تاؤةلسئز قازاق قالاي وزگةردئ؟

None
None
استانا. قازاقپارات -  (نةمةسة جاقسئدان ذيرةنئپ، جاماننان جيرةنبةدئك!)

بذرئنعئ قازاقتا ءوزئن-ءوزئ ءولتئرؤ دةگةن بولئپ پا ةدئ؟

بذرئنعئ قازاقتا - قئز زورلاؤ، بئرةؤدئث ايةلئن زورلاؤ دةگةن بولئپ پا ةدئ؟

بذرئنعئ قازاقتا - اراق ءئشؤ دةگةن بولئپ پا ةدئ؟ (ال ذرلئق، كئسئ ءولتئرؤ، ايةل زورلاؤ مةن وزگة دة حايؤاندئق قئلؤالاردئ اراق ئشكةن ادام جاسايدئ).

بذرئنعئ قازاقتا - اتا-اناسئنا قارسئ كةلؤ، اتا-اناسئن قاثعئتئپ تاستاپ كةتؤ دةگةن بولئپ پا ةدئ؟ بذنئث ءبارئ قازاققا جذققان قاسئرةتتئ اؤرؤلار.

ال ءبئزدئث وسئنئ بذگئنگئ ذرپاعئمئزعا ايتپاي، ايتؤعا الدةكئمدةردةن قورقئپ، ول از بولعانداي سونئث ءبارئن تةلةارنالاردان «جاثالئقتار» دةپ كورسةتؤئمئزدئث ءوزئ ودان وتكةن قاسئرةت. بذل وسئ سالانئ باسقارئپ وتئرعان باسشئلاردئث قازاق ذلتئنا قارسئ ةث اؤئر قئلمئسئ دةپ ءذن كوتةرةر كذن دة جةتتئ!

مئنة، قازاقتئ ذلتتئق تاربيةسئنةن، بذكئل ذلتتئق بةت-الپةتئنةن ايئرؤ ءذشئن جاسالئپ كةلگةن، ءالئ دة كةيبئرةؤلةر جاساؤعا تئرئساتئن وسئناؤ قاسئرةتتةردئث كةسئرئنةن قازاق ذلتئ بذگئندة الاپات پسيحولوگيالئق وزگةرئسكة ذشئرادئ.

وسئ ارادا ايتا كةتةتئن بئرنارسة مئناؤ: وتارشئل ةل ءوزئ ءارتذرلئ ايلاكةرلئكپةن نةمةسة كذشپةن باسئپ العان ةلئن، ةث الدئمةن اراق ئشؤگة، سوسئن تئلئنةن، دئنئنةن، سالت-داستذرئنةن ايئرؤعا كئرئسةدئ. ءسئبئردئث كوپتةگةن حالقئ وسئلايشا بذكئل ذلتتئق بةينةسئنةن ايئرئلدئ.

رةسةيدة وتكةن عاسئردا تالاي ذلت وسئلايشا جويئلئپ كةتتئ. ال ذرپاعئ اراققا سالئنعان، انا تئلئندة سويلةمةيتئن ذلت ايتقانعا كونئپ، ايداعانعا جذرة بةرةتئن، وثاي باسقارئلاتئن، نامئسسئز، قذلتةكتئ تئرشئلئك يةسئنة اينالادئ.

مئنة، باسقئنشئلئق، ءازازئل ساياسات كةسئرئنةن سول زامانداردان باستاپ قازاقتا انا ءتئلئن، ءوز ذلتئنئث كيةسئ مةن قاسيةتئن سئيلامايتئن نةبئر قاسيةتسئز ذرپاق قالئپتاستئ. سوسئن ول قاسيةتسئزدئك تذقئم قؤالاپ، ذزاق جئلدارعا سوزئلدئ. بذل گةنةتيكا عئلئمئندا دالةلدةنگةن نارسة. قازاق مذنئ «سئنئقتان باسقانئن ءبارئ جذعادئ» دةيدئ. ال ذلتتئث جاثاعئ ايتقانئمئزداي، پسيحولوگيالئق وزگةرئسكة ذشئراعانئن ونئث وسئ كذنگئ مئناداي سيپاتئنان اپ-انئق اثعارؤعا بولادئ:

1. قازئر كوشةدة، ايالدامادا، دذكةندة ءبئر-بئرئمةن سويلةسئپ تذرعان قازاقتاردئث سوزئنة ءبئر ءسات قذلاق تذرئپ كورئثئزشئ. ولار نة تةك ورئس تئلئندة، نة تةث جارتئسئنا ورئس سوزدةرئن ارالاستئرئپ سويلةپ تذرادئ. ورئسشا ءبئر ءسوز ارالاستئرماي سويلةيتئن قازاقتئ قازئر قالا تذگئل ةث شالعاي تذكپئردةگئ اؤئلدان دا ةمگة تاپپايسئز.

وسئندايدا، ءبئر ءازئربايجان جئگئتئنئث «مةن دذنيةجذزئن ارالاپ ءجذرئپ بايقاعانئم: ءار ذلت وكئلدةرئ ءبئر-بئرئمةن ءوز تئلئندة سويلةسةدئ. تةك چؤكچالار، سوسئن قازاقتار عانا ءبئر-بئرئمةن ورئسشا سويلةسةدئ ةكةن» دةگةنئ ةسكة تذسةدئ.

ءيا، قازئر چؤكچالاردئث اتئ-جونئنة شةيئن ورئسشالانئپ بولدئ. جالپئ، ورئستار ول زاماندا وزدةرئ جاؤلاپ العان ةلدئث ةسئمئن دة ورئسشاعا وزگةرتئپ سئرئمدئ - سةرگةي، سارتايدئ - ساشا، تارعئندئ - توليك، بوكةنبايدئ - بوريا دةي سالاتئن ةدئ. قازاق سوعان ءماز بولاتئن! بذگئندة قازاق ءسوزئنئث ورئسشانئث كوشئرمةسئنة ياكي اؤدارماسئنا اينالعانئن مئنادان-اق اثعارؤعا بولادئ. قازئر ءبئر قازاق تذشكئرئپ جئبةرسة، قاسئندا تذرعان قازاق «ساؤ بولئثئز!» دةيدئ. بذل ورئستئث كادئمگئ «بؤد زدوروأ!» ءسوزئنئث ءتئپ-تئكةلةي اؤدارماسئ.

ايتپةسة، اتام قازاق مذندايدا ئقئلئم زاماننان كذنئ كةشةگة شةيئن «ءجا، راقئم اللا» دةيتئن ةدئ. ال «ساؤ بول» دةگةن تةك قوشتاساردا عانا ايتئلاتئن. قازئر قازاقتار ءبئر-بئرئنة «سةنئث جالاقئث نةشة تةثگةنئ قذرايدئ؟»، «قايدا جذرمةسةث، امان بول»، «قايدا بولماسئن امان بولسئن» دةپ تذپ-تؤرا ورئسشادان اؤدارعانداي قئپ سويلةيتئن بولدئ. بذل ورئستئث «گدة-بئ ني بئل»، «گدة بئ نة ناحوديلسيا» دةگةندةرئنئث اؤدارماسئ عانا. وسئنئث ءبارئ جاي قازاق جوعارئداعئ ورئسشا سويلةيتئندةردةن، تةلةارناداعئ ساؤاتسئز جؤرناليستةردةن قاعئپ العان سوزدةر.

ول از بولسا، بذگئنگئ قازاقتار «ث» دئبئسئن ايتؤدان قاشئپ، ونئث ورنئنا «ن»-نئ قولدانئپ سويلةؤدئ سانگة اينالدئرؤدا. كةيبئر اقئل-ةسئ تاپشئلاؤ قازاقتار «ث»-عا ءتئلئ كةلئپ تذرسا دا «جاثا جئلدئ» «جانا جئل»، «مئث تةثگةنئ» «مئن تةنگة»، «ولةثدئ» «ولةن» دةپ، «ث»-دئ ايتپاساق، ورئسقا جاقئنداؤ بولامئز، دةگةن ناعئز اقئماقتئققا دةيئن بارئپ ءجذر.

تةلةديداردان بويجةتكةن قازاق قئزئنئث قايتا-قايتا «ةن جاقسئ» دةگةنئن ةستئپ كذلكئگة ءبئر كةنةلگةنئمئز بار. ول بايعذس قئز «ث» دئبئسئن ايتپايمئن دةپ سول جةردة «ةن» دةگةن ةر ادامنئث ةركةكتئك مذشةسئ ةكةنئن ءوزئ سونئ جاقسئ دةپ تذرعانئن بئلمةيتئن بولؤئ دا مذمكئن-اؤ.

بذگئندة قازاقتار «ايةلئ وعان جاقئندا ذل سئيلادئ» نةمةسة «قئز سئيلادئ» دةيتئنئن دة ءجيئ ةستيتئن بولدئق. بذل ةندئ اقئل-ةستئث ناعئز تاپشئلئعئ دةؤگة دة بولاتئن شئعار. سوندا ول ايةل ءسابيدئ كذيةؤئنة قايدان، كئمنةن الئپ «سئيلاپتئ؟». كذيةؤئ بولماسا، ول بالا ايةل قذرساعئنا قايدان، قالاي كةلئپ تذسةدئ؟

الدة ءوز كذيةؤئنئث قولئنان ونداي «شارؤا» كةلمةگةسئن ايةلئ ونئ باسقا بئرةؤدةن تؤئپ بةردئ مة؟

الدة، بذل ايةل بالانئ كذلگة اؤناپ تؤدئ ما؟ مئنة، بذل ورةسكةلدئك، بذل ةسسئزدئك تة ورئسشا «ونا پوداريلا ةمؤ رةبةنكا» دةگةندئ قازاقشاعا ءتارجئمالاي سالؤدئث كةسئرئنةن بولئپ تذر. ياعني ونئ ايتئپ تذرعان قازاق ءومئردة ءوزئ كورگةن، ةستئگةن جاعداياتتئ ءوز اقئلئمةن، ءوز ويئمةن، ءوز تئلئمةن ايتئپ بةرؤگة قابئلةتسئز كذيگة ذشئراعان ماثگذرت. ول ورئس نة ئستةسة، سونئ ئستةپ، ورئس نة ايتسا، سونئ قايتالاؤشئ، ايتةؤئر ءبئر ءتئرئ جان. بذل دا ذلتتئث ءوزئن-ءوزئ جويؤئنئث باستئ ءبئر بةلگئسئ.

ءبئر دانئشپان «قذلدئث باقئتئ - قذلدئق» دةگةن ةكةن. ءسئرا، ءبئز ءالئ دة رةسةيدةن ات قذيرئعئن ذزسةك، كذن كورة المايمئز دةپ، قذلدئق ءومئردئ ةث باقئتتئ ءومئر دةپ ويلايتئن شئعارمئز؟ سونداي قازةكةمدةردئ تئثداپ وتئرعاندا توزاقتاعئ ادامعا ءبئراز ؤاقئت وتكةسئن كةلئپ: «شئعارئپ الايئن با؟» دةسةث، «كةرةگئ جوق، وسئندا ذيرةنئپ قالدئم» دةپتئ دةگةن ءتامسئل ةسكة تذسةدئ.

2. ءوزئن-ءوزئ ذلت رةتئندة جويؤدئث ءبئز ايتقان ةكئنشئ سةبةبئ جونئنةن بذگئنگئ قازةكةث الدئنا جان سالماي تذر. بذل بذگئنگئ قازاقتئث ءوز اتا-باباسئنئث ةسئمئنة شةيئن ورئستئث ايتؤئنا بةيئمدةپ، ورئسشاعا بذرمالاپ جازاتئنئنان-اق كورئنةدئ دة تذرادئ.

ايتپةسة، بذكئل عذمئرئن قازاقتئث ةلئن، جةرئن ءدئنئ جات، ءدئلئ مةن ءتئلئ جات كاپئر اتاؤلئدان قورعاپ وتكةن وتةگةن دةگةن باتئر باباسئنئث اتئن ورئسشاعا بةيئمدةپ ؤتةگةن دةپ قازاقتان باسقا بئردة-ءبئر ذلت وزگةرتپةيدئ. كوشةدةگئ وسئ جازؤدئ وقئپ تذرئپ «ة-ة، وتةگةننئث ورئسشاسئ ؤتةگةن ةكةن عوي» دةپ كذلئپ تذرئپ جئلايسئث. نة ايتارئ بار، «ءو» دةگةن ءارئپتئ «ؤ» دةپ وزگةرتئپ جاتپاي-اق «وتةگةن باتئر» كوشةسئ دةپ جازئپ قويا سالسا، ورئستار الماتئنئث قاق ورتاسئندا اداسئپ، رةسةيدئث قالئث باتپاق قارا ورمانئنا قاراي قاثعئرئپ كةتپةس ةدئ عوي! «بذل نة دةگةن جاعئمپازدئق، نة دةگةن ورئسشئلدئق؟» دةپ ءئشئثدئ ءيت تئرناعانداي بولاسئث. سول سياقتئ «تولة ءبي» كوشةسئ دةگةنگة قوسارلاندئرئپ «و» دةگةن ءبئر ارئپكة بولا «تولة ءبي»، «قازئبةكتئ» «كازئبةك» دةپ، ءار ايالدامانئ سولايشا ءبئر ارئپكة بولا ةكئ تئلدة جازباساق، ءيت تذمسئعئ باتپايتئن نؤ ورماننئث ئشئنةن دة جذدئرئقتاي ساثئراؤقذلاقتئ تاؤئپ جةيتئن ورئس اداسئپ ولمةس ةدئ عوي.

ال وسئندا تذراتئن اينالايئن، ءازئربايجان، ذيعئر، وزبةك، تاتار، دذنعان، تذرئك، قئرعئز باؤئرلارعا ءتئپتئ نةمئستةرگة دة ءويتؤئثئزدئث تذك كةرةگئ جوق. قازاقستاندا قازاق ءتئلئنئث مارتةبةسئ ءوز بيئگئنة كوتةرئلؤئنة دة نة ذيعئر، نة وزبةك، نة تاتار مةن تذرئك قارسئ ةمةس. ةندةشة، ءبئر ذلتقا بولا قازةكةمنئث تذلابويئ سونشا بالقئپ، كوثئلئ بوساپ كةتة بةرةتئن نةسئ؟ ةندةشة، قذرمانعازئنئ - كؤرمانگازئ، قابانبايدئ - كابانباي، مذقانوأتئ - مؤكانوأ، اؤةزوأ - اؤةزوأ، مولداعذلدئ - مولداگؤل دةپ وزگةرتئپ، ونئ سول ءبئر ارئپكة بولا ةكئ تاقتايشاعا جازئپ قوياتئنداي بذل قازاقتئث باسئنا نة كذن تؤدئ؟

بذگئنگئ قازةكةم بذل كةسةلدةن ارئلماق تذگئل سوثعئ 22 جئلدئث ئشئندة ءوزئنئث كئندئگئنةن ورگةن بالا-شاعاسئنا دا ةش ءمان-ماعئناسئ جوق ةسئم بةرؤگة كئرئستئ. قازئرگئ قازاق قئزدارئنئث ةسئمئ انةليا، ادةليا، جانةليا، ايدا، ديانا بولئپ كةلسة، اينذر - اينؤرا، نذرگذل - نؤرگؤليا، اسةل - اسةليا، شولپان - شولپانا، ايگذل - ايگؤليا، ايگةرئم - ايگةرا، اجار - اجارا، نازگذل - نازگؤليا، ت.ب. ةسئمدةرگة وسئلاي ورئسشا جةنسكي رودتئث «ا» قوسئمشاسئ قوسئپ ايتئلاتئن بولدئ.

ال ةر بالالاردئث دياس، ولجاس، مارلةن، ابةل دةگةن ةسئمدةرئ نةنئ بئلدئرةدئ؟ ءبئر-بئرئنة وزدةرئن ديؤسةن، سةريك، نؤريك، كايرات، چينتاس دةپ تانئستئرئپ تذرعاندار ذلتئنئث ةرتةثئن، ذلت نامئسئن ويلايتئن جاستارئمئز دةپ باتئل ايتا الاسئز با؟ قازاقتئث وسئنئسئنئث ءوزئ-اق اعزاسئن جايلاعان دةرتتةن ايئقپاؤعا بةت العانئن كورسةتئپ تذر ةمةس پة؟!

ةندئ قاراثئز: ةگةر ءسئز قالاداعئ الگئ قابانباي، تولة، وتةگةن دةگةندةردئ وزگةرتئپ جازعان سياقتئ پانفيلوأ، أةرةشاگين، فؤرمانوأ دةگةندةردئ ءسال وزگةرتئپ جازئپ كورئثئزشئ! ويتسةثئز، قازاقستاندا تؤئپ، تةگئن بالاباقشادا، تةگئن مةكتةپتة وقئپ، اؤئرسا تةگئن ةمدةلئپ، وسئ قازاق ةلئنئث ءدام-تذزئن تاتئپ وسكةن، بذكئل بايلئعئ مةن يگئلئگئن قازاقتان كوپ پايدالانباسا كةم پايدالانباعان كةز كةلگةن ورئستئث ةركةگئ دة، ايةلئ دة اتئ-ءجونئمئزدئ قورلادئ دةپ ؤ-شؤ قئلار ةدئ. ال بئزدئكئ نة؟

سوندئقتان ءبئزدئث ذكئمةت باسئنداعئلار، نة پارلامةنت كوشةلةردةگئ ادام اتتارئن ةكئ تئلدة جازؤعا تئيئم سالاتئن ءبئر زاثناما قابئلداؤئ كةرةك. الدة وسئنئث ءبارئ 300 جئل رةسةي ةزگئسئندة بولعاندئقتان قالئپتاسئپ، قانئمئزعا ءسئثئپ قالعان قذلمئنةز دةگةن بالةدةن ءالئ دة ارئلا الماعانئمئزدئث ايقئن ايعاعئ ما؟ بذل قذلمئنةزدةن 22 جئلدا ارئلا الماعان قازاق ةندئ ودان ارئلا الادئ ما؟ بذل دا بذگئنگئ قازةكةمنئث ذلكةن-كئشئسئ ويلانار جاعدايات-اؤ!

3. جوعارئدا ايتئلعان 3-كةسةل شة؟ ءبئز قازئر ءوز ةلئمئزدة، ءوز جةرئمئزدة ءوزئمئز ةگئپ، ءوزئمئز ءورئپ، ءوزئمئز باستئرئپ، ءوزئمئز ازئققا اينالدئرعان ارپا-ءبيداي، تارئ-تالقان اسئمئزعا دا، ءوزئمئز بالا قازداي باپتاپ، اسئراپ، كذتئپ، جةمدةپ، سؤارئپ وسئرگةن ءتورت-تذلئگئمئزدةن الئناتئن ةت-سذتئمئزگة دة اؤةلئ ورئسشا ات قويئپ بارئپ جةيتئن بولدئق. بئلة-بئلگةن ادامعا بذل دا ءبئزدئث ايتةؤئر وزگة بئرةؤگة ةلئكتةؤگة، ايتةؤئر ناعئز قازاق بولماؤعا بذراتالا بةت بذرعانئمئزدئث ايعاعئ.

ايتپةسة، سول ءوزئمئز ةگئپ، ءوزئمئز وسئرگةن ءبيدايدان الئنعان ذننئث سئرتئنا «مؤكا» دةپ جازئپ قويماساق، ورئستار ول ذندئ الماي، ول ناندئ جةمةي قويا ما؟ قازاق ءتئلئن ءوز ةلئندةگئ ةث قذرمةتتئ، ةث كوپ قولدانئلاتئن تئلگة اينالدئرماؤ ءذشئن وسئ جارامساقتئقتئث ءوزئ-اق جةتئپ جاتئر.

بذل رةتتة تاعئ دا ذيرةنشئكتئ اؤةنئمئزگة باسئپ: «قازاق ةلئكتةگئش»، «قازاق جالتاق» دةپ بذكئل ذلتئمئزدئ جازعئرؤ ذلكةن كذنا. بذل جاعداي ةلدئث جذرگئزئپ وتئرعان ساياساتئنا بايلانئستئ. بذيتة بةرسةك، ءبئز ةندئ ءاربئر بذيئمنئث اتئن ءذش تئلدة (قازاق، ورئس، اعئلشئن) جازئپ قويؤعا شئعامئز. ال دذكةندةردةگئ كومةشتئث (ونئ دا ورئستاردان ذيرةنئپ «كيرپيچ نان» دةيتئن بولدئ)، قاتئرما، قؤئرما نانداردئث، ءپئشئنئ ءارتذرلئ نان ونئمدةرئنئث اتاؤلارئنا ءبئر ءسات كوز سالئپ، سوسئن بذ قالاي ويلانئپ كورئثئزشئ. ول ساياساتتئ جذرگئزئپ وتئرعاندار سول ذندئ، سول ناندئ شئعارؤشئ كومپانيالار مةن زاؤئتتارداعئ الؤان پيعئلدئ ادامدار.

 قازئر قازاق دالاسئنداعئ ةگئستئكتةن ورئلئپ، نانعا اينالعان تاعامدارئمئزدئث اتاؤلارئ «موسكوأسكي»، «بورودينسكي»، «پولتاأسكي»، «كيةأسكي»، «كالاچيكي»، باتونچيكي»، «أاترؤشكي»، «كورجيكي»، «سولنةچنوة» بولئپ كةلةدئ. ءبئر قازاق بئزگة داؤ ايتقانسئپ: سوندا «پةچةنة» دةگةندئ قازاقشا قالاي دةيمئز؟» دةدئ. وعان مةن «اؤ، پةچةنة دةگةن ءسوزدئث ءوزئ كةلئسئپ تذرعان ءسوز ةمةس قوي! ورئستار ءبئزدئث پةشئمئزدئ «پةچ» قئپ الدئ، ولار كذيدئرؤ دةگةندئ دة «پةچ»، «پةچةنة» دةيدئ. ولار كذشتئ بولسا «باؤئرساقتئ»، «تالقاندئ»، «سوكتئ»، «جةنتتئ»، «قازانجاپپايدئ»، «قاتئرمانئ» تاعئ باسقالارئن اؤدارئپ كورسئنشئ» دةپ قئزئل كةثئردةك بولامئن.

قازاقتا سذتتةن ئستةلةتئن تاعامنئث ايران، ئركئت، قئمئران، شذبات، قئمئز، ساؤمال، سارئسؤ، شالاپ، قذرت، سئرنةدةن باسقا دا جذزدةن استام ءتذرئ بار ةكةن. ال ورئستار «كةفير» دةگةن ءسوزدئ فرانسؤزدان الئپ، ءبئزدئث ايران قذيعان ئدئسئمئزدئث سئرتئنا سولاي دةپ جازئپ قوياتئن بولدئ. قازئر قازاقتار ايران دةمةي، «كةفير»، «قايماق» دةمةي «سمةتانا»، «ئرئمشئك» دةمةي «سئر»، «كذرئش» دةمةي «ريس» دةيتئن بولدئ. ءوزئمئزدئث ءسذتئمئزدئث سئرتئنا باسقا بئرةؤلةر «موة مولوكو»، «مؤمؤنيا»، «Lactel» دةپ جازئپ قويؤئنئث ارجاعئندا نة سذرقيالئق جاتقانئن نةگة ويلامايمئز؟ سوندا تاعامنئث سئرتئنا جازئلعان جازؤدئث ءوزئ ءبئر ذلتتئ ءتئلئ ذستةم ذلتتئث جويئپ جئبةرؤئنة مولئنان جةتئپ تذرعانئن ءبئز - قازاقتار نةگة ويلامايمئز؟

4. قازاقستاندا قازاقتئث ءوزئ باعئپ-قاعئپ وسئرگةن قاسيةتتئ جئلقئسئ مةن سيئرئنئث، قويئنئث ةتئنةن جاسالعان شذجئقتاردئث اتئ دا ءتذپ-تذگةل ورئسشا. ولاردئث ءبئرئ «بةككةر»، ءبئرئ «دوكتورسكايا»، ءبئرئ «مولوچنايا»، ءبئرئ «موسكوأسكايا». بذنئ قازاقتئث جؤاستئعئن پايدالانعان بئرةؤلةردئث شوأينيستئگئنئث، يمپةرياليستئگئ مةن وتارشئلدئعئنئث كةسئرئ دةيسئز بة، ءوز ةركئثئزدة. ءبئراق بذگئندة ازات مةملةكةت قذردئق دةپ وتئرعان قازاقتاردئ ذلتتئق ساناسئنان ايئرؤدئث بذل دا ءبئر امالئ. ويتكةنئ ءوز مالئنئث ةتئ مةن سذتئنةن جاسالعان تاعامدئ وزگة ذلتتئث اتاؤئمةن اتاپ قورةك قئلؤ دا ذلتتئق نامئسسئزدئقتئث ايقئن بةلگئسئ.

ال ءوزئنئث ذلتتئق تاعامئن جةمةي، وزگةنئث «پيسسا»، «حوت-دوگ»، «املةت»، «كوتلةت»، «چيپسئسئن» جةپ، «كوكا-كولا»، «پةپسي-كولا»، «فانتا»، «سپرايتئن» ءئشئپ وسكةن ذرپاق ةشقاشان ءوز ذلتئن شئن ئنتا-ئقئلاسئمةن سذيةتئن ذرپاق بولا المايدئ. سوندئقتان رةسةيدئث 300 جئلدئق ةزگئسئندة ةسةثگئرةپ قالعان سانامئزعا ةس كئرگئزئپ، نامئسئمئزدئ وياتؤدئث باستئ ءبئر جولئ، ةث بولماسا ءوز استئعئمئز بةن ءوز مالئمئزدان وندئرئلگةن اس-سؤئمئزدئ، ءدام-تذزئمئزدئ، ءوزئمئزدئث ذلتتئق تئلئمئزبةن اتاؤ ةكةنئن ةسئ تذزئك ءار قازاق ةسكةرئپ وتئرؤئ كةرةك.

ال ذلتتئق يدةولوگيانئث، ذلتتئق تاربيةنئث باستئ ءبئر قارؤئ - ذلتتئق كيئم تؤرالئ اثگئمة دة ءوز الدئنا. اتتةث، قازئر ءبي-اعانئث سوزئمةن ايتقاندا: «ءبئز - باي، ءبئز - قذداي، كئم كةلةدئ سايما-ساي؟»، «دذنيةجذزئنة ذلگئ بولئپ وتئرمئز» دةگةن سياقتئ ماقتانشاقتئققا جةتكةن قازةكةم ئشكيئمئن دة شةت ةلدةن ساتئپ الئپ وتئرعاندا، مةكتةپتةردة بالالارئمئزعا ذلتتئق كيئم كيگئزؤدئ قوزعاؤدئث ءوزئ پارئقسئزدئق شئعار.

5. قازئر قازاقتار ءتذسئرئپ جاتقان سةريال-سئماقتاردئ قاراثئز! ولاردان قازاقئلئقتئث مئسقالداي نئشانئن تاپپايسئز. ةرتةثئن ويلايتئن ةل مةن ونئث باسشئلارئ جاس سابيلةرگة ارنالعان مؤلتفيلمدةردئث وزئنة ذلتتئق رةثك بةرئلؤئن قاتتئ قاداعالار ةدئ.

ءبئزدئث ودان دا ماقذرئم بولئپ، بذگئنگئ سابيلةرئمئز ذلتتئق دذنيةتانئمئنان الشاقتاپ كةتپةؤئنة ءمان بةرمةيتئنئمئز جاقئندا جذرتشئلئققا تارالئپ كةتكةن «ةر توستئك» انيماسياسئنان-اق كورئنئپ تذر. ةگةر ءبئز الداعئ ؤاقئتتا باسقا دا ذلتتئق ةرتةگئلةرئمئزدئ كئمنئث توستئگئ ةكةنئ بةلگئسئز، بذل «ةر توستئككة» ذقساتئپ تذسئرسةك، بذل دا قازاقتئث ءوزئن-ءوزئ جويؤعا بذراتالا بةت العان، ماثگذرتتئك اؤرؤئ مةثدةگةن ذلتقا اينالعانئنئث ءبئر ايعاعئ بولار ةدئ. بذنئ، جاي اثگئمةنئث ذتئرئ كةلگةندة عانا قئسقاشا ايتئپ ءوتؤدئ ءجون كورئپ وتئرمئز. ايتپةسة، قازاق ةرتةگئلةرئ بويئنشا مؤلتفيلمدةر ءتذسئرؤ دة جةكة كوتةرئلةتئن ماثئزئ وتة زور ماسةلة.

6.بذگئنگئ قازاق ذلتئن ءوز بةت-الپةتئنةن ايئرؤعا ونئث توي-دؤمان، ويئن-ساؤئقتارئنا ورئستاردان جانة باتئس ةلدةرئنةن كةلگةن نةبئر جابايئلئق كورئنئستةر سةبةپ بولؤدا. اتا-بابامئزدئث قئز ذزاتؤ، كةلئن ءتذسئرؤ تويلارئنئث ءوزئ ذلگئ-ونةگةگة، تاعلئم-تاربية مةن اسا جوعارئ دةگدارلئ مادةني كورئنئستةرگة تولئ-تذعئن. قايران اتا-بابامئز ذلئنا - قالئثدئق، قئزئنا - كذيةؤ، وزدةرئنة قذدا-جةگجات تاثداؤدا تالداؤ، ذرپاق بولاشاعئنا بولجاؤ جاساپ، قئسقاسئ ذلكةن ءبئر زةرتتةؤلةردئ وي ةلةگئنةن وتكئزئپ بارئپ ءبئر ذيعارئمعا كةلةتئن ةدئ.

قذدا تذسةر الدئندا ةت-جاقئن تؤما-تؤئس، اقساقالدارمةن كةثةسئپ بارئپ كةلئسئمگة كةلةتئن. كةيدة مذنئ بولاشاق ةرلئ-زايئپتئلاردئث قذرداس-زامانداس اكةلةرئ كةلئسئپ، كةيدة انالارئ ءبئر-بئرئنة ءارتذرلئ جولمةن قذلاققاعئس قئلئپ، سوسئن ونئسئن ءارقايسئسئ ءوز وتاعاسئلارئنا (كذيةؤلةرئنة) سويتسةك قايتةدئ دةگةندئ جذقالاپ، سئپايئلاپ جةتكئزةر ةدئ. قئز جاعئ ارادا بئرةر اپتا ئشئندة ءوز شةشئمئن ايتار ةدئ. ولار مذنئ دا قئزئنئث كةلئسئمئمةن جاسايدئ.

جاتجذرتتئققا جارالعان قئز بالانئث تؤعان ذيئنةن اتتانئپ بارا جاتقانداعئ اتا-اناسئمةن، اعا-ئنئلةرئمةن، اپا-سئثلئلةرئمةن قوشتاسارداعئ «سئثسؤئنئث» ءوزئ ذلكةن ءبئر جان تةبئرةنتةرلئك ءراسئم ةدئ. ال بذگئنگئ باسئنا اق جةلةك، ذستئنة قوس ةتةك كويلةك كيگةن قالئثدئق توي ذستئندةگئ اتا-اناسئنئث، ءدذيئم ةلدئث كوزئنشة بئرةسة كذيةؤ جئگئتتئث موينئنا اسئلئپ، بئرةسة اسپانعا سةكئرئپ بيلةپ جذرةدئ.

بذل بولاشاق وتانا، بولاشاق بالا تاربيةلةؤگة ءتيئستئ انانئث باسسئزدئعئنئث، كورگةنسئزدئگئنئث، ةشكئمنةن قئمسئنباؤئنئث باسئ.

ال «نةكة قيؤ» ءراسئمئ شة؟ بذل راسئمدة سؤ تولئ ادةمئ كةسةگة قئز جاعئنان ءبئر كذمئس تةثگة سالئنئپ، ول جئگئت جاعئنان اكةلئنگةن اق جئبةك ماتامةن بذركةلةدئ. بذل راسئمگة ةكئ كئسئ «كؤا» بولادئ. «كؤالئك جئرئ» ايتئلادئ. مولدا ةكئ جاقتئث رازئلئعئن تئثداپ بولعان سوث الگئ كةسةگة شةكةر قوسئپ، ونئ جاماعاتقا ذسئنادئ.

ولار ودان ءبئر-ءبئر ذرتتاپ ئشةدئ. ودان سوثعئ «بةتاشار». بذل ءراسئم كةزئندة اقجةلةث تورعئن شالئمةن ءجذزئ بذركةؤلئ قالئثدئقتئث اؤةلئ قايئن-اتا، قايئن-ةنةسئنة، سوسئن قايئناعالارئ مةن قاينئ، قايئنسئثلئلةرئنة سالةم ةتؤ ساتتةرئ قانداي جاراسئمدئ كورئنئستةر دةمةيسئز بة؟ ال «بةتاشار» جئرئنئث مازمذنئ قالئثدئقتئث كةلئن بوپ تذسكةن ساتئنةن باستاپ، انا بولعان، ودان ذل-قئز، نةمةرة-شوبةرة وسئرگةن اجة دارةجةسئنة جةتكةنگة شةيئنگئ ءومئر جولئنئث ذلئ جوباسئ، ءتارتئپ-تاربيةسئ، ذلگئ-ونةگةسئنئث تذتاس جيئنتئعئ دةؤگة بولادئ.

ةندةشة، قازئرگئ «وركةنيةتتئ»، «ةؤروپاشئل»، «جاهاندانعئش»، «سيأيليزوأاننئي»، «ةگةمةن» قازاقتئث توي-تومالاعئ، شئنئمةن-اق تاعلئمدئ، تاربيةلئ، شئنئمةن-اق قازاقتئث ذلتتئق ةرةكشةلئگئن پاش ةتئپ، ادام جانئن شئنايئ شاتتئققا بولةپ، جانئثا جاقسئلئق پةن جئلؤ تولتئرارلئق توي دةي الاسئز با؟ جوق!

7. ذلتتئث جويئلؤئنئث ةث قاسئرةتتئ بةلگئسئنئث ءبئرئ - ونئث ايةلدةرئمةن قئزدارئنئث ار-ذياتتان، ايةلدئك نامئستان ايئرئلؤئ جانة ةركةكتئ سئيلاماؤئ. بذگئنگئ قازاقتئث «ون بةسئندة تؤعان ايداي» تولئقسئعان بويجةتكةندةرئنةن باستاپ، توقتاسقان، سارئ قارئن بايبئشة جاسئنا كةلگةن قاتئن-قالاشتارئن ءبئر ءسات كوز الدئثئزدان وتكئزئپ كورئثئزشئ.

قازئرگئ قازاقتئث جاسئ 15-16 عا ءارئ كةتسة 18 گة كةلگةن قئزدارئنئث ةزؤئندة تةمةكئ، مايقذيرئقتئ دا، ومئراؤئن دا تةث جارتئسئنا شةيئن جارقئراتئپ اشئپ تاستاعان، كيئمئ نة ةركةكتئكئ، نة ايةل ةكةنئ بةلگئسئز جئن-جئپئر دةسةك ارتئق ايتتئ دةمةثئز. وسئنئث ءبارئ ءبئزدئث تاؤةلسئزدئك العان 22 جئلدئث ئشئندة ةث بولماسا قازاقتئ ءوزئنئث ذلتتئق ةرةكشةلئكتةرئن كورسةتئپ تذراتئن ءتئلئن، سالت-ءداستذرئن قالپئنا كةلتئرؤدئ ويلاماعان جوعارئداعئ ةؤروپاشئلداردئث شالاعايلئقتارئنئث كةسئرئ دةؤگة تولئق نةگئز بار. بذل ءذشئن حالئقتئ ةلئكتةگئش دةپ جئمئسقئ ساياساتپةن كئنالاؤ ورئنسئز. بذنئث ءبارئ ةث اؤةلئ جوعارئداعئلاردئث مةملةكةتتئك دةثگةيدة قولعا الؤعا ءتيئستئ مئندةتئ ةدئ. امال نة؟!

ءسوزدئث توقةتةرئ، ءبئز قازئر قازاقتئث وسئ زامانعئ الؤان ءتذرلئ قاؤئپ-قاتةردةن، شةتةلدةردئث يدةولوگيالئق شاپقئنشئلئعئنان امان ساقتالؤئن قاتتئ قاداعالاؤئمئز كةرةك. اناؤ ازؤئ التئ قارئس ا ق ش-تئث، رةسةيدئث مؤلتفيلمدةرئ مةن كوركةم فيلمدةرئنةن باستاپ، بذكئل تةلةارنالارئ مةن باسپاسوزئنة قاراپ وتئرساثئز، ولارعا الدةقايدان قاتةر ءتونئپ كةلة جاتقان ةكةن دةپ قالؤعا بولادئ.

ءبئراق سونئث ءبارئ وزگةنئ اقئماق قئلؤدئث ءبئر جولئ عانا. ءيا، قازةكةث «جامان ايتپاي جاقسئ جوق»، «جاماندئقتئ بذرئن ويلا» دةگةن عوي. بذل ءوزئ ءاردايئم ساق بول، قاؤئپ-قاتةردئ ةسئثنةن شئعارما دةگةن ةسكةرتؤ، ساقتاندئرؤ. ورئستار «تئنئشتئق كةرةك بولسا، قارؤئث دايئن تذرسئن» دةيدئ.

اتام قازاق «كاپئرمةن جولداس بولساث، جانئثدا ايبالتاث بولسئن» دةيدئ. قاي حالئقتا دا، قاي ذلت، قاي دئندة دة ةث اؤةلئ ءوز شاثئراعئثنئث قامئن ويلا دةپ ذيرةتةتئن قاعيدالار كوپ. ةندةشة، قازاقتئث وسئ جالباتايلاقتئقتان، قانعا سئثگةن قذلمئنةزدةن ارئلؤعا كئرئسةتئن كةزئ الدةقاشان كةلدئ. بذل جوعارئدان، باس جاقتان باستالؤئ كةرةك دةيدئ وسئ كذنئ كوزئ اشئق، ذلتتئق نامئسئ بار ءار قازاق.

مئرزان كةنجةباي

qaznews.kz

سوڭعى جاڭالىقتار
telegram