مەن كۇيەۋىمە اراقتى قالاي قويعىزدىم؟
سىزدەردىڭ سايتتارىڭىزداعى «وتباسى - وشاق قاسى» ايدارىنا كوپتەگەن جانعا ۇلگى بولار دەگەن نيەتپەن ءوز باسىمنان وتكەن مىنا ءبىر جايتتى جولداپ وتىرمىن.
ەگەر كوڭىلدەرىڭىزدەن شىعىپ جاتسا جارىققا شىعارارسىزدار.
حالىققا تانىمال ونەر يەسى ءازىلقوي تۇرسىنبەك قاباتوۆتىڭ «قازاقتىڭ ايەلدەرى تۇرمىسقا شىققان سوڭ كۇيەۋىنە ءبارىن قويعىزىپ تاستايدى. ءبىرىنشى اراقتى قويدىرادى، ودان كەيىن دوستارىمەن ارالاستىرۋدى قويدىرادى، ودان سوڭ تۋعان-تۋىسپەن ارا-قاتىناستى جاقىنداتپاي نە الىستاتپاي ۇستاۋدى ۇيرەتەدى. وسىلايشا ولار ءبارىن قويدىرادى» دەگەنى بار ەمەس پە؟ ! اقيقاتىندا بۇل ءسوزدىڭ جانى بار.
راسىمەن دە ءبىراز قازاق ايەلدەرىنىڭ تۇرمىسقا شىعا سالىسىمەن ول كونە مە، جوق پا سوعان قاراماستان-اق كۇيەۋىنىڭ كەم-كەتىگىن جونىپ، تۇزەپ-كۇزەۋمەن اينالىسىپ كەتەتىنى بار. مۇنى مويىنداۋىمىز كەرەك. ءسويتىپ، تۇرسىنبەكشە ايتقاندا مەن دە تۇرمىسقا شىعا سالىسىمەن كۇيەۋىمنىڭ باسقاسىنان بۇرىن اراعىمەن «الىسا» باستادىم.
ارينە، ەرىككەننەن ەمەس، «وتباسىنىڭ بەرەكەسى كەتپەسىن، كۇنى ەرتەڭ بالالارىم وسكەندە اكەلەرىنىڭ وسى قاسيەتىن بەتىنە شىجعىرىپ باسپاسىن» دەگەن ويدان وسىنداي قادامعا باردىم. وسىلايشا اراقپەن «ايقاسۋدىڭ» وزىندىك جوباسىن جاسادىم. بۇل جوبامدى وزگەلەر ساباق السىن دەگەن ويمەن «الاش ايناسىنىڭ» وقىرماندارىمەن ءبولىسۋدى ءجون كورىپ وتىرمىن.
ارينە، ءبىرىنشى ءمورال وقىلدى...
الدىمەن نە ىستەدىم دەيسىزدەر عوي؟! الدىمەن، كۇيەۋىم ۇيگە ءىشىپ كەلگەن كۇنى قاباعىمدى شىتىپ، ىدىس-اياعىمدى سالدىرلاتىپ، ۇرىس-كەرىستى ءوزىم باستايتىن بولدىم.
اراسىندا كۇيەۋىمنىڭ «اقىلسىز ميىن ارشىپ» ءمورال وقي باستادىم، اتا-ەنەمدى شاقىرىپ وتباسىلىق «جينالىسقا» دا سالدىردىم. وسىلايشا كۇيەۋىمدى ىقتىرىپ، جونگە سالارمىن دەپ ويلادىم. ءبىراق بۇدان قويىلعان اراق تا جوق، ۇيگە ەنگەن بەرەكە دە جوق. كەرىسىنشە، ءبىر كۇنگى ۇرىس، وتباسىمىزدان قىرىق كۇنگى ىرىستى كەتىرىپ كۇيەۋىم ەكەۋمىزدىڭ ارامىزدان الا مىسىق جۇگىرىپ ءوتىپ، ءاربىر ۇرىس-كەرىستەن جۇيكەمىز توزا باستادى.
سونىمەن ءجيى «گاسترولدەتەتىن» (كۇيەۋىم ءىشىپ جۇرگەن كۇندەردى وسىلاي اتايتىن ەدىم) ەرىمدى ءمورال وقۋ ارقىلى شولمەكتەن اجىراتا المادىم. كەرىسىنشە، ونىڭ ۇيگە ءىشىپ كەلۋى جيىلەپ كەتتى. ءسويتىپ، قۇرعاق ءمورالدىڭ وتپەيتىنىن، مۇنىمەن ونى اراقتان اراشالاي المايتىنىمدى اڭعاردىم دا كەلەسى قادامعا اياق باستىم.
توركىنگە كەتىپ قالدىم...
كەلەسى قادامىم، بارلىعىنا قولدى ءبىراق سىلتەپ، بالامدى قۇشاقتاپ الىپ توركىنىمە كەتىپ قالۋ بولدى. وزىمە كەرەكتى زاتتارىمدى جيىپ الىپ، كۇيەۋىمنىڭ كەزەكتى «گاسترولدەن» كەلۋىن كۇتپەستەن توركىنىمە تارتىپ وتىردىم. كوڭىلىم دەل-سال. جۇرەگىم سونشالىقتى ەزىلىپ، ءۇيدىڭ ەسىگىن سىرتىنان جاۋىپ جاتىپ «بۇل قادامعا اراقتى قويدىرۋ ءۇشىن بارىپ جاتىرمىن عوي» دەپ وزىمە دەم بەردىم.
بايىبىنا بارىپ ويلانباستان قالانىڭ شەتىندەگى اكە-شەشەمنىڭ ءۇيىن بەتكە الدىم. ءبىراق توركىنگە بەيمەزگىل ۋاقىتتا، ونىڭ ۇستىنە شاقىرتۋسىز كەلگەنىمدى اكە-شەشەم جاقتىرمادى. «وسىدان ۇيگە جەتسەم بە، بارلىعىن جاسىرماي ايتىپ بەرەمىن، شىدامنىڭ دا شەگى بار» دەگەن بۋلىققان ويلارىمنىڭ بارلىعى اكەمنىڭ سۇستانىپ ءبىر قاراعاننان-اق باسىمنان بۇل-بۇل ۇشتى دا كەتتى.
ءوزىمنىڭ بالالىعىم وتكەن ءوز ۇيىمدە وتىرىپ «جات جۇرتتىق ەكەنىمدى» وسى كەزدە سەزىندىم. انامنىڭ داستارقانىنان ءدام تاتتىم دا ءۇش ساعاتتان سوڭ قايتا كەلگەن ىزىممەن، ەشقانداي شاعىم دا ايتپاستان، ەشتەڭە دەپ ءتىس جارماستان ءوزىم كەلىن بوپ تۇسكەن ۇيگە قايتىپ كەلدىم.
سويتە تۇرىپ، ەندى بۇل بوساعانى قاندايدا ءبىر سەبەپتەرمەن تارس جاۋىپ كەتپەۋگە ۋادە بەردىم. ءبىراق كۇيەۋىمنىڭ ىشىمدىككە سالىنىپ كەتپەۋى ءۇشىن دابىل قاعۋىم كەرەكتىگىن دە جاقسى ءتۇسىندىم. نە ىستەۋ كەرەك؟ ءمورال وقۋ، وتباسىلىق جينالىس اشۋ، توركىنگە كەتۋ، «اجىراسامىن» دەپ قورقىتۋ ءوز قادىرىمدى كەتىرگەننەن باسقا پايدا بەرمەدى. ەندى قانداي ارەكەت جاساۋىم كەرەك؟ ويلانا-ويلانا «اراقتى قويدىراتىن ەمشى-بالگەرلەردى ىزدەپ تابۋىم كەرەك» دەپ شەشتىم.
بالگەرلەردى جاعالاي باستادىم...
ەندىگى كۇنىم عالامتوردى اشىپ قويىپ، اراقتى قويدىراتىن بالگەرلەردى، ەمشى-باقسىلاردى ىزدەستىرۋمەن وتەتىن بولدى. ارنايى ليتسەنزياسى بار باقسى-بالگەر اتاۋلىنىڭ ىشىنەن تاڭداپ تۇرىپ ءبىر-ەكەۋىن عانا ەمەس بىرنەشەۋىن الدىم. ەرىنبەي-جالىقپاي الگى بالگەرگە حابارلاسا باستادىم.
كوپتىڭ ىشىنەن ەڭ تاڭداۋلى دەگەن ءبىر-ەكەۋىن تاڭداپ الدىم. اقىسىنىڭ تىم جوعارى ەكەنىنە دە قارامادىم. ءبىرىنشى تاڭداعان بالگەرىمنىڭ ايتۋى بويىنشا كۇيەۋىمنىڭ فوتو-سۋرەتىن جانە وزىممەن قوسا سۋ، تۇز، ونىڭ كۇندەلىكتى تۇتىناتىن زاتتارىن قوسا قولتىقتاپ الگى ەمشىنىڭ الدىنا باردىم. مۇنىڭ ارتى نەگە اپاراتىنىن تىپتەن ويلانعانىم دا جوق. تەك بار ويىم «ىشىمدىككە ءجيى بوي ۇرىپ بارا جاتقان كۇيەۋىمدى اراقتان اراشالاپ ءجۇرمىن» دەگەن پايىم بولدى. سونىمەن الگى بالگەرىم كۇيەۋىمنىڭ فوتو- سۋرەتىن دۇعالادى. مەن اپارعان تۇز بەن سۋعا دۇعا وقىدى. «تاماقتارىڭا قوسىڭدار، جولدارىڭدى اشتىرۋ كەرەك، سەندەرگە كوز تيگەن» دەپ شىعارىپ سالدى.
سونىمەن ءبىر قابىلداۋىنا 5000 تەڭگەلىك اقى بەرىپ، كەلەسى ەكى كۇن قاتارىنان تاعى كەلەتىن بولىپ، كوڭىلىم جايلانىپ ۇيگە كەلدىم. كۇندەگىدەي ەمەس، بۇل جولى ەڭسەم كوتەرىڭكى، ونىڭ اراقپەن قوش ايتىساتىنىنا سەنىمىم ۇلعايا تۇسكەن. كەلدىم دە، الگى بالگەرىم وقىپ بەرگەن تۇز بەن سۋدى مولىنان ارالاستىرىپ كەشكى تاماق جاساۋعا كىرىستىم.
تاماقتى ادەمىلەپ ىستەپ قويىپ كەشكىسىن ەمشىنىڭ ايتۋى بويىنشا «ۇرتتاپ» كەلگەن كۇيەۋىمنىڭ الدىنا قويدىم. اسەرى قانداي بولاتىنىن كوزىمنىڭ استىمەن قاراپ اڭدىپ قويامىن. بىلايىنشا بىلق ەتەر ەمەس. سول كۇنى اسەر ەتكەن ەشتەڭەنى كورمەدىم. ەرتەسىنە الگى ەمشىگە قايتا باردىم. تاعى دا كەزەكتى وقىتۋ، تازارۋ، دۇعالاۋ.
قىسقاسى، بۇل ەمشىگە ءۇش قايتارا بارىپ تاپقانىم 15 مىڭ تەڭگەنىڭ باسىنا سۋ قۇيعانىم بولماسا اناۋ ايتقانداي وڭدى اسەرىن بەرمەدى. بۇدان كەيىن «گيپنوز» جاسايتىن ەمشىلەردى جاعالاي باستادىم، ولاردىڭ ءبىر ەكەۋىنە قوياردا-قويماي كۇيەۋىمنىڭ ءوزىن الىپ باردىم. مۇنداي قىلىعىما ىزالانعان ول ءىشۋدى ودان ءارى جيىلەتتى. قازىر ويلاپ وتىرسام ەڭ كەمى ءتورت ايدىڭ ىشىندە قالاداعى ەمشى اتاۋلىنىڭ جيىرماشاقتىسىن ارالاپپىن. قانشاما پسيحولوگتاردىڭ الدىن توزدىرىپ، ءتىپتى باز بىرەۋلەردىڭ اقىلىمەن كۇيەۋىمدى ارنايى ديسپانسەرگە اپارىپ تا ەمدەتپەك بولدىم. مۇنداي ارەكەتتەردەن بار تاپقانىم، قولداعى قارجىنى قۇردىمعا كەتىرۋ عانا بولدى.
سابىرعا كەلۋدى ۇيرەندىم...
ءسويتىپ، ەمشىلەردەن قايىر بولمادى. پسيحولگتاردىڭ ءپالساپاسى كومەكتەسپەدى. وسىلايشا ءوزىمدى ىشتەي جەپ جۇرگەنىمدە ءبىر قۇربىم قوناققا شاقىردى. انشەيىندە ۇيدەن شىعۋىم قيىن مەن وسى جولى اسىعىستاۋ جينالىپ، قۇربىمنىڭ ۇيىنە باردىم. بارا سالا ونىڭ ۇيىندەگى توڭازىتقىشتا ىلىنگەن قۇران سوزدەرى بىردەن نازارىمدى الدى. قۇربىم قاعازعا شىعارىپ، سىرتىن قاپتاپ، توڭازىتقىشقا جاعالاي اياتتاردى ءىلىپ تاستاپتى. ولاردىڭ ىشىنەن «اراقتىڭ زيانى جايلى ايتىلعان اياتتار» دەگەنى كوزىمە وتتاي باسىلدى. ول قۇران سوزدەرى بىلاي تۇزىلەدى ەكەن:
1. كەز كەلگەن ادامدى اقىلدان ايىرىپ، ماس ەتەتىن ىشىمدىك اراق بولىپ تابىلادى. مۇنداي ىشىمدىكتىڭ ءبىر جۇتىمى دا - حارام.
2. پايعامبارىمىز (س. ع. س.) اراققا بايلانىستى ون كىسىگە لاعىنەت ايتقان: «اراقتى جاساۋشى، تاپسىرىس بەرۋشى، ءىشۋشى، تاسۋشى، الدىرتۋشى، قۇيۋشى، ساتۋشى، اراقتى سىيعا ۇسىنۋشى، اراقتان تۇسكەن پايدانى جەۋشى، اراقتى ساتىپ الۋشى جانە ساتىپ الدىرۋشى ءىسى حارام».
مىنە، تاپ سول كۇنى وسى قۇران سوزدەرىنىڭ كوشىرمەسىن قۇربىمنان الىپ مەن دە ۇيىمدەگى توڭازىتقىشقا ءىلىپ قويدىم. ءبىرىنشى اپتا ونشالىقتى اسەرى بولعان جوق. ەكىنشى اپتادا كۇيەۋىم بىرتىندەپ ۇيگە ىشپەي كەلەتىن بولدى. اقىرىنداپ جاعداي وڭالا باستاعان ءتارىزدى. ءوزىم دە بىرتىندەپ سابىرعا كەلە باستادىم. سول ساتتەردە مەن قاندايدا ءبىر وڭدى ناتيجەگە جەتۋ ءۇشىن الدىمەن جۇرەككە سابىر مەن يمان ۇيالاتۋ كەرەكتىگىن تولىق سەزىندىم. ەڭ باستىسى مەن كۇيەۋىمدى ەمەس، ءبىرىنشى كەزەكتە ءوزىمدى وزگەرتۋىم قاجەتتىگىن تۇسىنە باستادىم. الدىمەن وزگەنىڭ ەمەس، ءوزىمنىڭ كەم تۇسىمدى جونگە سالىپ سول ارقىلى قادىرىمدى ارتتىرۋ كەرەكتىگىن ۇعىندىم. ءسويتىپ، ءوزىمدى تۇزەۋگە دە كىرىسىپ كەتتىم.
ءوزىمدى قالاي وزگەرتتىم؟
سونىمەن، ءوزىمدى قالاي وزگەرتە باستادىم دەيسىزدەر عوي، مەن الدىمەن تۇرمىس ءتاسىلىمدى وزگەرتتىم. مۇنى ءبىز ەلەي بەرمەيتىن ۇساق-تۇيەكتەن باستادىم. بۇرىنعىداي جۇمىستان كەيىن القىنىپ، بالانى بالا-باقشادان الۋعا اسىقپايتىن بولدىم. «مەنىڭ ۋاقىتىم بولماي تۇر، بۇگىن قىزىڭدى ۇيگە ءوزىڭ الىپ قايتارسىڭ» دەگەن ەلەۋسىز وتىنىشتەر ارقىلى ونىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرا باستادىم.
اقىرىنداپ جۇمىستان ۇيگە كۇيەۋىمنەن كەيىن بارۋعا ياعني كەشىگىپ بارۋعا كوشتىم. مەن جۇمىستان كەش بارعان كۇنى ول كەشكى استى ىستەپ قوياتىن بولدى. بۇل دا مەن ءۇشىن ۇلكەن جەتىستىك بولىپ سانالدى. كوممۋنالدىق تولەم، تاعى باسقا ۇساق-تۇيەك جۇمىستاردى اتقارۋدى وعان جۇكتەدىم.
وسىلايشا بارلىعىنا بىردەي ءوزىم جۇگىرە بەرمەيتىن بولدىم. ءبىر جاقسىسى، ءوزىمنىڭ دە مويىنىمنان ءبىراز جۇك ارتىلىپ، ونىڭ دا جاۋاپكەرشىلىگى ارتا باستادى. بۇدان سوڭ شاي ۇستىندە نەمەسە اڭگىمە-دۇكەن قۇرىپ وتىرىپ قالعاندا وعان اراقتىڭ كەرى اسەرى تۋرالى مىسالداردى جايمەن كوپتەپ ايتا باستادىم. ىشكىلىكتى قويىپ تىم جاقسى ءومىر باستاپ كەتكەن ادامدار جايلى كوپ اڭگىمەلەيتىن بولدىم. بىرتىندەپ ەكەۋمىزدىڭ ارامىزدا تۇسىنۋشىلىك ورناي باستادى. وسىلايشا مەن ءوزىمدى وزگەرتۋدىڭ 11 قادامىن ءوز ويىممەن بىلاي جاساپ الدىم:
1. ۇنامايتىن دۇنيەلەرگە كوندىگە باستادىم.
2. بوس ۋاقىتىمدى ءتورت قابىرعادا وتكىزۋدەن ارىلدىم. جالعىز قالسام اقشام جوق بولسا دا بالامدى ەرتىپ الىپ دۇكەن ارالايمىن، تەلەفون ارقىلى بولسىن قۇربىلارىممەن اڭگىمەلەسەمىن، تىپتەن بولماسا عالامتوردان وتباسىلىق كەڭەستەردى وقيمىن.
3. ۇنەمى اسىعىپ ءجۇرۋدى قويدىم.
4. قاتەلەسۋدەن قورىقپايتىن بولدىم.
5. ءوزىمدى باسقالارمەن سالىستىرۋدان ارىلدىم.
6. وتكەنمەن ءومىر ءسۇرۋدى توقتاتتىم.
7. تەك بولاشاقتى عانا ويلاۋ دا دۇرىس ەمەس ەكەنىن ءبىلدىم.
8. ىشتەي رەنىش-وكپە ارقالاپ جۇرۋدەن ارىلدىم.
9. جاماندىق ويلاۋدى دوعاردىم.
10. ۇنەمى مەنى عانا تۇسىنسە دەۋدىڭ دۇرىس ەمەستىگىن اڭعاردىم.
11. ۇنەمى قاباق شىتىپ ءجۇرۋدى قويدىم.
مىنە، وسى 11 قادامدى بىرتىندەپ كۇيەۋىمنىڭ دە ساناسىنا سىڭىرە باستادىم. وسىلايشا وزگەرىستىڭ بىردەن كەلمەيتىنىن، ءاربىر قادامعا بىرتىندەپ بارۋ قاجەتتىگىن ۇعىندىم. مۇنداي قاعيداعا جۇگىنۋ ارقىلى قازىر ءبىز ومىرگە تەك قانا پوزيتيۆتى كوزبەن قاراۋدى ۇيرەندىك.
قيىن ساتتە ەرى مەن زايىبى ءبىر-ءبىرىن الىپ شىعۋى كەرەكتىگىن مەن كۇيەۋىمدى ەمەس، الدىمەن ءوزىمدى وزگەرتۋ ارقىلى ۇقتىم.
ال «كۇيەۋىم ايتقانىمدى تىڭدامادى، ءسوزىمدى ۇقپادى» دەپ بارىنە قولىمدى ءبىراق سىلتەپ كەتىپ قالعانىمدا ءوزىم جاقسى جاعىنا قاراي وزگەرە المايتىن ەدىم. سول كۇيىنشە رۋحاني ءوسۋسىز، كەرىسىنشە، توقىراپ تايازدانا بەرەتىن ەدىم. سوندىقتان كەم-كەتىكتى تۇزەۋشى قۇربىلارىما: «قاسىڭداعى ادام تۇزەلسىن دەسەڭ، الدىمەن ءوزىڭدى وزگەرتۋىڭ كەرەك» دەر ەدىم. ءوزىڭ وزگەرمەستەن، ءوزىڭ كەم كەتىگىڭدى تۇزەمەستەن «سەن تۇزەلمەدىڭ، سەن جامان ادەتىڭدى قويمادىڭ، سەن ءىشۋدى دوعارمادىڭ» دەپ قاسىڭداعى ادامنىڭ قۇلاق ەتىن جەي بەرسەڭ، ودان ەشتەڭە ونبەيدى ەكەن.
قازىر ءبىراز جىلدىڭ ءجۇزى بولدى ءبىزدىڭ ۇيدە اراق اتاۋلى مۇلدە تۇرمايدى. ءتىپتى قوناق شاقىرساق تا اراق-شاراپ قويۋدى ول جاقتىرمايدى. داڭعۇر-دۇڭعىر ىشكىلىك قويىلعان جەردە ءوزى دە كوپ وتىرا المايدى. كۇيەۋىم وسىلايشا ىشىمدىكتەن بويىن ارىلتقان. بالالارىمىز دا ءوسىپ-جەتىلىپ، تۋعان-تۋىسقا، دوس-جارانعا ۇلگىلى وتباسى بولىپ وتىرمىز.
P. S. مەنىڭ ءبىر تۇيگەنىم، ادام ماسكۇنەم بولامىن، اراققا تاۋەلدى بولامىن دەپ ويلامايدى. سولاي ويلاماۋدىڭ ارتى كوپتەگەن زيانىن تيگىزەدى. گرەكتەر «اراق ءىشۋ - اقىلدان الجاسۋعا جاتتىعۋ» دەيدى. ەندەشە، كەلەشەكتە تە سول اقىلدان الجاستىراتىن ارام سۋعا جولاۋدان ساقتانايىقشى وسى. ول ءۇشىن ءبىرىنشى وت اناسى رەتىندە ايەل زاتى ءوزىمىزدى وزگەرتۋگە تىرىسىپ ومىرگە باسقاشا كوزقاراسپەن قاراۋدى ۇيرەنسەك بولعانى، بۇدان كەيىن وتاعاسى قايدا بارار دەيسىڭ...
اۆتور: ايساۋلە كەرىموۆا
