ورالماندار قونىستاناتىن ايماقتاردا ولاردى تۇراقتاندىرۋ ءۇشىن نە ەسكەرىلگەنى ءجون؟

استانا. قازاقپارات - ورالماندار قونىستاناتىن ايماقتاردا ولاردى تۇراقتاندىرۋ ءۇشىن نە ەسكەرىلگەنى ءجون؟

قابدەش ءجۇمادىل، حالىق جازۋشىسى، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ يەگەرى:

-  ۇكىمەتتىڭ سوڭعى كەزدەگى ورالماندارعا دەگەن جىلى كوزقاراسىنا ريزامىن. قولدايمىن. جالپى، ورالمان ماسەلەسى - ۇلكەن ساياسات.

ءقازىر حالىقارالىق ساياسات ۋشىعىپ تۇر. ۋكرايناداعى جاعداي اناۋ. سولتۇستىكتەگى كورشىمىز ويانا باستادى. مۇنىڭ ءبارىن جىپكە تىزگەندەي قىلىپ ەسكەرۋىمىز قاجەت. ۇكىمەت ورالمانداردى باعىتتاعان وبلىستاردا راسىندا قانداستارىمىزدىڭ سانى از. پايىزعا شاقساق تۇك ەمەس.

سوندىقتان ورالمانداردى ول جاققا ءبولىپ قانا ەمەس، تۇپكىلىكتى قونىستانىپ، سوندا قالۋ جاعىن دا تەرەڭ ويلاستىرعان ءجون. باسپانا بەرۋ، جۇمىس بەرۋ، كاسىپ اشامىن دەسە، جەڭىلدىكتەر ەنگىزۋ دەگەندەي.

كەلگەن قانداستارىمىزعا ەلدىڭ، جەردىڭ، بۇگىنگى كۇننىڭ ساياساتىن ءتۇسىندىرۋ ءۇشىن ولاردىڭ ورتاسىنا اقىن-جازۋشىلاردى جىبەرىپ وتىرساق، وتە وڭدى قادام بولار ەدى. قالاي دەسەك تە، ۇگىت-ناسيحات قاجەت قوي.

ايتا بەرسەك ماسەلە كوپ. مىسالى، 2011-جىلدان باستاپ كوش توقتاپ قالدى. موروتوري جاريالادىق. ودان قالا بەرە ازاماتتىقتى 5-جىلدان سوڭ، ارتىنان 4-جىلدان سوڭ بەرەمىز دەدىك. مۇنىڭ ءبارى قاتەلىك. اقىرى اينالادا قالىپتاسقان جاعدايدى ەسكەرە كەلە 1-جىلعا تۇسىردىك. بۇعان دا شۇكىر. ەندى كوشكە قايتادان جان ءبىتىرۋ كەرەك دەپ ويلايمىن. اشىعىن ايتار بولساق، قازاق توپىراعىندا قازاق باسىم بولۋى ءتيىس.

قۇتماعامبەت قونىسباي، مادەنيەت قايراتكەرى:

- سىرتتان كەلەتىن اعايىندى، نەگىزىنەن، مەملەكەت قۇراۋشى ۇلت وكىلدەرىنىڭ ۇلەسى از ايماقتاردا تۇراقتاندىرۋ قاجەت. ءتىپتى بۇل جەرلەرگە قازاعى تىعىز ورنالاسقان وڭىرلەردەن كوشىپ-قونىستاناتىن ىشكى كوشتى ىنتالاندىراتىنداي تەتىكتەر قاراستىرىلسا دا ارتىق ەتپەس.

ول ءۇشىن ءبىرىنشى كەزەكتە تۇراقتى تىركەۋ، باسپانا جانە جۇمىسپەن قامتۋ ماسەلەلەرى وڭتايلى شەشىلەتىن بولۋى ءتيىس. تىركەۋ ماسەلەسىن شەكارادا وتكەن كەزدە بەرىلەتىن كوشى-قون كارتوچكاسىنىڭ نەگىزىندە تىكەلەي حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىقتارىندا جۇرگىزىپ، جەكە سايكەستەندىرۋ ءنومىرىن تەزدەتىپ بەرگەن دۇرىس.

ويتكەنى ونسىز ەشكىم دە جۇمىسقا قابىلدانىپ، مىندەتتى جانە باسقا دا تولەمدەردى تولەي المايدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، بۇل ايماقتاردا «قازاقستان -2050» ستراتەگياسىندا بەلگىلەنگەن جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامىن قۇرۋ، الەمنىڭ ەڭ دامىعان 30 ەلىنىڭ قاتارىنا قوسىلۋ سياقتى جالپىۇلتتىق مۇراتتارعا جەتۋگە ەكونوميكالىق بەلسەندى ازاماتتاردىڭ قوساتىن ۇلەسى قوماقتى بولاتىنداي جوعارى جالاقىلى جانە جۇمىسپەن تولىق قامتىلۋىن قامتاماسىز ەتەتىن زاماناۋي قايتا وڭدەۋ كاسىپورىندارى مەن شارۋاشىلىقتار ۇيىمداستىرۋ قاجەت. ءوزىنىڭ جەكە كاسىبىن اشامىن دەگەن ازاماتتارعا «بيزنەستىڭ جول كارتاسى» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى اياسىندا جەر، جەڭىلدىكتى نەسيە بەرىلىپ، جان-جاقتى قولداۋ كورسەتىلۋى ءتيىس. جالپى، مەملەكەت باسشىسىنىڭ كوشى-قون ماسەلەلەرىن شەشۋ بويىنشا جۇكتەگەن مىندەتتەرىنە سايكەس، تۇراقتى تىركەۋگە تۇرۋ، ازاماتتىق الۋ، جۇمىسپەن قامتىلۋ، باسپانالى بولۋ سياقتى ماڭىزدى الەۋمەتتىك ماسەلەلەر كەشەندى تۇردە جانە ەڭ وڭتايلى تاسىلدەرمەن شەشىلگەنى ءجون!

اكىم ىسقاق، قوعام قايراتكەرى:

-سوناۋ كوش قوزعالعان العاشقى كەزدەردەن-اق، وسىلاي ويلاستىرۋ قاجەت ەدى. ءبىراق «ەشتەن كەش جاقسى» دەپ جاتادى عوي. راس، اتالمىش وبلىستاردا ۇلتىمىزدىڭ سانى كەم. سونى وسى ورالماندار ارقىلى تولتىرعان ءجون بولار ەدى. مۇنىڭ تەرەڭ ساياسي دا استارى بار.

ءقازىر كورىپ، ەستىپ جاتىرمىز، ت م د اۋماعىندا قانداي ساياسي تارتىستار، تەكەتىرەستەر بولۋدا. سونىڭ ءبارى بىزگە ۇلكەن ساباق. ارينە، ورالمانداردى تەك سول وبلىستارعا باعىتتاپ قانا قويماۋ كەرەك، سول جەردە تۇراقتاپ قالۋ ءۇشىن، ءتۇرلى جەڭىلدىك جاسالعان دۇرىس. الدىمەن باسپانا كەرەك. «ءۇي بولعان سوڭ كۇي كەرەك» دەمەكشى، مالمەن اينالىسامىن دەسە، مال، جەر ەگەمىن دەسە جەر بەرىلسە جامان بولماس ەدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا جۇمىسپەن قامتۋ كەرەك قوي. وسى جاعى دۇرىس جولعا قويىلسا، ەرتەڭ-اق سولتۇستىك وڭىرلەر قازاقىلانىپ شىعا كەلمەك.

ساۋالنامانى جۇرگىزگەن - سەيسەن امىربەك ۇلى، ايتجان مۇرزانوۆ (فوتو)

«ايقىن»