ابئلاي زامانئنداعئ باس باتئر

None
None
استانا. قازاقپارات - شانئشقئلئ بةردئقوجا ومئردة بولعان، ةسئمئ تاريحي جازبا-شةجئرةلةردة تاثبالانعان باسئ اشئق، بةلگئلئ تذلعا، باتئر.

سوناؤ كذلتةگئن، ودان بةرئدةگئ شئثعئس حان زامانئن ايتپاعاندا، التئن وردا مةن اق وردانئث مذراگةرئ بوپ تاريح ساحناسئنا شئققان قازاق حاندارئنئث ءبئرئ ابئلايمةن ذزةثگئلةس بولعان ءباهادذر.

قازاق حالقئن الاپات ناؤبةت - «اقتابان شذبئرئندئ، القاكول سذلاما» قاسئرةتئنةن امان الئپ قالؤعا اتسالئسقان، جانكةشتئ ةرلئكتةرئمةن كوزگة تذسكةن، «تؤ تذبئنةن تؤ العان، جاؤدئ كورئپ قؤانعان» شانئشقئلئ بةردئقوجا باتئر.

قاراكةرةي قابانباي، قانجئعالئ بوگةنباي، كةرةي ةر جانئبةك، كوكجارلئ باراق سئندئ بئرةگةي باتئرلارمةن بئرگة اياگوز، بذلانتئ، بئلةؤتئ جانة سارئسؤ وزةندةرئ بويئنداعئ؛ ئلة باسئنداعئ تالقئ، ةمئل الاكول؛ التايداعئ ذلانسؤ، قاندئسؤ، ايدئنسؤ، شار، شورعا قوزئماثئراق، قويماثئراق، اقشاؤلئ ماثئنداعئ؛ اثئراقايداعئ شايقاستاردا جةر قايئسقان ذلئ ءجذز لاشكةرلةرئن باسقارعان بةردئقوجا تؤرالئ قازاق ذلتتئق ةنسيكلوپةدياسئندا: «جوثعارلارعا قارسئ قول باستاعان اعا باتئر. ماعلذماتتارعا قاراعاندا، قازاق قولباسئلارئ بةردئقوجا باتئرسئز حان كةثةسئن وتكئزبةگةن، جورئققا دا شئقپاعان. ونئ ذلئ جذزدة تولة بيدةن كةيئنگئ ذلكةن ساياسي قايراتكةر، ذلئ قولباسشئ مارتةبةسئندة قذرمةتتةگةن»، - دةپ جازئلعان.

بةردئقوجا باتئردئث شئققان تةگئ قازئر تاشكةنت ايماعئن مةكةندةيتئن (وثتذستئك قازاقستان، جامبئل، الماتئ وبلئسئ، قئتاي، قوستاناي، احمةت جذبانوأ جازاتئن - قازانعاپ كذيشئ شئققان اقتوبة وبلئستارئندا دا بارشئلئق) قالئث شانئشقئلئ تايپاسئنان ةكةنئ ايان.

باتئرعا قاتئستئ جئلئ لةبئز الدئمةن ماعاؤينگة، كةيئن «بةردئقوجا باتئر» دةگةن داستان جازعان نةسئپبةك ايت ذلئنا ايتئلؤئ كةرةك. ءبئراق، بةردئقوجا باتئر جايلئ العاش «تئثعا تذرةن سالعان» مذحتار ماعاؤيننئث ورنئ دا، ءجونئ دة بولةك.

شذبارتاؤ مةن قارقارالئ ارالئعئنداعئ ةسكئ كةسةنةنئث جذمباعئن شةشة الماي جذرگةن مذحاثنئث - ءوز ماقالاسئندا - يأان اندرةيةأتئث جازباسئن كةزئكتئرگةن سوث، بةردئقوجا باتئر جايلئ جان-جاقتئ ةثبةكتةندئم دةگةنئ اقيقات ةدئ. ةندئ تاعئ دا...

ول تؤرالئ دةرةكتئ «شانئشقئلئ بةردئقوجا باتئر» اتتئ («فوليانت» باسپاسئ، استانا، 2009 ج.) كئتاپتان وقئپ تانئسؤعا بولادئ.

شانئشقئلئ بةردئقوجا باتئردئث ةسئمئ مةن حالئققا سئثئرگةن ةثبةگئ جايلئ ةلئمئز تاؤةلسئزدئك العان سوث ءمالئم بوپ جاتقانئ دا زاثدئلئق شئعار. ول - تاريح قويناؤئنا كومئلئپ، ذمئت بولؤعا شاق قالعان تذلعالاردئث ءبئرئ.

ءبئراق، قذداي جارئلقاپ، ولاي بولعان جوق. قذلاعئ تذرئك ازاماتتار، قازاق ذلتئن قاستةرلةيتئن جاناشئرلار تابئلدئ. تابئلعاندا، بةردئقوجا جايلئ بذرئن-سوثدئ جازبا مالئمةتتةردئ تاؤئپ، بةل شةشة كئرئسكةن دة الدئمةن سولار.

ولار اؤةلئ باتئر جايلئ دةرةكتةردئ العاش حاتقا تذسئرگةن ءماشهذر-ءجذسئپ كوپةيةأ، ورئس وفيسةرئ ي.گ.اندرةيةأ، قئرعئز جازؤشئسئ ساپاربةك زاكيةأتئث جازبالارئن تاپتئ (ولار دةگةنئمئزبةن، العاشقئسئ ءبئر ادام - مذحتار ماعاؤين، قالعاندار ودان كةيئن).

العاشئندا «قازاق تاريحئنئث الئپپةسئ» اتتئ ةثبةگئندة بةردئقوجانئث ةسئمئن ابئلاي زامانئنداعئ باس باتئرلاردئث ءبئرئ رةتئندة اتاعان مذحاثنئث (ماعاؤين) كةيئن «شانئشقئلئ بةردئقوجا باتئر» دةگةن كولةمدئ ماقالا جازئپ، ودان الدئن «الاساپئران» تاريحي رومان-ديلوگياسئنا بةردئقوجا باتئردئث شانئشقئلئ قابان باتئر بولئپ ةنگةنئن دة ايتا كةتةيئك.

بةردئقوجانئث ةرلئكتةرئ حالئق جازؤشئسئ قابدةش جذمادئلوأتئث «دارابوز» رومانئ مةن ودان ءبئراز كةيئن جازعان اثگئمةسئندة دة كورئنئس بةرةدئ.

شانئشقئلئ بةردئقوجا باتئردئث كئم بولعانئن جالعاننئث جارئعئنا تذثعئش شئعارعان مذحتار ماعاؤين مةن قابدةش جذمادئلوأتئث ةثبةكتةرئنةن كةيئن ابئلايدئث باس باتئرلارئنئث ءبئرئ بةردئقوجا تؤرالئ ارنايئ كئتاپ قذراستئرئپ، كوپشئلئكتئث رؤحاني ازئعئنا اينالدئرؤدئ قولعا العان جانة كةشةؤئلدةتپةي باستئرئپ شئعارعان كئم، كئمدةر، سول حاقئندا دا ايتؤ پارئز، ءارئ مئندةت دةپ قارايمئز. وسئ شارانئ قولعا الئپ، جذزةگة اسئرعاندار، قذراستئرعاندار - باقتئباي قاسئمبةكوأ پةن دارحان قئدئرالئ.

قذراستئرؤشئلاردئث ايانباي تةر توگئپ، ولشةؤسئز جذمئستانعانئ كورئنئپ تة، بايقالئپ تا تذر. «شةجئرة سئر شةرتةدئ» ايدارئمةن ءماشهذر ءجذسئپ كوپةي، يأان اندرةيةأ، الئمبةك، ساپاربةك زاكيةأ؛ «تاريحتان تاعلئم» ايدارئمةن مذحتار ماعاؤين، قابدةش جذمادئل، كلارا حافيز، جامبئل ارتئقباي، ذمئتبةك بذركئتباي، ايتكذل ماحاي، باقتئباي قاسئمبةك؛ «تةرةثنةن تولعاپ سويلةسةم» ايدارئمةن «تاريحي جئر» (بةردئقوجا باتئر)، تاريحي جئردان ءذزئندئ (ةر قابانباي)، بةردئقوجا باتئر (نةسئپبةك ايت ذلئ) سةكئلدئ تاتئمدئ دا تذشئمدئ دذنيةلةر بئلئكتئلئك، تالعامپازدئق، زياتكةرلئكپةن توپتاستئرئلعان.

قاي-قايسئسئ دا قئزئقتئ، تارتئمدئ، تاعلئمدئ (ةث باستئسئ - ساؤاتتئ)، وقيعا جةثئل، ذعئمدئ. كةي اأتوردئث كةي ايتقاندارئنداعئ ورتاق وي، ذقساستئق، قايتالاؤ سةكئلدئ ءبئردئ-ةكئلئ كةم-كةتئكتةر ونشا بايقالا دا، سةزئلة دة بةرمةيدئ.

بارةكةلدئ، باؤئرلار! بةردئقوجا باتئردئث رؤحئ ماثگئ سونبةسئن! كذللئ قازاق ءذشئن تئندئرعان جذمئستارئث بارشامئزعا جذعئستئ بولسئن!

 زاكئر اسابايةأ، قازاقستان جازؤشئلار وداعئنئث مذشةسئ

baq.kz

سوڭعى جاڭالىقتار
telegram