ورازانى نە بۇزادى؟

استانا. قازاقپارات - ادام بالاسىنىڭ شاريعات جايلى بىلگىسى كەلەتىنى تاۋسىلمايدى.

مۇنداي سانسىز ساۋال، اسىرەسە قاسيەتتى رامازان ايىندا جيىلەيدى.

«ورازا قاي كەزدە قازا بولادى، قازا بولعان ورازانى قالاي وتەۋ كەرەك، ۇيىقتاپ قالىپ، سارەسىگە تۇرا الماسا نە بولادى؟ » دەگەن سياقتى سۇراقتار ەكىنىڭ ءبىرىن ويلاندىرادى. ەندەشە، ءبىز نازارلارىڭىزعا ورازا تۇتۋعا قاتىستى ءجيى قويىلاتىن سۇراقتار مەن ولاردىڭ جاۋابىن ۇسىنامىز.

- ءتىس جۇلدىرۋ ورازانى بۇزا ما؟ كوزگە ءدارى تامىزۋ شە؟

-  ەگەر ادام ورازا كەزىندە ءتىس جۇلدىرتاتىن بولسا، وندا ونىڭ ورازاسى بۇزىلمايدى. ءتىس جۇلعاننان كەيىنگى اققان قاننىڭ ىشكە كەتىپ قالماۋىن بايقاۋ كەرەك. ەگەر تىسىنەن اققان قاندى جۇتىپ قويعان جاعدايدا تەك سول كۇنگى ورازانىڭ قازاسىن وتەيدى. سول سياقتى ورازا كەزىندە ءتىستى ەمدەتكەن ۋاقىتتا دارىگەردىڭ ينە سالۋى دا ورازانى قازا ەتپەيدى.

سەبەبى شاريعات «ىشكە ءدارى نە باسقا سۇيىق تابيعي ەمەس جولمەن بارسا، ورازا بۇزىلمايدى» دەيدى، ياعني اۋىزدان، مۇرىننان، قۇلاقتان جانە تىكىشەكتەن ىشكە بارعان ءدارى عانا ورازانى بۇزادى. كوزگە تامىزىلعان دارىدەن ورازا بۇزىلمايدى.

- كەستەنى باسشىلىققا الماي-اق، كۇن شىعاتىن مەزگىلگە دەيىن اۋىزدى بەكىتپەي تۇرا تۇرۋعا بولا ما؟

-  سارەسىنىڭ اياقتالۋ ۋاقىتى كۇننىڭ شىعۋىمەن ەمەس، تاڭ نامازىنىڭ كىرۋىمەن ەسەپتەلەدى. قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى ورازا ۇستاۋ مەن ناماز وقۋ كەستەسىن ءار ايماقتىڭ ۋاقىت بەلدەۋى بويىنشا بەلگىلەپ، بەكىتتى. سول كەستە بويىنشا تاڭ نامازى، ايتالىق، ساعات 03.20 دا كىرەتىن بولسا، وسى ۋاقىتقا دەيىن اۋىز بەكىتىپ ۇلگەرۋ كەرەك. تاڭ نامازىنىڭ ۋاقىتى كىرىسىمەن ءىشىپ-جەۋدى توقتاتۋ كەرەك.

قۇران كارىمدە اۋىز بەكىتۋ ۋاقىتى جايىندا بىلاي دەلىنگەن: «...تاڭعا دەيىن (ياعني)، «قارا ءجىپ» «اق جىپتەن» ايىرىلعانعا دەيىن ىشىڭدەر، جەڭدەر، سودان سوڭ ورازانى كەشكە دەيىن تولىق ورىنداڭدار...» . بۇل اياتتاعى «قارا ءجىپ» -  ءتۇندى، ال «اق ءجىپ» تاڭدى بىلدىرەدى. قاراڭعىلىق كەتىپ، تاڭ انىقتالا باستاعان ۋاقىتتا ءىشىپ-جەۋدى توقتاتۋ كەرەك دەگەن ءسوز.

- سارەسىگە تۇرا الماي قالسام، ورازام قازا بولا ما؟

-  رامازان ايىندا سارەسىنە تۇرماعان كىسى سول كۇنگى ورازاسىنا نيەت ەتىپ، ەشتەڭە جەمەستەن اۋىز بەكىتەدى. سەبەبى پايعامبارىمىز (س. ا. ۋ) «اشۋرا كۇنى» جارشىعا بىلاي جاريا ەتۋدى بۇيىردى: «كىم ءبىر نارسە جەپ قويعان بولسا، اۋزىن كۇننىڭ سوڭىنا دەيىن بەرىك ەتىپ تامامداسىن. ال ەشتەڭە جەمەگەن ادام سول كۇيىنشە جەمەسىن (ورازا ۇستاسىن)!». دەمەك، ورازا كەزىندە سارەسىگە تۇرماي تاڭ اتىرعان كىسىگە سول كۇنگى ورازاسىن ۇستاي بەرۋگە بولادى. دەگەنمەن سارەسىگە تۇرىپ، اۋىز بەكىتكەن ادامنىڭ ريزىعى مول بولادى دەگەن سەنىم بار.

- ورازا كەزىندە اۋزىنا اڭداماي ءدام سالىپ قويعان ادام نە ىستەۋى كەرەك؟

- حانافي ءمازھابى بويىنشا، رامازان ايىندا اۋىز بەكىتكەن ادام ابايسىزدا نەمەسە ادەيى ورازاسىن بۇزسا، سول كۇنگى ورازاسىن سوڭىنا دەيىن ۇستاي بەرۋى كەرەك. مىسالى، دارەت الىپ جاتىپ بايقاماي سۋ جۇتىپ قويسا، تاڭ اتپادى ەكەن دەپ سارەسىن جەۋدى توقتاتپاسا - بۇل ابايسىزدا بۇزىپ الۋ. مۇندايدا رامازان ايى بىتكەن سوڭ ابايسىزدا بۇزىپ العان كۇننىڭ ورازاسىن قازا رەتىندە وتەۋى قاجەت. ال ورازانى ادەيى بۇزعان ادام ءۇشىن (بىلە تۇرا سۋ ءىشۋ نە تاعام جەۋ ءيا بولماسا بىلە تۇرا جىنىستىق قاتىناسقا ءتۇسۋ ت. ب.) كاففاراتىن وتەۋ مىندەتى تۇرادى. ول - ورازا ايت مەيرامىنان سوڭ 60 كۇن قاتارىنان ورازا تۇتۋ.

- ورازا ۇستاپ جاتقان ادامعا وزەن-كولدەرگە شومىلۋعا بولا ما؟

- ورازا كەزىندە سالقىنداۋ، جەڭىلدەۋ ماقساتىندا وزەن-كولگە، تاعى باسقا سۋقويمالارعا شومىلۋعا نەمەسە عۇسىلدانۋعا بولادى. بۇل ورازانى بۇزبايدى. تەك اۋىزدان نە مۇرىننان ىشكە سۋ كەتىپ قالماۋىن بايقاۋ كەرەك. ءابۋ ءداۋىد جيناعان حاديستەردىڭ بىرىندە پايعامبارىمىزدىڭ (س. ا. ۋ) اۋزى بەرىك بولا تۇرا، ىستىقتىقتاعاندىقتان نەمەسە قاتتى شولدەگەندىكتەن باسىنا سۋ قۇيعاندىعى ايتىلادى. شومىلۋ بارىسىندا قۇلاققا كىرگەن سۋدان ورازا بۇزىلمايدى.

-  ايەل ادامنىڭ ەتەككىرگە بايلانىستى ورازاسى بۇزىلىپ، ونىڭ كاففاراتىن وتەۋ كەزىندە تاعى دا ەتەككىردىڭ كەسىرىنەن ورازاسى قازا بولىپ قالۋى مۇمكىن. مۇندايدا نە ىستەۋ كەرەك؟

- رامازان كاففاراتىندا ورازا ۇزىلسە، ءبارىن قايتادان باستاۋعا تۋرا كەلەدى. ال كاففارات قازاسىن وتەۋ بارىسىندا ايەلدىڭ ەتەككىرى كەلەتىن بولسا، ورازاسىن دوعارىپ، حايىزى توقتاعاننان كەيىن ورازاسىن سول توقتاعان جەرىنەن ءارى قاراي جالعاستىرىپ كەتۋىنە بولادى. مىسالى، ەكى اي كافارات ورازاسىنىڭ ونىنشى كۇنىن ۇستاپ، ون ءبىرىنشى كۇنىنە اياق باسقان ايەلدىڭ حايىزى كەلسە، ول اۋزىن اشادى.

حايىزى توقتاعان سوڭ كىدىرگەن جەرىنەن ارى قاراي كاففارات ورازاسىن جالعاستىرا بەرەدى. رامازان ورازاسىنىڭ كاففاراتى دەگەنىمىز - رامازان ايىندا ەش سەبەپسىز اۋزىن اشىپ جىبەرگەن (ءۇزىلىسسىز ءىشىپ-جەسە نە جىنىستىق قاتىناسقا تۇسسە) ادامنىڭ وسى كۇناسىن جۋىپ-شايۋى ءۇشىن ۇستايتىن ورازاسى. ونىڭ جازاسى - ەكى اي بويى (60 كۇن) ۇزبەي ورازا ۇستاۋ. ورازا ۇستاۋعا كۇشى جەتپەسە، الپىس جوق-جىتىكتى تاماقتاندىرادى. قازا ورازا دەپ ورازانى ابايسىزدا بۇزىپ قويۋدى ايتادى.

- اۋىزاشاردا قانداي دۇعالار وقىلادى؟

- ءابۋ ءداۋىدتىڭ حاديستەر جيناعىندا كەلگەن ريۋاياتتاردىڭ بىرىندە پايعامبارىمىز (س. ا. ۋ) اۋىزىن اشقاندا مىنا دۇعانى وقيتىندىعى ايتىلعان:

«ءاللاھۋمما لاكا سۋمتۋ، ءۋا ءالا ريزقيكا ءافتارتۋ!» - ماعىناسى: اللاھىم سەنىڭ رازىلىعىڭ ءۇشىن اۋىز بەكىتتىم جانە سەنىڭ بەرگەن نەسىبەڭمەن اۋزىمدى اشتىم)!» بۇل دۇعانى: «ءاللاھۋمما لاكا سۋمتۋ، ءۋا بيكا ءامانتۋ ءۋا ءالا ريزقيكا ءافتارتۋ، ءۋا الايكا تاۋاككالتۋ ءۋا لي ساۋمي عادين ءناۋايتۋ!» دەپ تە وقۋعا بولادى. ونىمەن قوسا، اۋىز اشاردا اللا ەلشىسىنىڭ وقيتىن وزگە دە دۇعالارى بولعان. ابدۋللا يبن امر يبن استىڭ ايتۋى بويىنشا، ول «ورازا ۇستاعان ادامنىڭ اۋىزاشاردا (ايتاتىن) دۇعاسى بار. ول: «ءاللاھۋمما! ينني اس'الۇكا بيراحماتيك ءاللاتي ءۋاسياات كۇللا ءشا'ين: ءان تاعفيرا لي ءزۇنۇبيي» دەگەن. ماعىناسى - اللاھىم! بارلىق نارسەگە توگىلىپ تۇراتىن مەيىرىمىڭمەن سۇرايمىن: مەنىڭ كۇنالارىمدى كەش!» .

- ادام قۇسقان كەزدە ورازاسى بۇزىلا ما؟

- ورازا كەزىندە اۋزى بەرىك كىسى ەرىكسىز قۇسسا، ورازا بۇزىلمايدى. ال ادەيى قۇسۋ ورازانى بۇزادى. ونداي جاعدايدا رامازان ايىنان كەيىن سول كۇندى قايتا تۇتۋ كەرەك. اۋىز تولى بولماسا، بۇزىلمايدى. بۇل جايىندا يمام تيرميزيدەن جەتكەن حاديستە پايعامبارىمىز (س. ا. ۋ. ): «ەرىكسىز قۇسىق كەلگەن كىسى (ورازاسىن) قازاسىن وتەمەيدى. ال ادەيى قۇسقان بولسا (سول كۇنگى ورازانىڭ)، قازاسىن وتەسىن»، - دەيدى.

-  مەن ستۋدەنتپىن، ساباعىمدى جاقسى ءتۇسىنۋ ءۇشىن كەيبىر كۇندەرى ورازا تۇتپاسام، كەيىن قازاسىن ۇستاسام بولا ما؟

-  ورازا ۇستاۋ ساباقتارىڭا كەدەرگى بولمايدى. كەرىسىنشە، جاقسى ءتۇسىنۋىڭ ءۇشىن كومەكشى بولادى. قارىن قاتتى توق بولسا ادامنىڭ ميى جاقسى جۇمىس ىستەمەيدى. اش ادامنىڭ زەرەكتىگى اشىلىپ، ءتۇسىنۋ قابىلەتى كۇشەيەدى. بۇل ءالى - تەك مەديتسينالىق جاعى. ال ورازا تۇتقاندا اللاھ تاعالانىڭ جاۋدىراتىن راقمەتى، مەيىرىمى مۇلدەم بولەك. ونى تۇسىنۋگە اقىل جەتپەيدى. ال، جالپى، ساباقتى العا تارتىپ، ورازا تۇتپاۋ حارام بولادى. رامازاننىڭ كۇنىندە ورازا ۇستاۋ ۇلكەن نىعمەت بولىپ تابىلادى. بۇل نىعمەتتەن ماقۇرىم قالماۋ كەرەك. ورازا ۇستاۋدى ۇلكەن ولجا دەپ ءبىلۋ كەرەك. اللا ەلشىسى ءوز حاديستەرىنىڭ بىرىندە، قازاق ورازا مەن دەر كەزىندە ۇستالعان ورازا جايلى: «رامازاندا ءبىر كۇن ورازا تۇتپاعان ادام ونىڭ ورنىنا بۇكىل ءبىر جىل ورازا تۇتسا دا، الگى ءبىر كۇننىڭ ساۋابىنا قاۋىشا المايدى» دەسە، جالپى، ورازانىڭ قۇندىلىعى مەن ساۋابى جايلى «اللاھ رازىلىعى ءۇشىن ءبىر كۇن ورازا تۇتقان ادامدى اللا دا ءبىر كۇندىك ورازا سەبەبىمەن جاھاننام وتىنان 70  جىلعا الىستاتادى» دەپ ساباقتايدى.

-  ءبىر سەبەپكە بايلانىستى ورازا ۇستاي الماعان ادام ول كۇنى قۇران كارىمدى وقي الا ما، تاراۋيح نامازىن وقي الا ما؟

- ورازا، ناماز جانە قۇران وقۋ بىربىرىنە بايلانىستى عيبادات ەمەس. ءبىر سەبەپپەن ورازا ۇستاي الماعان ادام، قۇران كارىم وقيدى، بەس ۋاقىت نامازىن دا، تاراۋيح نامازىن دا وقيدى.

-  تەك رامازان ايىندا عانا ەمەس، باسقا كەزدەردە ءناپىل ورازا ۇستاۋعا بولاتىنىن بىلەمىز. الايدا ورازا تۇتۋعا تىيىم سالىنعان ايلار نەمەسە كۇندەر بار ما؟

- ورازا تۇتۋ تەك ايت كۇندەرى حارام بولادى. ءبىر جىلدا بەس كۇن. ياعني قۇربان ايتتىڭ ءتورت كۇنى جانە رامازان ايتتىڭ ءبىرىنشى كۇنى تۇتۋعا بولمايدى. قالعان كۇندەردىڭ بارىندە ورازا تۇتۋعا بولادى.

- رامازان ايىنىڭ باسىندا ءۇش كۇن، ورتاسىندا ءۇش كۇن، اياعىندا ءۇش كۇن اۋىز بەكىتۋ دۇرىس پا؟

- ورازا ايىن اۋرۋ ياكي جولاۋشىلىق سەبەپتەردەن تىس بۇلاي بولە- جارىپ ۇستاۋعا بولمايدى. «باقارا» سۇرەسىنىڭ 185-اياتىندا «كىمدە-كىم ورازا ايىنا جەتسە، ونى تولىقتاي ۇستاسىن» دەلىنگەن.

- قادىر ءتۇنىن تاڭ اتقانشا ۇيىقتاماي وتكىزۋ شارت پا؟

- قادىر ءتۇنىن تاڭ اتقانشا كوز ىلمەي وتكىزۋ شارت ەمەس. اركىم ءوز جاعدايى مەن ىڭعايىنا قاراي وتكىزەدى. ءتۇنى بويى داستارقان جايىپ ۇيدە كۇتۋ دە، مەشىتتە وتكىزۋ دە شارت ەمەس. الايدا قادىر ءتۇنى -رامازان ايىنداعى ەڭ قاسيەتتى مۇباراك ءتۇن، بۇل ءتۇنى جاسالعان عيبادات 83 جىلدىق ساۋاپقا بارا-بار ەكەندىگىن بىلگەن مۇسىلمان بۇل تۇنگى ساۋاپتان قۇر قالماۋ ءۇشىن بارىنشا قۇلشىلىق جاساۋعا تىرىسادى. قۇلشىلىق دەپ وتىرعانىمىز - ءناپىل نامازىن، قۇران وقىپ، زىكىر ايتىپ، ساليقالى ىستەر جاساپ، عيبراتتى اڭگىمەلەر مەن ۋاعىزدار تىڭداۋ دەگەن ءسوز.

-  بەلگىلى ءبىر سەبەپتەرگە بايلانىستى ورازانى باسىنان ۇستاي الماعان ادامدار بىرنەشە كۇن وتكەننەن كەيىن دە ورازا ۇستاعانداردىڭ قاتارىنا قوسىلۋىنا بولا ما؟

- «ەشتەن كەش جاقسى» دەمەكشى، ورازا ۇستاۋى مىندەتتى بولا تۇرىپ، اۋىز بەكىتپەگەنى ءۇشىن تاۋبە ەتىپ، ورازا ۇستاعانى ابزال. ال قازا بولعان كۇندەرىن ورازا ايتتان كەيىن وتەيدى. بىرەۋلەر: «بيىل ەندى ورازا باستالىپ كەتتى. كەلەسى جىلدان باستاپ اۋىز بەكىتەمىن»، - دەيدى. بۇل مۇلدەم دۇرىس ەمەس. سەبەبى، بىرىنشىدەن، كەلەسى جىلعا دەيىن كىم بار، كىم جوق؟ ونى ءبىر اللا تاعالا بىلەدى. ەكىنشىدەن، كەلەسى جىلى تاعى دا: «كەلەسى جىلدان باستاپ اۋىز بەكىتەمىن»، - دەگەن اڭگىمە ايتىلماسىنا كىم كەپىل؟ ال وتەلۋى ءتيىستى بولعان ورازانىڭ پارىز كۇندەرى مويىنعا قارىز بولىپ جينالا بەرەدى.

(جاۋاپتار Мuslim.kz پورتالىنان الىندى)

«الاش ايناسى»