قازاققا ۇلتىن ءسۇيۋ جەتىسپەيدى - تۇرسىنبەك كاكىش ۇلى

استانا. قازاقپارات - ءبىز جاقسى بولسىن، جامان بولسىن، وتىرىك بولسىن، شىن بولسىن، سول ەسكى جولمەن ءجۇرىپ كەلە جاتقان ەلمىز.

سوندىقتان سوتسياليزم زامانىندا كورگەن قورلىقتارىمىزدى ايتۋعا جۇرەكسىنەمىز.

نەدەن قورقاتىنىمىزدى ءوزىمىز دە بىلمەيمىز. ال ەندى، اشتىق پەن قۋعىن-سۇرگىن جايىنداعى تالاس وماربەكوۆتىڭ زەرتتەۋلەرى دۇرىس. باسقالارى كينوگەرلەر، ت. ب. وسى سالادا جۇرگەندەر ءبىر نارسەنى كورەدى دە سودان ءوربىتىپ الىپ كەتە بەرەدى.

ال تالاس تالاي ەلدەردىڭ ارحيۆتەرىندە بولىپ، وتە قۇندى دەرەكتەردى جيناپ، تۇبەگەيلى ەڭبەك جاساعانىن بىلەمىز. سوندىقتان ءبىز كوپ جاعدايدا تالاستىڭ وي-پىكىرلەرىنە ويىسقانىمىز تەرىس بولماس.

مۇنداي قيىن جاعدايعا قازاق حالقى قالاي تاپ بولدى دەگەنگە كەلەتىن بولساق، باياعىدا ورتالىق پارتيا كوميتەتىنىڭ حاتشىسى نۇرىمبەك جانگەلدين باسشى بولعان تۇستا «قازاق ۇلت بولىپ جەتىلمەگەن حالىق» دەگەندى ايتقان. 1957-جىلداردان باستاپ، راحمانقۇل بەردىبايەۆ جانە ورتالىق پارتيا كوميتەتىنىڭ جانىنداعى پارتيا تاريحى ينستيتۋتىنىڭ بىرنەشە قىزمەتكەرىمەن بىرگە، قازاق ءتىلىن، قازاق مەكتەبىن، مادەنيەتىن جوقتاعان ماقالالار جازعان ەدىك.

سوعان بايلانىستى 1957-جىلى 10-جەلتوقساندا ورتالىق پارتيا كوميتەتىنىڭ كەرەمەت قاۋلىسى شىقتى. ول قاۋلى «قازاق مادەنيەتىن ودان ءارى وركەندەتەيىك» دەگەن اتپەن شىقتى. ءبىراق ونىڭ بارلىعى بىزدەردىڭ جازعان ماقالالارىمىزداعى كەتكەن قاتەلىكتەردى ايتۋ، ءسويتىپ بارىپ جونگە سالۋ ماسەلەسى ەدى. ۇلت بولىپ جەتىلمەگەن حالىق دەگەننەن كەيىن كۇنى بۇگىنگە دەيىن ۇلتتىق يدەولوگيا جونىندە قاۋلى-قارار قابىلداي الماي ءجۇرمىز.

ۇلتتىق يدەولوگيا حالىقتىڭ سانا-سەزىمى بىرىككەن ۋاقىتىندا قالىپتاساتىن دۇنيە. وتارشىلدار، اسىرەسە، ورىس وتارشىلدارى سوناۋ پەتردان باستاپ ادەيى بىتىراتىپ، ءبۇلدىرىپ، قازاق حالقىنىڭ باسىن بىرىكتىرمەۋدىڭ امالدارىن جاسادى. تاعى ءبىر ايتا كەتەتىن جايت، اشارشىلىق قولدان جاسالعان دۇنيە ەمەس. ول جاعدايدى سولاي الىپ كەلگەن بيلىك. اسىرەسە، كولحوزداستىرۋ كەزىندە قازاقتىڭ مالىن تارتىپ الىپ، اشتىققا ۇشىراتۋ گولوشەكيننىڭ ساياساتى دەپ جاتىرمىز عوي، شىندىعىنا كەلگەندە وتارشىلداردىڭ باياعىدان بەرگى ۇستانىپ كەلە جاتقان ساياساتى. ونى مىقتاپ جۇزەگە اسىرعان كوممۋنيزم بولدى.

قاي تاريحىمىز بولماسىن تۇگەل بۇرمالانعان. باسقانىڭ كوزىمەن، باسقانىڭ ويىمەن جازىلعان. وزىمىزگە كەرەكتى نارسەلەردى، تاريحىمىزداعى بولعان تراگەديالاردى ۇمىتىپ كەتەتىن كەزدەرىمىز وتە كوپ. كوپ جاعدايدا كورىپ تۇرعان ىسكە ەمەس، سوزگە سەنىپ جاتامىز. ال وتىرىقشى حالىقتار ءوزىنىڭ تاريحىن دەرەكتەرگە سۇيەنىپ جازادى.

ءبىز دە قازاق جىراۋلارىنىڭ ەڭبەگىن شىعارىپ، «جىراۋ جانە تاريح» دەگەن زەرتتەۋ جاساساق، ءيا بولماسا «قازاق حاندىعى قۇرىلعانعا دەيىنگى قازاق تاريحى، ودان كەيىنگى قازاق تاريحى، سوۆەت زامانىنداعى قازاق تاريحى» دەگەن تاراۋلاردى جەكە-جەكە جازىپ، ەل-جۇرتقا جەتكىزسەك، ونىڭ بارلىعىن تەرەڭ عىلىمي تۇردە ارحيۆكە نەگىزدەپ وتىرىپ ايتساق، ءبىزدىڭ سانامىزدى ءوسىرىپ-جەتىلدىرەتىن ەدى. قازاققا ۇلتجاندىلىق، ۇلتىن ءسۇيۋ جەتىسپەيدى.

پروفەسسور تۇرسىنبەك كاكىشەۆتىڭ «قازاق ادەبيەت» گازەتى ۇيىمداستىرعان اشتىق جانە ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنىنە وراي وتكىزگەن دوڭگەلەك ۇستەلدە ايتقان ءسوزى.

دەرەككوز: «قازاق ادەبيەتى» گازەتى