شىرعالاڭ جىلدار شىندىعى
اسپانىمىزعا قارا بۇلت بولىپ تونگەن وتكەن عاسىرداعى 30-جىلدار ەل ەسىندە ەشقاشان وشپەك ەمەس.
سول قيىن-قىستاۋ كۇندەردى باسىنان وتكەرگەن بابالارىمىز اشتىقتىڭ دا زاردابىن تارتىپ، ساياسي قۋدالاۋدىڭ دا كەبىن كيگەنى بارشامىزعا بەلگىلى.
بۇگىنگى ۇرپاق اتا-بابالارىمىزدىڭ باسىنان وتكەرگەن وسىناۋ قايعى-قاسىرەتىن ەشقاشان دا ۇمىتپايدى.
ويتكەنى، بۇگىندەرى مۇراعات قويمالارىندا تايعا تاڭبا باسقانداي سول الاساپىران كەزدەردەن سىر شەرتەتىن دەرەكتەرگە تولى قۇجاتتار ساقتالعان.
وسى ورايدا، «قازاقپاراتتىڭ» وڭىردەگى ءتىلشىسى زۇلمات جىلدارى ەلىمىزدىڭ ەڭ كوپ زارداپ شەككەن وڭىرلەرىنىڭ ءبىرى اقمولا وبلىستىق مەملەكەتتىك مۇراعاتىنا بولىپ، شاڭ باسىپ، سارعايعان قۇجاتتاردى اقتارىپ كوردى. سونداي-اق، اتالعان مۇراعات ديرەكتورى گۇلبارشىن سالىقپەن كەزدەسىپ، سوزگە تارتقان ەدى.
ونىڭ ايتۋىنشا، اجداھاداي ارانىن اشقان اشتىق ميلليونداعان قانداستارىمىزدى قايعىلى قازاعا ۇشىراتتى. ال جارلىنىڭ مالىن، جالعىزدىڭ جانىن العان ساياسي قۋعىن-سۇرگىن بارىسىندا قانشاما زيالى قاۋىم وكىلدەرى «حالىق جاۋى» اتاندى. ولاردىڭ دەنى قيان شەتتەرگە جەر اۋدارىلىپ، ال ەندى ءبىر بولىگى كەڭەستىك يمپەريانىڭ قۇربانىنا اينالدى.
«تاريحتىڭ تەرەڭىنە كوز سالساق، سول قاراپايىم ادامداردى قۋدالاۋدىڭ باستى قۇرالى ولاردىڭ كەڭەستىك ساياساتقا قارسى توپ قۇرىپ، شەتەلدىڭ تىڭشىسى بولدى دەگەن جالعان جالالار ەدى. اۋىلداعى مال باققان قاراپايىم شوپان دا، قالاداعى وندىرىستە ەڭبەك ەتكەن جۇمىسشى دا وسىنداي ايىپتاردى ارقالاپ، ءوز وشاعىنان الاستاتىلىپ، تەمىر تورلارعا قامالدى.
كەڭەستىك ۇكىمەتتىڭ بۇل قاساڭ ساياساتى ەڭ الدىمەن ەلدى تاپقا ءبولىپ، ءبىرلى-جارىمدى مالى بولسا، ونى باي-قۇلاق دەپ قوعامنان وقشاۋلاۋ ماقساتىن ۇستاندى. بۇل زوبالاڭنان ەشكىم قاشىپ قۇتىلا المادى. جانارى جاسقا تولعان جەسىر مەن جەتىم بالا جاۋتاڭداپ، قارا كيىم كيگەن ادامدار اياعىنىڭ استىندا تاپتالىپ جاتتى. امال قانشا، ولاردى قورعار كىم بار دەيسىڭ؟ ! قاۋقاردىڭ جوقتىعى وسىنداي تەپەرىشتەردى باستان وتكەرۋگە سەبەپشى بولدى.
قازاق ەلىندەگى ساياسي قۋدالاۋ ناۋقانىنىڭ باسىندا سول تۇستا رەسپۋبليكانى باسقارعان گولوشەكيننىڭ تۇرعانىن تاريحتان دا بىلەمىز. ەلدى باسقارۋعا سايلانا سالىسىمەن اۋىل-ايماقتى «كەڭەستەندىرەمىن» دەپ الاسۇردى.
ءسويتىپ، «كىشى قازان» ناۋقانىن باستاپ تا كەتتى. اشتىقتىڭ كەبىن كيگەن حالىقتى تاماقتاندىرۋدىڭ ورنىنا، ولارعا قاسىق پەن شانىشقىنى ۇستاۋدى ۇيرەتەمىن دەپ وزىنشە ءپالساپا سوقتى.
سول 30-جىلداردىڭ باسىندا كۇشتەپ ۇجىمداستىرۋ كەزىندە رەسپۋبليكا بويىنشا كولحوزشىلاردىڭ - 87 جانە جەكەمەنشىك تۇرعىنداردىڭ 51,8 پايىزى ءوز مالدارىنان ايىرىلدى. وسىنىڭ ءبارى قازاق حالقىنىڭ اشتىققا ۇشىراۋىنا اكەلىپ سوقتى»، - دەپ ءسوزىن ودان ءارى جالعاستىردى كەيىپكەرىمىز.
«بۇل زوبالاڭنان قۇتىلار-قۇتىلماستا ساياسي قۋدالاۋ ناۋبەتى باستالدى. وتىزىنشى جىلدارى 1 ميلليوننان استام تۇرعىلىقتى حالىق وكىلدەرى ەلدەن شەتكە كوشۋگە ءماجبۇر بولدى. ولاردىڭ 616 مىڭى اشتىق ناۋبەتى باسىلعاننان كەيىن دە ءوز وشاعىنا ورالعان جوق. ال ستاليننىڭ ساياساتىمەن بوس جاتقان قازاق جەرىنە رەسەيدىڭ ورتالىق ولكەلەرىنەن باي-قۇلاقتاردىڭ وتباسىلارىن كوشىرىپ قونىستاندىردى.
ۇشتىك سوتپەن باس ەركىنەن ايىرىلعاندار كوبەيە ءتۇستى. ەشكىمدى الالاپ قاراعان دا جوق. بىرەۋدىڭ سىرتىنان ارىز جازىلسا بولدى، ول «حالىق جاۋى» بولىپ شىعا كەلدى. سول كەزدە بۇرىنعى كوكشەتاۋ وبلىسىندا 4978 ادام سوتتالعان ەكەن. كەيىنگى جىلدارى ولاردىڭ 4301 ىنىڭ ەسىمى قايتارىلىپ، اقتالدى. ال تاعى 440 ادامعا بايلانىستى ماتەريالدار باس پروكۋراتۋرا مەن اسكەري پروكۋراتۋراعا قاراۋ ءۇشىن جولداندى.
سونىمەن قاتار، سوتتان تىس ورگاندارمەن 1101 ادامعا ۇكىم شىعارىلىپ، ونىڭ ىشىندە 665 ى اتۋ جازاسىنا كەسىلدى. ەگەر دەرەكتەرگە جۇگىنسەك، وسى ادامداردىڭ ىشىندە ورىستاردىڭ سانى - 246، قازاقتار - 211، پولياكتار - 230، نەمىستەر - 149 بولدى جانە وسىلاي جالعاسا بەرەدى»، - دەپ ءسوزىن قورىتىندىلادى گ. سالىق.
مىنە، ءبىزدىڭ تاريحىمىزدا وسىنداي قارالى كۇندەر ەلەسى از كەزدەسپەيدى. ەل بولىپ، ەتەك جينايمىز دەپ جاتقاندا قانشاما قانداستارىمىز زوبالاڭعا ءتۇسىپ، قيىندىقتىڭ تەزىنە ۇرىندى. ەندى عانا تاۋەلسىزدىك الىپ، كوك تۋىمىزدى بيىككە كوتەرىپ جاتقان شاعىمىزدا وسىنداي تاريحتىڭ ەلەستەرىن ءجيى ەسكە الامىز. ەش نەگىزسىز، ناقاقتان-ناقاق جاپا شەككەن جانداردىڭ رۋحىنا تاعزىم ەتۋ - بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ پارىزى.
اۆتور: اسلان وسپانوۆ
