى انىقتالعان.
ءزامزام سۋىنىڭ حيميالىق قۇرامى:
PH 7.8, ALK Total 300, T.H 680, Сa.H 470, Mg.H 210, كالتسي 188, ماگنيي 51, ناتريي 253, كاليي 121, اممياك 6, نيتريت 1, نيترات 173, حلور 340, سۋلفات 372, فوسفات 0,25, ناتريي بيكاربوناتى 366 م گ/ل- دان تۇرادى. سونىمەن قاتار سۋدىڭ قۇرامىنا تەمىر، مارگانەتس، مىس، كالتسي، ماگني، حلوريدتەر مەن سۋلفاتتار كىرەتىنى ءمالىم بولدى.
ءزامزام سۋى - مينەرالدى سۋ. سۋلار قۇرامىنداعى مينەرالدى زاتتاردىڭ قۇرامىنا قاراي اجىراتىلىپ، ءۇش تۇرگە جىكتەلەدى:
قۇرامىندا مينەرالدى زاتتار از بولاتىن سۋلار: 1 ليتىر سۋدا 50 م گ مينەرالدى تۇز بولادى؛ زاتتار ورتاشا بولاتىن سۋلار: 1 ليتىر سۋدا 500 م گ مينەرالدى تۇز بولادى؛ مينەرالدى زاتتارعا باي سۋلار: 1 ليتىر سۋدا 1500 م گ مينەرالدى تۇز بولادى.
ال، ءزامزام سۋىنىڭ قۇرامىنداعى مينەرالدى زاتتاردىڭ مولشەرىنە كەلەر بولساق، وندا 1 ليتردە 2000 م گ مينەرالدى تۇز بولادى. سوندىقتان دا ءزامزامدى مينەرالدى سۋلاردىڭ تورەسى دەۋگە تولىق نەگىز بار.
ءزامزام سۋى - گازدالعان سۋ. سۋلار بيكاربوناتقا باي بولسا، گازدالعان دەپ اتالادى. كەز كەلگەن سۋ گازدالعان بولۋ ءۇشىن ونداعى ناتري بيكاربوناتىنىڭ مولشەرى 250 م گ/ل- ءدى قۇراۋى كەرەك. ال، ءبىز ءزامزام سۋىنىڭ قۇرامىنا نازار اۋداراتىن بولساق، ونداعى ناتريي بيكاربونات مولشەرى 366 م گ/ل- دى قۇرايتىنىن بايقايمىز.
دارىگەر احمال ءال- مۇحانديس بىلاي دەپ تۇجىرىمدايدى: «ءزامزام سۋى - ەڭ تازا سۋ. بۇل دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ (د د س) ۇيىمىمەن دالەلدەنگەن. پروفيلاكتيكالىق ساراپتاما ناتيجەسىندە ءزامزام سۋىنىڭ تازا، ءتۇسسىز، ءيىسسىز ەكەندىگى، ازداعان سپەتسيفيكالىق ءدامى بارلىعى انىقتالدى. سۋداعى ناتريدىڭ كوپ مولشەرلىگى د د س- نىڭ بارلىق تالاپتارىنا جاۋاپ بەرەدى» .
ءزامزام سۋىنىڭ ەمدىك قاسيەتى
ءزامزام سۋىنىڭ ەمگە قولدانۋدا ايتارلىقتاي ماڭىزى بار. پايعامبارىمىز (س. ع. س. ) بۇل ەرەكشە سۋدىڭ ءتۇرلى اۋرۋلارعا ەم ەكەندىگىن ءوزىنىڭ كوپتەگەن حاديستەرىندە ايتقان. يبن قايىم ءزامزامنىڭ ەمدىك، تويدىراتىن قاسيەتى جايىندا: «مەن جانە كوپتەگەن ادامدار ءزامزام سۋىنىڭ ەمدىك قاسيەتىن تەكسەرىپ كورۋ بارىسىندا تاڭقالارلىق جايتتارعا كۋا بولدى. مەن ەم رەتىندە ىشكەن ەدىم، اللاھ تاعالانىڭ قالاۋىمەن جازىلدىم. سول سۋدان ءىشىپ، كوپكە دەيىن اشتىقتى سەزبەگەن ادامدارعا دا كۋا بولدىم» دەيدى.
يمام بۇحاري جەتكىزگەن حاديستە ايشا (ر. ا. ) انامىز بىلاي دەيدى: «اللاھ ەلشىسى (س. ع. س. ) اداۋيمەن دە، كيرابپەن (تەرىدەن جاسالعان ىدىس) دە سۋ تاسىپ، اۋرۋلارعا ىشكىزدى» .
ءزامزام سۋىنىڭ كوپتەگەن قاتەرلى اۋرۋلاردى جازعانىنا ادامدار كۋا بولعان. مىسالعا الاتىن بولساق، كوزدەگى داقتى (كەراتيت) كەتىرگەنى، قاتەرلى ىسىكتى ەمدەگەنى، نەسەپ جولدارىنداعى تاستى شىعارعانى امبەگە ايان. ءزامزام سۋىنىڭ قاتەرلى ىسىكتى ەمدەگەنى ب ا ق بەتتەرىندە ايتىلىپ تا، جازىلىپ تا جاتتى. ارينە بارلىعىنا بىردەي بۇل سۋدان شيپا تابىلا بەرمەس. شيپا بەرۋشى اللاھ تاعالا قالاسا قاراپايىم سۋدان دا ەم قوندىرادى. الايدا بۇل جەردە ءزامزام سۋىنىڭ الار ورنى ەرەكشە. قازىر ءزامزام سۋىن بۇكىل الەم مويىنداپ جاتقان جايى بار.
سونىمەن بىرگە، ءزامزام سۋى سۋىق تيۋگە، تۇماۋعا قارسى ەم ەكەندىگى ايتىلعان. بۇل جايىندا پايعامبارىمىز (س. ع. س. ) بىلاي دەگەن:
«سۋىق تيۋ (ياعني، ىستىعى كوتەرىلۋ) - بۇل توزاقتىڭ تىنىسى سەكىلدى، سوندىقتان ونى ءزامزام سۋىمەن سالقىنداتىڭدار» .
پايعامبارىمىز (س. ع. س. ) باسقا حاديسىندە: «ءزامزام سۋى - اۋرۋعا شيپا، تويىمدى سۋ» دەسە، تاعى ءبىر حاديسىندە: «الەمدەگى ەڭ جاقسى سۋ - ءزامزام سۋى. ونىڭ جاعىمدى ءدامى بار، ءارى اۋرۋلارعا ەم» دەگەن.
پايعامبارىمىز (س. ع. س. ) : «ءزامزامدى نە ماقساتتا ىشسەڭ، سول ءۇشىن بولادى. ونى ەمدەلۋ ءۇشىن ىشسەڭ، سەنى اللاھ ەمدەيدى» دەگەنى تاعى بار.
ءزامزام سۋى قۇپيالىق جاعىنان الدا تۇر. ول قۇپيانى قاي ماقساتتا ىشەتىنىڭىز جايلى حابار بەرگەندە عانا اشا الاسىز. بۇل ونىڭ ەڭ باستى قاسيەتى دە.
نۇرقانات نۇرداۋلەت ۇلى
islam.kz
